بامداد جنوب- الهام بهروزی:
کتاب، دوستی است که بیش از هر چیزی خلاء آن در دنیای کنونی احساس میشود، چون بسیاری از آسیبهای اجتماعی و ناهنجاریهای رفتاری از نبود آن نشأت میگیرد. از اینرو، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درصدد برآمد پویشی را بهمنظور تسهیل فرهنگسازی در جامعه بهراه بیندازد «کتاب» مناسبترین راه برای آغاز این پویش معرفی شد. البته راهی که البته دشوار بود اما در بلندمدت نتیجهبخش. پس طرح پایتخت کتاب ایران برنامهریزی و اجرائی شد و در سایه آن برای توسعه کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان که سرمایههای آیندهساز جامعه هستند باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان راهاندازی شد، طرحی که با اقبال خوب دانشآموزان روبهرو شد. خوشبختانه بوشهر با ثبت بیش از 1300 باشگاه کتابخوانی رتبه نخست را از آن خود کرده است.
پس از راهاندازی این باشگاهها، دبیرخانه طرح پایتخت کتاب ایران برای ایجاد رقابتی سالم میان باشگاههای کتابخوانی، جام باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان را در کشور راهاندازی کرد که در دومین دوره آن که بهتازگی با حضور سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شده، نیایش برنس از باشگاه کتابخوانی «باوینک» برازجان رتبه برتر بخش فیلم کوتاه موبایلی معرفی کتاب این جام را از آن خود کرد. این فعال حوزه کتابخوانی در مهرماه 1380 در خانوادهای کتابخوان دیده به جهان گشوده و اینک در پایه دهم دبیرستان نمونه «نجابت» دشتستان مشغول به تحصیل است. او از کودکی علاقه وافری به کتابخوانی داشته است و البته نقش خانوادهاش در جذب او به این عرصه انکارناپذیر است.
مادر «نیایش» که خود از مربیان باشگاههای کتابخوانی و فعالان حوزه کتابخوانی است در خصوص علاقهمندی وی به کتاب به بامداد جنوب میگوید: از سه سالگی متوجه علاقه خاص نیایش به کتاب شدیم. یکی از سرگرمیهایش ورق زدن کتابها و داستانسازی بر اساس تصاویر کتاب بود، شبها بدون کتاب داستان نمیخوابید. بهخصوص دوست داشت پدرش برایش یک کتاب خاص را بخواند که هنوز هم حس خاصی به آن کتاب دارد. نیایش از سهسالگی لذت انتخاب و خرید کتاب را درک کرد؛ هر سال برای نمایشگاه بینالمللی کتاب لحظهشماری میکرد، چون آنجا حق انتخاب زیادی داشت، حتی بهجایی رسید که کل سال برای نمایشگاه پسانداز میکرد و کتابهایش را از بروشورها انتخاب میکرد و علامت میزد. وقتی کلاس اول بود، دیگر برای خودش لیست خرید داشت. معمولا هر چقدر هم خرید میکرد قبل از تابستان تمام میشد. البته عضو کتابخانه هم بود و تمام کتابهای کتابخانه مدرسه و محله را هم خوانده بود.
پرسا امیری با تاکید بر اینکه کتاب خواندن برای کودکان بسیار موثر است ولی از آن مهمتر لذت بردن از کتاب است، افزود: اگر کتاب خواندن را بهصورت یک فرایند آموزشی به کودک معرفی کنیم، شک نکنید که به عادت درونی تبدیل نمیشود و در خوشبینانهترین حالت کودک برای جلب رضایت ما کتاب میخواند ولی اگر لذت خواندن را بچشد، کتاب به بخشی از زندگیاش تبدیل میشود. وقتی نیایش و برادرش کوچک بودند، ما خواندن جمعی را امتحان میکردیم، چهار نفری یک کتاب کودک را میخواندیم و بهجای شخصیتها صحبت میکردیم، حتی نیایش که هنوز خواندن را تجربه نکرده بود، دیالوگها را حفظ میکرد. این کار بیشتر از نیم ساعت در روز وقت والدین را نمیگیرد ولی علاوه بر کاربردی بودن لحظات شادی را برای کل خانواده رقم میزند.
وی در بخشی دیگری از صحبتهایش با تاکید بر اینکه تاثیر مطالعه را در رفتار کودکان میتوان مشاهده کرد، افزود: کودکانی که بیشتر کتاب میخوانند تعامل بهتری با اطرافیان دارند. آنها یاد میگیرند از دید شخصیتهای مختلف به یک موضوع نگاه کنند. بنابراین تحلیلهایشان از محیط و شرایط عمیقتر است. بعد از مدتی شروع میکنند به نقد کتابهایی که میخوانند، مقایسه میکنند و بهدنبال کتابهای قویتر میروند. فقط باید اجازه بدهیم خودشان به این مرحله برسند و وادارشان نکنیم طبق سلیقه و تشخیص ما کتاب بخوانند. الان یکی از اوقات خوبی که با نیایش میگذرانیم، بحث پیرامون کتابهاست و همینطور مقایسه برداشتها. باید اعتراف کنم گاهی اوقات از نظراتش شگفتزده میشوم که مسلما اینها را مدیون مطالعه زیاد است.
امیری در ادامه راهکارهای دیگری را برای جذب کودکان و نوجوانان به کتاب برشمرد و گفت: مطمئن باشید با سخنرانی در مورد فواید کتاب نمیتوانیم کودک را به کتاب علاقهمند کنیم. یک راهکار برای جذب کودک به کتاب حضور وی در کتابفروشیهاست؛ آیا ما همانقدر که کودکمان را به مرکز خرید میبریم به کتابفروشی یا نمایشگاه کتاب هم میبریم؟! از آن مهمتر اختیار کودک برای انتخاب کتاب است، البته در رده سنی خودش. نگران نباشیم که چقدر بار آموزشی دارد ابتدا کودک باید از خواندن لذت ببرد و جذب بشود، در مراحل بعد مطمئن باشید نوجوانی که زیاد کتاب خوانده، کتابهای باارزش را تشخیص میدهد و هر کتابی را برای خواندن انتخاب نمیکند.
مادر برگزیده بخش فیلم کوتاه موبایلی معرفی کتاب دومین جام باشگاههای کتابخوانی کشور در پایان در خصوص نقش باشگاههای کتابخوانی در جذب کودکان و نوجوانان به کتاب توضیح داد: باشگاههای کتابخوانی میتواند نقش بسیار موثری را در این زمینه ایفا کند اگر بهخوبی شناخته شوند. 12 کودک یا نوجوان با همراهی یک تسهیلگر میتوانند باشگاه کتابخوانی تشکیل دهند، استفاده از عنوان تسهیلگر بهجای مربی نشانگر فضای تعاملی و احترام متقابل به سلیقه یکدیگر است. کودکان و نوجوانان در این باشگاهها در کنار هم کتاب میخوانند و تجربههای خود را در این حیطه به اشتراک میگذارند. همینطور خرید کتاب یکی از آیتمهای مهم این باشگاههاست که با تخفیف 50 درصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هر عضو باشگاه حداقل یک کتاب تهیه کرده، پس از مطالعه آن را با اعضای دیگر به اشتراک میگذارد، بدین صورت هر عضو حداقل 12 کتاب میخواند. بنابراین این باشگاهها، کتابخوانی را از قالب یک فرایند فردی، خارج و به فرایندی گروهی و بانشاط تبدیل کردهاند.
در ادامه این گزارش گفتوگویی را با نیایش برنس، برگزیده دومین جام باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان کشور صورت دادیم که شما را به خواندن آن دعوت میکنم.
چطور شد به حوزه کتاب و کتابخوانی علاقهمند شدید و در این علاقهمندی خانواده شما چقدر نقش داشت؟
يادم ميآید هنوز مدرسه نميرفتم و خواندن و نوشتن بلد نبودم اما همیشه منتظر رسيدن نمايشگاه بينالمللي كتاب تهران بودم. يكي از كتابهايي كه هر سال جلد جدیدش را از نمایشگاه ميگرفتم، خرس كوچك و بزرگ بود كه هر شب پدرم برایم آن را میخواند. بهطور قطع بهدليل همراهي خوب خانواده بود كه به كتاب علاقهمند شدم البته هيچوقت خانواده اجباري نداشته كه كتاب بخوانم يا چه كتابي بخوانم، همين مساله مرا مشتاق و مجذوب دنیای کتاب خواندن میکرد.
چگونه با باشگاههای کتابخوانی آشنا شدید و شما در کدام باشگاههای کتابخوانی عضو بودید و در آن چه فعالیتهایی داشتید؟
از طريق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی با این باشگاهها آشنا شدم و با حضور در كارگاه آموزشي باشگاههای کتابخوانی در جریان روند کار آن قرار گرفتم. سپس به عضویت باشگاه کتابخوانی «باوینک» درآمدم. در این باشگاه افزون بر فعالیتهای کتابخوانی، بهدنبال ایدههای نو برای ساخت فیلم با موضوع کتاب بودیم تا بتوانیم به کمک آن فرهنگ کتابخوانی را به سهم خود گسترش بدهیم. البته من در باشگاه کتابخوانی «یار مهربان» که اعضای آن را کودکان پیش دبستانی تشکیل میداد، بهعنوان تسهیلگر باشگاه فعالیت داشتم که در این باشگاه بهکمک بازی و موسیقی کودکان را با کتاب آشنا میکردیم و موفق شدیم یک کتاب کودک را بهصورت موزیکال معرفی کنیم.
شما در حوزه فیلم موبایلی جام باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان کشور رتبه برتر را کسب کردید، در ضمن فیلم شما مورد تمجید هیات داوران قرار گرفت، شما در این اثر چگونه کتاب را معرفی کردید و چگونه به این نتیجه رسیدید که برای ترویج فرهنگ کتابخوانی از این شیوه استفاده کنید؟
این بخش از جام باشگاههای کتابخوانی یک پويش كتابخواني بود كه كتابها را بهصورت فيلم معرفي ميكرد. من هم ميخواستم در آن شركت كنم اما بهنظرم يك معرفي ساده كافي نبود بايد راهی پيدا ميشد كه مخاطب را جذب كتاب كند، از اینرو، در کتابهای متعددی بهدنبال نكته و ايده خاص و خلاقانه میگشتم و به کمک ایدههایی که یافتم، اقدام به معرفی کتابها به شيوه جديدي كردم که همین شیوه موجب شد معرفي کتاب از شکل ساده خارج شود و به يک فيلم كوتاه تبديل شود.
مزایای باشگاههای کتابخوانی کدام است و چقدر به درونی شدن کتاب در میان همسالان شما کمک میکند؟
باشگاههای کتابخوانی در میان دانشآموزان ايجاد انگيزه ميكنند. از مزیتهای این باشگاهها میتوان به این اشاره کرد که در آن هيچ اجباري نيست كه کتاب خاصی خوانده شود، بلکه تاکید بر لذت بردن از كتاب خواندن است و همین نوجوانها را مشتاق و ترغیب میکند. اينكه گروهي در گوشه مدرسه، پارك يا هر جاي ديگر با هم كتاب ميخوانند و با هم به خريد كتاب ميروند، این کارها علاوه بر اینکه برای خود اعضا لذتبخش است، كنجكاوي ديگران را نيز بر ميانگيزد و باعث گسترده شدن باشگاههای کتابخوانی و افزایش اعضای آن میشود.
فکر میکنید برگزاری جام باشگاههای کتابخوانی میتواند به جذب دانشآموزان به حوزه کتابخوانی و درونی شدن مطالعه در دانشآموزان کمک کند؟
بله. برگزاری این جام رقابت سالمی میان دانشآموزان بهوجود میآورد که این اهمیت بسیاری دارد. آنها در این رقابت سعی میکنند با فعالیتهای مفید بهعنوان بهترين باشگاه باشند و از این طریق کتاب كمكم عضوي از خانواده آنها میشود. اميد به روزي كه مدارس بيشتر با باشگاههاي كتابخواني و شيوه كار آن آشنا شوند و از جهت دادن به علایق بچهها برای انتخاب کتاب دوري كنند، چراكه همين رویکرد باعث گريز دانشآموزان از كتاب خواندن ميشود.
شما بیشتر به مطالعه کدام کتابها علاقهمند هستید، آیا کتابهای کمیاب را در کتابخانههای استان پیدا میکنید؟ آیا دوست دارید که بوشهر یک کتابخانه اختصاصی کودک و نوجوان داشته باشد؟
من در هر حيطهای كتابهاي خوب را دوست دارم و مطالعه میکنم. در پاسخ به بخش دوم سوالتان باید بگویم که متاسفانه خيلي كم پيش ميآید كتابي را كه دنبالش هستم در كتابخانهها یا کتابفروشیهای استان پيدا كنم، بیشک اگر یک کتابخانه تخصصی در حوزه کودک و نوجوان در استان راهاندازی شود و در آن کتابهای روز و پرطرفدار قرار بگیرد، در جذب کودکان و نوجوانان به کتاب بسیار موثر خواهد بود و با یک کتابخانه پر رفت و آمد و شاد روبهرو خواهیم بود و دیگر مکانی صرفا برای مطالعه نخواهد بود.
سخن پایانی؟
خوشحالم از اينكه وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی دغدغه كتاب و كتابخواني دارند و با راهاندازی طرح پايتخت كتاب ایران باعث تشكيل باشگاههای کتابخوانی شدهاند. خوشحالم كه توانستم نقشي هرچند كوچك در اين جريان داشته باشم و همینطور بسیار خوشحالم که دشتستان بهعنوان یکی از شهرستانهای فعال در حیطه باشگاههای کتابخوانی معرفی شد.
در پایان یادآوری میشود، بیشک در خانوادهای که کتاب نقش پررنگی دارد، کودکان و والدین تاثیر مثبت روی یکدیگر میگذارند، به گفته پرسا امیری، فعال حوزه کتابخوانی: «بچهها معمولا بیشتر از رفتار والدین الگوبرداری میکنند تا نصحیتها و آموزشهای آنها. اگر میخواهیم کودکمان کتاب بخواند، راهی نداریم جز اینکه خودمان کتاب بخوانیم، چراکه کودکان به نصحیتهای ما گوش نمیدهند. آنها صرفا رفتار ما را میبینند. بنابراین یک ربع کتاب خواندن والدین در حضور کودک بیش از ساعتها آموزش در حیطه کتاب میتواند موثر باشد». امیدوارم به جایی برسیم که کتاب جزئی از زندگی ما ایرانیها شود و وسیلهای برای اندیشیدن، تفکر، زندگی و سعادت شود و امثال نیایشها و خانواده وی در جامعه بیشتر و بیشتر شوند تا از این رهگذر، کتاب از حصار فراموشی و خاک خوردن بیرون آید.