بامداد جنوب- الهام بهروزی:

نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» یکی از آثاری بود که در پنجمین روز سی و ششمین جشنواره بین‌المللی فجر در تالار حافظ در دو سانس 17 و 20 در بخش ایران این رویداد هنری به روی صحنه رفت. یادآوری این نکته لازم است که این نمایش تنها اثری از استان بوشهر است که امسال در بخش مسابقه این رویداد بزرگ تئاتری حضور دارد. نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» روایتگر تلخی نگاه نابرابری است که در جامعه سنتی جنوب نسبت به زنان نازا وجود دارد. فضل‌الله عمرانی با توجه به اندوخته‌های هنری و با کمک خلاقیت و ایده‌پردازی این قصه را بر اساس نمايشنامه «يرما» اثر لوركا و نمايشنامه «رقص ماديون‌ها» نوشته محمد چرمشير طراحی، دراماتورژی و کارگردانی کرده است و تراژدی تامل‌برانگیزی آفریده است. این اثر در جشنواره استانی بوشهر نیز توانست نگاه مخاطبان و داوران را به خود جذب کند و در نهایت به جشنواره بین‌المللی فجر راه یابد. بازی روان و تحسین‌برانگیز زیبا دریاسفر در این اثر غیرقابل چشم‌پوشی است. او با همذات‌پنداری با نقش اصلی داستان (یرما) مخاطب را غرق قصه می‌کند، به‌گونه‌ای که در برخی از قسمت‌های نمایش مخاطب را با اشک‌ها و حسرت‌های خود همراه می‌کند و آلام و رنج‌های یک زن تنها و رنج‌کشیده را به خوبی به نمایش می‌گذارد.

خوشبختانه اجرای این اثر در سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بازخورد بسیار خوبی داشته که این بیانگر رشد و اعتلای هنر تئاتر در استان بوشهر است اما آنچه در این جشنواره این اثر را افزون بر اجرای خوبش شاخص کرده، موسیقی آن بود. موسیقی که خالقش محمدجواد ابراهیمی‌تنها، پیانیست جوان دیّری است به جذابیت و پویایی این نمایش افزود تا آنجا که لوریس چکناواریان، آهنگساز برجسته ايراني-ارمني و رهبر اركستر سمفوني که به تماشای نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» نشسته بود، پس از این اجرا گفت: « خوشحالم كه تئاتر بوشهر همچنان پوياست، فكر نمي‌كردم تئاتر بوشهر همچنان پويا مانده باشد. بازي‌هاي اين تئاتر روايتگر خوبي از مردان و زنان جنوبي بود. البته برايم جالب بود كه در بوشهر هنرمندان فقط سازهاي محلي و بومي را دنبال نمي‌كنند و اين استان پيانويست نيز دارد و پیانیست این کار مرا به فکر فرو برد».

پیش از این موسیقی نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» متفاوت‌تر بود اما ظاهرا کارگردان این اثر، برای اجرای آن در جشنواره فجر تغییراتی را به‌منظور بالا بردن کیفیت کار انجام می‌دهد که انتخاب ساز پیانو برای موسیقی متن که راوی فضای جنوب است، یکی از آنهاست؛ انتخابی متفاوت اما موثر. فضل‌الله عمرانی در این خصوص به بامداد جنوب گفت: با توجه به شيوه اجرا و فضاى كار كه بيشتر شاعرانه است، تصمیم گرفتم از يك ساز موسيقى كلاسيك استفاده كنم، با همفكرى مسوول موسيقى نمايش تصميم بر اين شد، فقط از ساز پيانو كه مي‌تواند فضاسازى بهترى به كار بدهد، استفاده كنيم. 

محمدجواد ابراهیمی‌تنها، نوازندگی و تنظیم موسیقی نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» را برعهده داشته که، با همه جوانی‌اش توانسته از عهده رسالتش برآید و تحسین دیگران را برانگیزد، به‌گونه‌ای که چکنواریان خیلی کوتاه اما ساده گفته است که پیانیست این اثر مرا به فکر واداشت. ابراهیمی‌تنها آموزش پیانو را زیر نظر احمد حمیدیان استاد و نوازنده پیانو هم‌استانی آغاز کرده، نوازنده‌ای که خود در سی و چهارمین دوره جشنواره‌ بین‌المللی تئاتر فجر تندیس بهترین موسیقی متن را به‌دلیل آهنگسازی نمایش «مجلس قربانی سنمار» کاری از شیما جوادپور در بخش بین‌الملل از آن خود کرده است، حال هنرجوی وی در سی و ششمین دوره همین رویداد هنری توانسته نگاه‌ها را به خود جذب کند. در این خصوص گفت‌وگویی را با این هنرمند صورت دادیم که در ادامه می‌آید.

من موسیقی و در واقع نواختن ساز پیانو را از چهار سال پیش زیر نظر احمد حمیدیان در بوشهر شروع کردم و اینک نوازندگی کلاسیک و آهنگسازی این ساز را به‌صورت خصوصی زیر نظر بصیر فقیه‌نصیری آموزش می‌بینم.

سازها را نباید به سخت یا آسان دسته‌بندی کنیم. من همیشه به چرخه زمان و نتیجه معتقدم، به این صورت که یک هنرمند به‌خصوص یک ‌نوازنده، باید ساعت‌ها به تمرین هنرش بنشیند و در مورد اجرای آن بیندیشد و این چرخه را به نظم و زندگی شخصی‌اش گره بزند، در این صورت است که می‌تواند در هنرش به نتیجه دلخواه برسد. ساز پیانو هم به‌دلیل گستره صدایی وسیعی که دارد به ساز مادر معروف است و از همین‌رو، از دیرباز مورد توجه آهنگسازان بوده است.

خیر، «نمایش آواز ماهی‌ها در مرداب» اولین تجربه من در حوزه نمایش است. در پاسخ به قسمت دوم پرسش شما باید بگویم سال‌هاست که کارهای نمایش آقای عمرانی را دنبال می‌کنم، از نزدیک وی را می‌شناسم و با توجه به سطح کاری وی، همکاری با آقای عمرانی را یک تجربه جدید و کاملا مفید دانستم.

من فکر می‌کنم آهنگسازی برای نمایش همیشه کار دشوار و سختی است؛ از این نظر که نمایش یک چارچوب کاملا متفاوت دارد و نوع موسیقی که برایش ساخته یا در آن اجرا می‌شود، باید هارمونی قوی بر اساس ادبیات، صحنه، حرکات و حتی بیان بازیگران داشته باشد.

من از کودکی به تئاتر، این هنر چندگانه‌ زنده علاقه‌مند بودم. البته در ابتدا سعی کردم نوازندگی و آهنگسازی کلاسیک را بیاموزم؛ هدفی که سال‌ها به تلاش و پشتکار نیازمند است و از اهداف بلند‌مدت من در عرصه هنر و موسیقی است. بنابراین در کنار یادگیری موسیقی، کوشیدم به علاقه دیرینه‌ام که همان تئاتر است، نیز بپردازم و فکر می‌کنم ساختن و نواختن موسیقی، در تئاتر، آزمایشی دشوار است که به‌واسطه آن مهارت موسیقیدان محک زده می‌شود.

موسیقی و تئاتر با یکدیگر پیوند دیرینه‌ای دارند؛ ما در تئاتر حرکات و نور را می‌بینیم و دیالوگ‌ها را می‌شنویم، از این‌رو، تمام ذهن ما درگیر فضای بصری است که در این فضای کاملا بصری نباید موسیقی نادیده گرفته شود، چراکه موسیقی تاثیر مستقیمی بر احساس مخاطب دارد و به ابعاد مختلف نمایش قوت و انرژی می‌بخشد و در انتها پیوند این دو باعث به‌وجود آمدن یک ترکیب جذاب و تاثیرگذار می‌شود.

نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» برای من بسیار قابل لمس بود. در این نمایش مشکلات یک جامعه مردسالار و اندوه دردناک یک زن به نمایش گذاشته می‌شود که اگرچه مرد را بی‌نقص و قدرت برتر می‌خواند اما در عمق آن به مخاطب کمک می‌کند که به‌درستی به قضاوت بنشیند و رخنه‌ها را در وجود این نوع ایدئولوژی بیابد. همچنین در این اثر صحنه‌های متفاوتی مانند رقص مادیان‌ها، آیین زار، نیایش در امامزاده و وجود قاب‌های مختلف باعث می‌شود موسیقی متفاوتی به گوش مخاطب برسد.

در این نمایش سعی شد ساختار موسیقی کلاسیک به کار گرفته شود به همین منظور قطعاتی نزدیک به موسیقی شرقی ساخته شد که فکر می‌کنم فضایی قابل لمس برای مخاطب به‌وجود می‌آورد و اگر بخواهم دقیق‌ بگویم، در چند صحنه از ریتم سنج و دمام و موسیقی محلی بوشهری الهام گرفتیم.

وجود این آهنگساز برجسته‌‌ در میان مخاطبان باعث افتخار من بود. دستشان را ‌فشردم و واقعا حضورشان برای من غیرقابل باور بود. تصور کنید یکی از آهنگسازان مورد علاقه شما بعد از شنیدن اجرائی که خود شما آن را نامتوازن توصیف می‌کنید، شما را تحسین ‌کند و مورد لطف قرار دهد. شب اجرای این نمایش در جشنواره برای من شب به‌یاد ماندنی بود و انگیزه مرا در عرصه زندگی موسیقایی‌ام دوچندان کرد و موجب شد تصمیم بگیرم با تلاش و پشتکار بیشتری برای هدفم و هنرم تلاش کنم.

تجربه کار در نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» به کارگردانی فضل‌الله عمرانی برای من تجربه‌ای متفاوت و دوست‌داشتنی بود. خوشحالم که این نمایش ساخته و پرداخته شد و به نتیجه دلخواه رسید. همه اعضای گروه ماه‌ها تلاش کردند که این کار به مدت ۷۰ دقیقه به روی صحنه برود. امیدوارم مخاطبان از این اجرا در سی‌ و ‌ششمین جشنواره فجر که در تالار حافظ برگزار شد، لذت برده باشند.

یادآوری می‌شود، نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» به طراحی، دراماتورژی و کارگردانی فضل‌الله عمرانی تولید شده و كارى از گروه تئاترآفرينگان بندر ديّر است که تنها نماينده استان بوشهر در بخش صحنه‌اى سى و ششمين جشنواره بين‌المللى تئاتر فجر بود و خوشبختانه اجرای آنها با اقبال خوبی روبه‌رو شد. در این نمایش زيبا درياسفر، قحطبه فخرايى، ندا بداغى، معصومه انديشه‌‌خوش، روح‌الله فرهنگ‌دوست، فاطمه پولادخاى، فاطمه حسين‌پور، فاطمه كنگانى، فاطمه سهولى، نسترن محسن، زهرا و آیدا فولادی به ایفای نقش پرداختند. دیگر عوامل نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» عبارت بودند از: پژمان برزگر (طراح دکور و صحنه)، شهربانو دریاسفر (طراح لباس)، زیبا دریاسفر (طراح چهره و گریم)، محمد عمرانی و محمد فخرایی‎مطلق (طراح نور)، جواد ابراهیمی (موسیقی)، سلمان قاسمی‎وحدت (طراح پوستر و بروشور)، عبدالحمید شعرانی، سعید فولادی و قاسم حسینی (مشاور کارگردان)، حسین عالیزاده (مدیر صحنه) و محمد فخرایی‎مطلق (روابط عمومی).