بامداد جنوب- الهام بهروزی:

تئاتر هنری زنده، خاص و جذاب است که می‎تواند زبان حال جامعه باشد. تئاتر عروسکی یکی از گونه‏‌های نمایشی است که برای گروه سنی کودک و نوجوان به روی صحنه می‎رود. این گونه هنری افزون بر فضای شاد و موزیکالی که دارد، می‎تواند قالب مناسبی برای ارائه مفاهیم، مطالب و متون اخلاقی، تربیتی و آموزشی باشد، چراکه بیشتر روانشناسان بر این عقیده هستند، گاه درونی کردن یک‎سری از ارزش‎ها و هنجارها به‌صورت غیرمستقیم می‎تواند از تاثیرگذاری بیشتری برخوردار باشد. از این‎رو، عمده کارگردان‎هایی که در این حوزه به تولید اثر می‎پردازند، در پی این هستند تا با سود جستن از دنیای زیبای عروسک‌ها نکات تربیتی و تعلیمی را به کودکان و نوجوانان آموزش بدهند.

چند روزی است نمایش عروسکی «داشت عباسقلی‎خان پسری» به کارگردانی محسن حلوایی که به همت واحد نمایش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید شده است، در سالن سینما کانون پذیرای دانش‎آموزان، کودکان، نوجوانان و خانواده‏های بوشهری شده است. با وجود این‎که این نمایش عروسکی دیدنی و جذاب است اما متاسفانه استقبال از آن از سوی خانواده‏ها و مدارس چشمگیر نبوده است. انتظار می‎رود که اداره‎کل آموزش و پرورش استان که جامعه وسیعی از کودکان و نوجوانان را تحت سیطره خود دارد، به‎منظور حمایت از هنرمندان و همچنین اشاعه هنر گام‎های استوارتری بردارد، به‏‎خصوص هنرهایی که به آموزش نکات اخلاقی و تربیتی توجه ویژه دارند، مانند همین نمایش که در آن به یکی از معضلات تربیتی توجه شده است. معضلی که به‎وفور در جامعه امروزی خودنمایی می‎کند؛ مشاهده بچه‎های از خودراضی و بی‎ادب در اثر محبت بی‎اندازه والدین.

این نمایش مانند سایر تولیدات نمایشی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگرفته از کتاب است و قصه پسری به نام «علیمردان خان» را روایت می‎کند؛ پسری که بعد از ده سال در خانواده‏ای متمول و مرفه به دنیا می‏آید و همین مساله باعث می‏شود که نورچشمی پدر و مادر و بقیه فامیل شود اما همین توجه بیش از حد از او کودکی لوس و بی‎ادب می‎سازد، به‎طوری که همه از دست او عاصی می‌شوند تا این‎که آقا معلم تصمیم می‎گیرد برای همیشه علیمردان خان لوس را تادیب کند... . در خصوص این نمایش گفت‌وگویی را با محسن حلوایی (کارگردان نمایش) و ملیحه کرمی (عروسک گردان عیلمردان‎خان) صورت دادیم که شما را به خواندن آن دعوت می‎کنم.

شروع صحبت را با يك رباعي از حكيم عمر خيام آغاز مي‌كنم كه می‌گوید: «ما لعبتکانیم و فلک لعبت‌باز/ از روی حقیقتی نه از روی مجاز/ یک چند درین بساط بازی کردیم/ رفتیم به صندوق عدم یک یک باز» و اما در باب شروع شكل‌گيري اين اثر نمايشي باید بگویم كه ايده اوليه اين نمايش بر مي‌گردد به چند سال پيش كه قرار بود نوشته شود و بنا دلايلي به تعويق افتاد تا اين‌كه من با توجه به موقعيت كاري‌ام -كه به‌عنوان كارشناس هنري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان استان مشغول هستم و عمده فعاليت‌هايي كه داريم در زمينه‌هاي هنري است- تصميم گرفتم با پيشنهاد زهره عالی‌نسب، مديركل كانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان و همكاري مربيان كانون استان اين نمايش را براي بچ‌ها كار كنيم و از آنجايي كه شيوه اجرائي اين نمايش احساس كردم، اگر به‌صورت عروسكي باشد با بچه ها ارتباط بهتري مي‌گيرد، آن را به‌صورت عروسكي و نوع بونراكو اجرا كرديم.

سختي این کار بسیار است؛ از ساخت عروسك و پیداکردن عروسك‌گردان ماهر گرفته تا هزينه‌هاي سنگين ساخت يك عروسك حتي به ظاهر معمولي و ساده؛ البته بخش اعظم ساخت عروسك‌ها را از طراحي تا ساخت و عروسك‌گرداني ليلي منصوري‌نژاد به همراه مليحه كرمي که هر دو از مربیان خوب و باتجربه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان هستند، انجام داده‎اند. در این کار تقريبا ١٠ عروسك حضور دارد که آنها را در یک گروه پنج نفره به‎صورت فشرده (در دو نوبت صبح و بعد از ظهر) در طول دو ماه ساختیم. 

نه اين‌كه اقبال نکردند، بلکه بهتر است بگویيم که كم استقبال می‏کنند. حال سوال پیش می‌آید که چرا استقبالشان کمرنگ است، چون كه ما ذائقه آنها را با اجرای کارهای عروسکی بد خراب كرديم، چراكه نظارت خوبي بر اجراي نمايش‌هاي حوزه كودك و نمايش عروسكي نبوده و شايد اين يكي از دلايل آن باشد. برای تولید اين نمايش واقعا زحمت زيادي كشيده شده، چون به‌صورت موزيكال و عروسكي است، هزينه‌هاي بسيار سنگيني داشته است هم به لحاظ مالي و هم از نظر زمانی، پس جاي دارد كه حمايت شویم و دوستان به‌خصوص پدر و مادرها كودكانشان را برای تماشای کار بیاورند، چون پيام اين نمايش واقعا خوب و آموزنده است و ان‌شاءالله این کار فتح بابي شود برای رونق نمایش عروسکی و کودک. 

نمایش «داشت عباسقلي خان پسري...» برگرفته از قصه‌ای خاطره‌انگیز به نام «عليمردان خان» نوشته ایرج میرزا است که تقریبا همه با آن آشنا هستند و خاطرات خوبی را برای ما به تصویر می‌کشد. قصه پدر و مادری متمول است كه پس از سال‌ها صاحب فرزندی می‌شوند که نام او را «علیمردان‌خان» می‌گذارند. این دردانه یکدانه بنا بر اشتباه پدر و مادر هرچه بزرگ‌تر می‌شود، بی‌ادب و لوس و مردم‌آزارتر بار می‌آید تا این‌که همه مردم و دوستان از دست او عاصی می‌شوند و فقط آقا معلم است که می‌داند چگونه باید این بچه بی‌ادب را تادیب کرد. قصه‌ای که تمامی ما اعم از پیر و جوان، زن و مرد با آن می‌خندیدیم، بازی می‌کردیم و حتی با آرامی می‌خوابیدیم. اين نمايش به اين دليل انتخاب شد كه قصه‌های قدیمی آموزنده هستند، محتوای حقیقی دارند و بار معنایی زیادی در آنها نهفته است، پيام اين نمايش همان طور كه آقا معلم در پايان كار مي‌گوید، اين است كه با محبت زياد بچه‌ها را لوس بار نياريم و بگذاريم با تدبير و انديشه درست راه و روش صحيح زندگي كردن را ياد بگيرند. 

ان‌شاءالله از ١٦ تا ٢٥ دي‌ماه تصمیم داریم که این اثر را به‎صورت تور براي دیگر كودكان و نوجوانان استان اجرا كنيم. اميدواريم كه در این زمینه حمايت شویم، چون جابه‎جایی عروسک‌ها و دکور کار واقعا کاری دشوار است. به‌طور قطع اگه ما بتوانيم اين اثر را برای بچه‌ها اجرا كنيم، زمینه آشنایی آنها را با نمایش به‎ویژه عروسکی فراهم کرده‎ایم. آنها با تماشای نمایش پیام اخلاقی آن را راحت دریافت می‌کنند که این حرکت مفیدی برای جذب کودکان به نمایش عروسکی است.

تا امروز كه همكاري خاصي با ما در باب ترغيب دانش‌آموزان براي ديدن این اثر نشده است اما اميدواريم كه در ادامه این حمایت صورت بگیرد، چون ديدن نمايش براي كودكان باید به يک ضرورت تبدیل شود.

بسيار فكر خوب و محترمي است و قطعا دوستان متولي از جمله اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي استان، كانون پرورش فكري کودکان و نوجوانان، آموزش و پرورش و انجمن نمايش استان بايد اين بستر مناسب را فراهم كنند و مناسب است که يك گروه كارشناسي وجود داشته باشد تا نمايش‌هايی كه اجرا مي‌شود در اين زمينه چه از نظر شكل اجرائي و چه به لحاظ محتوايي رصد شود و يك نظارتي روي اين نمايش‌ها صورت بگيرد، چون حوزه كودك و دنياي كودك بسيار حساس است و بايد در اين زمينه دقت لازم در توليد اثر نمايشي صورت بگيرد. من و همکاران ما در كانون پرورش فكري کودکان و نوجوانان به‎خصوص خانم عالي‌نسب روي اين امر تاكيد دارند. اميدوارم كه نهادهاي مربوط به‏خصوص جهانشیر ياراحمدي مسوول انجمن هنرهای نمایشی استان در این زمینه تدبیری بیندیشند.

از خانم عالي‌نسب، مديركل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان و همچنین گروه خوبی که در تمام مراحل این نمایش با من همکاری داشتند، به‎طور ویژه تشکر می‌کنم. همچنین از حسن رضایی دوست و رفیق گرمابه‌ام وجهانشیر یاراحمدی مسوول انجمن‌ هنرهای نمایشی استان نیز به‌دلیل همراهی‌هایشان قدردانی می‌کنم.

پس از پایان این گفت‌وگو به نزد ملیحه کرمی، مربی خلاق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان و عروسک گردان نقش «علیمردان خان» رفتیم و سوالاتی مختصر پرسیدم که در ادامه می‌آید.

نمایش عروسکی روشی جذاب، خوش آب و رنگ و دوست‌داشتنی است برای این‌که بتوانیم نکات اخلاقی، پندها و اصول زندگی را به‌صورت غیرمستقیم به بچه‌ها انتقال دهیم. بچه‌ها عروسک‌ها را زنده و واقعی می‌دانند. این را می‌توان به‌وضوح در چهره و حالات آنها و نحوه ارتباط گرفتنشان با عروسک‌ها دید. آنها با عروسک‌ها همذات‌پنداری می‌کنند و با شخصیت‌های نمایش در فراز و فرودهای داستان همراه می‌شوند. به همین دلیل است که انتخاب متن و محتوای مناسب برای نمایش‌های کودک اهمیت ویژه‌ای دارد.

من از ابتدای ورودم به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یعنی سال هفتاد و نه و قرار گرفتن در جایگاه دلپذیر و شیرین مربیگری، فعالیت نمایش عروسکی را هم در کنار سایر فعالیت‌های این عرصه دنبال کرده‌ام و بسیار هم به آن علاقه‌مندم. بازخوردی که طی این سال‌ها در این خصوص از بچه‌ها گرفته‌ام، بسیار عالی بوده است. دنیای عروسک‌ها همیشه برای بچه‌ها جذاب است و قوه تخیلشان را تقویت می‌کند و به‌وضوح همراهی و تعامل آنها را با عروسک‌های روی صحنه دیده‌ام. آنها خیلی راحت عروسک‌ها را به‌عنوان دوستانشان می‌پذیرند و با آنها ارتباط برقرار می‌کنند.

آیا تئاتر عروسکی توانسته جایگاه خودش را در میان دانش‌آموزان و کودکان بوشهری بیابد؟ 

در چند سال اخیر شاهدیم که فعالیت گروه‌های هنری استان در این زمینه بیشتر شده و این اتفاق خوبی است. اما باید توجه داشت که با تولید آثار مناسب و در خور شأن این هنر و مخاطبان پاک،کنجکاو و پرسشگرش، سلیقه مخاطبانمان را بالا ببریم و این هنر را به شیوه‌ای صحیح به مخاطبان ارائه دهیم تا جایگاه واقعی‌اش را بیابد.

در پایان یادآوری می‌شود، بازیگران و عوامل نمایش «داشت عباسقلی‌خان پسری» عبارتند از: ليلي منصوري‌نژاد (عروسك‌ساز، بازيگر، عروسك‌گردان و طراح دكور)، مليحه كرمي (عروسك‌ساز و بازيگر و عروسک‌گردان)، الميرا خرمايي (بازيگر و عروسک‌گردان)، فاطمه وحدت (بازيگر و عروسک‌گردان)، مهري دشت‌آرا (دوخت لباس‌)، علي خادم و احسان رضايي (طراح پوستر و برشور) و محسن رضوي، حسن سرشار، وهاب زنگويي (گروه موسیقی). این نمایش تا 15 دی‌ماه در دو نوبت صبح و بعد از ظهر در سالن سینما کانون به روی صحنه می‌رود.