بامداد جنوب- هدي خرم آبادي:

سال‌هاست برای آگاهی و بیداری مردمان این سرزمین با همه توان و امکاناتی که دارد، فریاد سر برآورده و به نظر نمی‌رسد کسی یا چیزی بتواند او را از اهداف والا و مسیر پاک و بی‌غل و غشی که انتخاب کرده بهراساند.

فرزند خلف محیط زیست ایران نام دارد. با تبلیغ برای پویش نجات میانرودان از همه مردمان ایران‌زمین و به ویژه خوزستانی‌ها تقاضای پیوستن به این پویش را دارد. خبر هجوم ریزگردها در اهواز هر بار که بر صدر خبرها قرار می‌گیرد، غم‌انگیز از قبل رخ می‌نماید. آنچه مسلم است، با همیاری و همدلی می‌توانیم بر ریزگردها غلبه کنیم اما لازمه‌اش پذیرفتن واقعیات، درس از گذشته و پایبندی به وظایف اجتماعی و انسانی‌مان است. برای بررسی علت تشدید وقوع ریزگردها و پیامدهای آن با فرزند خلف محیط زیست ایران گفت‌وگو کردیم.

محمد درویش، عضو هیات علمی سازمان جنگل‌ها و کنشگر محیط زیست در گفت‌وگو با بامداد جنوب در پاسخ به این سوال که کارشناسان برای علت تشدید وقوع پدیده ریزگرد از عوامل داخلی و خارجی نام می‌برند، به نظر شما کدام عامل، موثرتر یا به عبارتی مخرب‌تر است، تصریح کرد: علت تشدید پدیده ریزگردها بر اثر چند عامل است که همزمان بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. تامین نشدن حقابه تالاب‌ها و افزایش کشاورزی و کشت محصولات پرآب مانند نیشکر و برنج از جمله مهم‌ترین عوامل تشدید پدیده ریزگردهاست که نَفَس خوزستان را بند آورده است. متاسفانه مدیران ما هنری جز توسعه کشاورزی از خود نشان نداده‌اند و همین امر امروز بلای جان ما شده است. به هیچ وجه قابل پذیرش نیست، در مملکت ثروتمندی که داریم و می‌توانیم با گردشگری پایدار، توسعه انرژی‌های پاک و صنایع «های‌تک» اشتغال‌زایی کنیم، چرا باید به سمت اشتغال‌زایی با کشاورزی برویم، پس «از ماست که بر ماست» اما اینها بخشی از عوامل داخلی ریزگردهاست.

درویش با ابراز گلایه از سخنان دو روز پیش ریاست‌جمهوری در نشست با استانداران که گفته بود، رئیس سازمان محیط زیست را عوض کردیم و از او خواستیم که سختگیری‌های محیط زیست را کمتر کند، خاطرنشان کرد: برای دولتی که با وعده‌های محیط زیستی روی کار آمد متاسفم، به راستی مشکل محیط زیست کشور این بوده که باید سختگیری‌ها کمتر شود!

وی در ادامه سدسازی‌ها را یکی از مهم‌ترین دلایل خشک شدن تالاب‌ها در پایین‌دست خواند. سرچشمه دجله و فرات به عنوان مهم‌ترین منابع آبی که تعادل اکولوژیکی را در منطقه میانرودان تامین می‌کند در کشور ترکیه است و ترکیه این حق را به خودش داده تا با افزایش ۵ برابری قدرت تنظیم آبش حقابه دجله و فرات را به یک‌سوم کاهش دهد و سبب شده دولت عراق در طول دو سال ۲۰۰۸-۹ بیش از ۲ هزار حلقه چاه عمیق در بغداد، نجف و کربلا حفر کند. سد ایلیسو در جنوب شرق تركيه در حال تكميل شدن است. این در حالی است که پویشی با کمک یکی از سمن‌ها در اعتراض به عملکرد دولت ترکیه در کاهش حقابه دجله و فرات و تشدید سدسازی و نیز دولت عربستان در رهاسازی اراضی کشاورزی که با آب‌های فسیلی آبیاری می‌کرده و اینک به چشمه‌های جدید تولید گرد و خاک بدل شده است، شکل گرفته است.

درویش در ادامه از همه مردم ایران به ویژه مردم خوزستان تقاضا کرد تا به پویش نجات میانرودان بپیوندند و 142 هزار امضای فعلی را به یک میلیون برسانند تا با این میزان امضا بتوان به تفکر سازه‌ای آب در ترکیه پایان داد. اگر هر کس به سهم خود به وظیفه انسانی و تکلیف اجتماعی‌اش عمل کند، بحران‌ها را ساده‌تر از آنچه در تصور می‌گنجد پشت سر خواهیم گذاشت، به شرط این‌که آگاه باشیم و از اشتباهاتمان درس بگیریم و خودخواهانه بر تکرار مکررات اصرار نورزیم.

این عضو هیات علمی سازمان جنگل‌ها و کنشگر محیط زیست در پاسخ به این سوال که مشکل واقعی محیط زیست ایران چیست، تاکید کرد: فقدان اتحاد و همدلی. باید اختلاف‌ها را کنار بگذاریم و درباره محیط زیست به توافق برسیم.

روز گذشته کلانتر محیط زیست در مصاحبه با خبرنگاران درباره آلودگی اهواز توضیحاتی داده است. وی گفته آلودگی اهواز به خاطر ریزگردها است. وقتی آب نیست و حقابه زیست‌محیطی را نمی‌دهند معلوم است وقتی باد بیاید ریزگردهای بالای ۱۰ میکرون افزایش پیدا می‌کند. این ریزگردها هم منشا داخلی داشته است. سال‌های سال است حقابه زیست‌محیطی را نمی‌دهند، برای همین هم تالاب‌ها خشک است و رودخانه کارون و دشت‌ها هم همین‌طور است. هر چند توضیحات کلانتری صحیح است اما آیا تکلیف آن‌ که بر مسند میراث حیاتی ایران‌زمین تکیه زده، تائید سخنان دیگران است یا این‌که موظف است بیش از اینها بجنگد، بیش از اینها بیدار باشد و بیش از همه اینها از اشتباهات گذشته درس بگیرد. به نظر نگارنده مسبب اصلی مشکلات امروزمان فقدان شهامت و سکوت طولانی‌مدت ما بوده است. کلانتری حتی در خصوص فرزندان خلف این سرزمین که در زندان به سر می‌برند شهامت پاسخگویی ندارد، چه برسد به این‌که درباره مجوز به طرح‌های انتقال آب توضیح دهد! سخن عبدالحسین وهاب‌زاده درباره آنان‌که ارزشمندترین خدمات را به طبیعت این کشور کرده‌اند، آنقدر دلنشین و تاثیرگذار بود که حیفم آمدم آن را نقل نکنم. وی در مطلبی خطاب به کلانتری نوشته است: «شما گزینه محیط زیستی‌ها نبودی اما اکنون که بر این مسند نشسته‌ای به حق میراثی که عهده‌دار حفاظت از آن شده‌اید از شما توقع اقدامی می‌رود. گفتید که یوز به کارتان نیست، نکند که یوزبان هم!» حال پاسخگویی وی را در قبال خاکی که بر سر اهوازی‌ها شده و امروز نَفَس برای کشیدن نیست تصور کنید. حمایت از سازمان‌های مردم‌نهاد و ایجاد امیدواری در این قشر خودجوش یکی از گزینه‌های مهم رهایی از بحران‌های محیط زیستی است که امیدواریم به وقوع بپیوندد.

مدیرکل هواشناسی استان بوشهر نیز درباره نحوه پایش ریزگردها به بامداد جنوب گفت: در هواشناسی با بررسی نقشه‌های هواشناسی تخمین سرعت و جهت باد و با شناخت از پوشش گیاهی و بستر زمین (کانون‌های گرد و غبار) به احتمال وقوع خیزش و انتقال آن می‌پردازد و سپس با استفاده از تصاویر ماهواره هواشناسی اقدام به رصد و پیش‌بینی مسیر انتقال و بعد از آن، با بررسی نقشه‌ها ماندگاری و تداوم آن را پیش‌بینی می‌کند، در ضمن از طریق ایستگاه‌های هواشناسی با تعیین کدورت هوا با استفاده و تشخیص دید افقی غیر مستقیم غلظت آن را رصد می‌کند. به تازگی ادوات سنجش غلظت گرد و غبار نیز در حال بررسی است، یعنی پیش‌بینی، پایش و رصد لحظه‌ای و بررسی تداوم و شناسایی کانون‌های تشکیل گرد و غبار تعیین می‌شود.

شفیع‌خدایی در خصوص اهمیت این روند با بیان این‌که اهمیت این رصدها شامل تعیین عناصر به وجودآورنده، شناسایی کانون‌ها، پیش‌بینی وقوع و حرکت و انتقال ریزگردها و ماندگاری آنهاست، افزود: خطر اثرات کوتاه‌مدت شامل ایجاد مشکلات تنفسی و بهداشتی است و در میان‌مدت خسارت به جامعه گیاهی دامی و محیط زیستی و تاثیر منفی در تولیدات زراعی و در درازمدت مساله مهاجرت ناخواسته و فقدان امنیت سرمایه‌گذاری و در مناطق مرزی کاهش امنیت و.... را رقم می‌زند.

طی دو سه روز گذشته به دنبال اعلام هواشناسی مبنی بر وقوع پدیده ریزگرد و تشدید آن طی ساعاتی از شبانه‌روز برخی شهروندان ماسک به صورت به خیابان‌ها آمده بودند و مشغول امور روزمره‌شان بودند و روز بعد با کاهش باد و بهتر شدن دید، آسوده‌خاطر از ریزگردها دست در دست کودکانشان راهی پارک‌های بازی شدند. طی این سال‌ها هر از چند گاهی با این پدیده روبه‌رو می‌شویم اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌ایم «ریزگرد» دقیقا به چه پدیده‌ای می‌گویند و آیا ریزگردها انواع و اقسام مختلفی دارند؟ و مهم‌تر از همه سرنوشت این ریزگردها پس از کاهش باد چه می‌شود؟ اینها بخشی از سوالاتی است که در گزارش روز شنبه بامداد جنوب خواهید خواند. ما به عنوان رکن چهارم دموکراسی بر آنیم تا همراه و همگام با مسوولان زحمتکشی که بنا بر انسانیت خطا هم می‌کنند، به یاری آنها در استان زرخیزمان بوشهر بشتابیم. اکنون که در حال تنظیم این گزارش هستم، روی میز کارم لایه‌ای از خاک نشسته، بیاییم با همفکری و همدلی خاک‌ها را بتکانیم و در اندیشه ایرانی زیبا ایده‌هایمان را محقق کنیم.