بامداد جنوب- جواد شکریان:
نیمه خردادماه سال جاری بود که با بهم ریختن روابط دیپلماتیک قطر و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، بازار مناسبی در اختیار بازرگانان و تجار کشورهای منطقه بهخصوص ایران قرار گرفت. در همان زمان طی گزارشهای متعددی، پتانسیل ایران برای در دست گرفتن بازار قطر را بررسی کرده و گفتیم که بهعلت نزدیکی فاصله ایران و قطر، روابط دیپلماسی مناسب این دو کشور در آن برهه، نیاز شدید قطر به مسیرهای دریایی و هوایی ایران و بسیاری مسائل دیگر، رایزنی دستگاههای دیپلماسی ایران میتواند قطر را به یک بازار دائمی برای کالاهای ایرانی تبدیل کند. برای مثال ایران میتوانست در ازای دسترسی قطر به مسیرهای هوایی ایران، بخش عظیمی از بازار این کشور را در اختیار صادرکنندگان داخلی قرار دهد.
در این گزارشها بارها خواستار ورود دستگاههای دیپلماسی و مسوولان کشور برای رایزنی با قطر و تسهیل زمینه ورود تجار ایرانی به این کشور در راستای افزایش صادرات و درآمدهای ارزی شدیم، با این حال، این اتفاق هرگز بهصورت جدی صورت نگرفت تا رقبای ایران نظیر ترکیه و چین از دورترین مکانها بازار همسایه جنوبی ایران را در اختیار بگیرند.
بازار قطر را به ترکها سپردیم!
همانگونه که گفته شد، حدود ششماه از باز شدن دروازههای قطر به روی کشورهای منطقه بهویژه ایران میگذرد. با این حال، بر خلاف تجار ایرانی در چندماه سپری شده بازرگانان ترکیهای حضور بسیار پررنگی در بازار قطر داشته و کالاهای خود را از مسیر ایران به قطر صادر میکنند.
قطر سالانه حدود سه میلیارد دلار واردات مواد غذایی دارد که قبل از قطع روابط با ائتلاف عربی، یکسوم آن را مستقیما از طریق عربستان و امارات تامین میکرد اما در شرایط جدید فرصتی مناسبی برای ایران و دیگر کشورهای منطقه بهوجود آمد تا در بازار قطر حضور موثری پیدا کنند و صادرات خود را به این کشور افزایش دهند.
در این میان، یکی از بزرگترین رقبای ایران، تاجران ترکیه بودند که در این چندسال هیچ فرصتی را در منطقه از دست ندادهاند. ترکیهایها بهشدت بازار قطر را بهعنوان یک بازار مستعد زیر نظر داشتند و در اولین فرصتی که بهدست آوردند، به بهترین شکل استفاده کردند. ترکیه پس از بحران در روابط سیاسی قطر با عربستان و ائتلاف عربی بخش زیادی از بازار قطر را تسخیر کرد و ویترین فروشگاههای قطر در همین چند ماه پر از کالاهای ترک شد.
البته فعالان اقتصادی ایران و بوشهر نیز در همان روزهای نخست سعی کردند با صادرات مواد غذایی به قطر، بخشی از بازار این کشور را به خود اختصاص دهند و در این راستا محمولههای غذایی در حجمهای بالا به قطر صادر شد با این حال، برخی موانع صادراتی مانع از این شد که روند صادرات کالا و مواد غذایی به قطر با شتاب بیشتری ادامه پیدا کند و عملا ایران نتوانست در رقابت با ترکیه برای حضور در بازار قطر، از ترکیه پیشی بگیرد.
اتاق بازرگانی ایران مرده است
در همین زمینه، یک صادرکننده بوشهری در گفتوگو با بامداد جنوب، از مشکلات تجار ایرانی و بوشهری در قطر خبر داد و گفت: بازار قطر را از دست دادهایم و اکنون دیگر صادرات چشمگیری به قطر نداریم. شناورهای بوشهری بار دیگر بیکار شدهاند و خبری از تردد در مسیر بوشهر به قطر وجود ندارد و متاسفانه همه این شرایط بهخاطر سیاستهای اشتباهی است که در مدت ششماه گذشته در بازار قطر داشتهایم.
وی با اشاره به اینکه در شرایطی که کشور بهشدت به ارز نیاز دارد، دولتیها و البته مسوولان در بخش خصوصی و اتاقهای بازرگانی، حتی نتوانستند 10 درصد از بازار قطر را برای ایران نگهدارند، خاطرنشان کرد: در این مدت ما میتوانستیم با رایزنیهای دستگاه دیپلماسی و ارسال هیاتهای سیاسی و تجاری به کشور قطر، لااقل بخشی از بازار این کشور را که در آن قدرت رقابت داریم برای بخش خصوصی کشور تضمین کنند اما این اتفاق نیفتاد.
این تاجر بوشهری در خصوص دلایل اصلی از دست رفتن بازار قطر و واگذاری آن به تجار ترک، تصریح کرد: کیفیت پایین برخی مواد ارسالی و بستهبندی ضعیف و فلهای کالاهایی مانند گوجه و هندوانه در روزهای اول و نبود نظارت مناسب بر کالاهای صادراتی سبب شد تا دیدگاه قطریها در مورد کیفیت کالاهای ایرانی در مقایسه با کالاهایی با بستهبندی شیک ترکیهای، منفی شود.
وی، نفوذ بازرگانان و رایزنان اقتصادی در کشورهای هدف را از اصول اساسی صادرات به این کشورها دانست و افزود: برای داشتن صادرات هدفمند به بازارهای خارجی، باید بازار مصرفی شناسایی و آمادهسازی شود. در کشورهای دیگر این وظیف بر عهده دولت و اتاقهای بازرگانی است اما در ایران هیچکس این وظیفه را بر عهده ندارد و صادرات بهصورت کاملا سنتی صورت میگیرد.
این صادرکننده بوشهری با اشاره به اینکه ترکها حتی در کوچه پس کوچههای قطر هم رایزنان و بازرگانانی را فرستادهاند تا نیاز بازار قطر را بهطور کامل شناسایی کرده و کالای مورد نیازشان را تامین کنند، تاکید کرد: در ایران صادرات کالا هنوز هم بهصورت سنتی انجام میشود. تجار بوشهری هنوز هم بهدنبال یافتن آشنا و فامیل در کشور قطر و ایجاد ارتباط از طریق این افراد هستند و با ایجاد چندین واسطه سعی در شناسایی و ارسال کالا به قطر داشتند که طبیعتا این روش دیگر جوابگو نیست. این در حالی است که در همین فاصله، تجار ترک کل بازار قطر را از آن خود کردند.
این تاجر بوشهری، مشکلات گشایش السی، نبود تیم بازاریابی قوی، انفعال و بیتحرکی اتاقهای بازرگانی بوشهر و ایران، استفاده نکردن از درخواستهای رسمی صادرات، بیتوجهی و کمکاری دولت، استفاده نکردن از روابط و اهرمهای فشار و... را از جمله مسائل تاثیرگذار در از دست رفتن بازار قطر برای تاجران ایرانی برشمرد و افزود: ترکها در قطر بازاریابهای حرفهای داشتند در حالی که وزارت بازرگانی ایران در این فاصله بسیار ضعیف عمل کرد. همچنین اتاقهای بازرگانی بوشهر و ایران نیز کاملا بیتحرک و مرده عمل کردند.