بامداد جنوب:
فرهنگ، هنر، زبان و ادبیات عامه مردم ایران از جمله غنیترین گنجینههای تمدنهای بشری است. دیرینگی و کهنسالی اقوام ایرانی، غنای فرهنگی ادبی، تعدد پاره فرهنگها و پراکندگی جغرافیایی قومیتها عامل تقویتکننده این غنای فرهنگی است. چنانچه در هنگامهی هجوم فرهنگهای مهاجر و مهاجم، نتوانیم میان فرهنگ غنی مادی و معنوی گذشته و امروز پلی استوار ببندیم و به پاسداری از حریم زبان و ادب بومی، مردمی و عامه بپردازیم، وظیفه علمی و فرهنگی و ملی خود را بهدرستی انجام ندادهایم. کاری بس دشوار خواهد بود. امروزه در کشورهای توسعهیافته با سرمایهگذاریهای کلان از طریق تاسیس پژوهشکدهها و مطالعات بنیادی و ایجاد رشتههای دانشگاهی، بدین حوزه رونق زیادی بخشیدهاند؛ اگرچه در کشور ما برای معرفی جایگاه ادب عامه کارهایی انجام شده، اما همچنان بستر برای پژوهشهای بیشتر فراهم است.
منطقه جنوب بهویژه استان بوشهر، از جمله مناطقی است که دارای فرهنگ عامه غنی و دیرپا و دربردارنده ظرفیتهای فراوانی است. وجود شاعرانی مانند فایز، مفتون بردخونی، منوچهر آتشی، سیدجعفر حمیدی، علی باباچاهی، ایرج شمسیزاده و ... و نویسندگانی همچون صادق چوبک، منیرو روانی پور، ایرج صغیری، رسول پرویزی، محمدرضا صفدری و ... که در سطح استان و کشور شناخته شده هستند و آثار فراوانی به ادب پارسی عرضه کردهاند، مبین این موضوع است. ادبیات عامه امروز نیاز به واکاوی و بررسی و حمایت دارد، چراکه در خود آداب، رسوم، عادات، عقاید، افسانهها، حکایات، امثال، اشعار محلی و داستانهایی را جای داده است که بهدلیل تغییر ساختار زندگی سنتی بسیاری از آنها روبه فراموشی است. یکی از راههایی که به بازشناخت فرهنگ عامه کمک میکند، برگزاری همایشهای علمی- پژوهشی است، زیرا در سایه این چنین برنامههایی فرهنگ عامه و بسیاری از باورها و رسومی که ساختار فرهنگی غنی بومی را شکل میدهند، ریشهیابی، احیا و معرفی میشوند.
از اینرو، دومین همایش «نگاهی نو به زبان و ادب عامه» به همت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خلیج فارس و با همکاری و حمایت فرهنگستان زبان و ادب فارسی و انجمن زبان و ادب فارسی با هدف پویایی و بازشناخت فرهنگ عانه در روزهای نهم و دهم اسفندماه جاری با حضور اساتید ادبیات و هوشنگ مرادیکرمانی نویسنده چیرهدست ایرانی که در آثارش ادبیات عامه به خوبی بالنده شده، در بوشهر (دانشگاه خلیج فارس) برگزار شد. حدود 180 مقاله کامل و نزدیک به 250 چکیده مقاله به دبیرخانه همایش رسید که در نهایت 148 مقاله پذیرفته و چاپ شد و بیش از 30 چکیده مقاله نیز -علاوه بر چکیدههای مقالات کامل- در کتابچه چکیده مقالات چاپ و منتشر شد.
این همایش در دو روز پیاپی برگزار شد. روز نخست و در آیین گشایش این همایش دکتر غلامحسین غلامحسینزاده رئیس انجمن زبان و ادب فارسی، دکتر حسن ذوالفقاری عضو وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و دکتر کاووس حسنلی استاد دانشگاه شیراز سخنرانی کردند. این برنامه با استقبال شایانی از سوی دبیران، دانشجویان و اهالی فرهنگ روبهرو شد. در این روز، در دو بخش که در تالارهای فردوسی و تالار اجتماعات سازمان مرکزی دانشگاه برگزار شد، در مجموع دوازده مقاله ارائه شد که از سوی هیات رئیسه و مخاطبان درباره آنها بحث و تبادل نظر شد. از نکات جالب توجه هر دو بخش این بود که علاوه بر عناوین و سخنرانیهای علمی استادان دانشگاههای مختلف کشور- که همگی منتخب و متنوع بودند- در بخش نخست، یکی از دانشجویان گرجستانی که در دوره کوتاهمدت ایرانشناسیِ دانشگاه خلیج فارس شرکت کرده بود؛ مقالهای با عنوان «آداب و رسوم نوروز ایرانیان و ارمنیهای گرجی» ارائه کرد و مورد توجه واقع شد. در بخش دوم نیز یکی از استادان ژنتیک دانشگاه شیراز مقالهای با عنوان «خوشهبندی روایتهای اوسنه عامیانه سنگ صبور» ارائه کرد که به لحاظ تازگی روش تحقیق و اهمیت مطالعات بینرشتهای از آن استقبال شد.
پس از پایان بخشهای علمی، دو کارگاه در تالار فردوسی و سالن اجتماعات سازمان مرکزی برگزار شد. کارگاه تالار فردوسی را دکتر ذوالفقاری برگزار کرد. عنوان این کارگاه آموزشی «گونهشناسی شعر عامه» بود. دکتر نجمه دری، دانشیار دانشگاه تربیت مدرس نیز کارگاهی با عنوان «روش تحقیق در ادب عامه» برگزار کرد که از سوی دانشجویان، اساتید و علاقهمندان مورد توجه قرار گرفت.
در روز دوم و آیین پایانی این همایش نیز جعفری قنواتی محقق حوزه ادبیات عامه، هوشنگ مرادیکرمانی نویسنده برجسته کشور و خالق قصههای مجید و استاد جواد انصافی بازیگر پیکسوت و محقق ادبیات نمایشی سخنرانی کردند. هوشنگ مرادیکرمانی از جمله نویسندگان مطرح کشور است که در آثارش به باورها، عقاید، رسوم، نوع زندگی و سنتهای بومی ایران توجه خاصی دارد و او معتقد است که ما باید ادبیات بومی خود را به جهانیان معرفی کنیم. او یکی از نویسندگان موفق ایرانی است که بیشتر آثارش به زبانهای مختلفی ترجمه شده است و از شهرتی جهانی برخوردار است. او خالق شخصیتهایی خاص در شرایط سخت است. مرادیکرمان راوی فرهنگ و آدابی است که از نگاه جهانیان دور مانده و از آن تحت عنوان فرهنگ عامه یاد میشود؛ فرهنگی که آبستن زندگی ناب ایرانی است.
خالق قصههای مجید معتقد است: «ادبیات همواره با انسان از دوره باستانی تا مدرن همراه بوده و جامعه و ادبیات همزادهای هموارهای هستند که تمدن با آنها معنا میشود. در واقع ادبیات معاصر ایران برای عامه مردم در دنیا ناشناخته است و مردم با آن آشنایی ندارند. باید گفت که در این راستا تلاشهای مناسب صورت نگرفته است. ادبیات معاصر ایران در بین دانشگاهیان و جامعه دانشجویی شناخته شده است اما تا زمان معرفی ادبیات معاصرمان به عوام مردم دنیا راهی طولانی در پیش است و آنطور که باید و شاید این نوع ادبیات در بین مردم جاسازی نشده است. باید در نگارش کتاب، فرهنگ عامه مردم را در نظر گرفت و از این طریق در دل مردم نفوذ کرد، جه بسا یکی از دلایل موفقیت کیارستمی نیز همین بوده است. عامه مردم بهدنبال ادبیات واقعگرایانه هستند؛ از همین رو باید آثاری تولید کنیم که از دل خود مردم باشد».
مرادی کرمانی همچنین با تاکید بر اینکه اگر ما خواهان معرفی ادبیات خود در کشورهای مختلف جهان هستیم، باید از گیر و دارهای مسائل داخلی عبور کرده و ادبیات خود را با زبان جهانی برای جهانیان نگارش کنیم، میافزاید: بیان مسائل بومی و ظرفیتهای تمدنی برای جهانیان فارغ از سیاستزدگی با رویکردی واقعی و متکی بر اصول ادبیات عامیانهای موجب علاقهمندی بیشتر جهانیان میشود. برای مثال همین داستان «مربای شیرین» به بیش از ۲۹ زبان زنده دنیا ترجمه شده است که همین امر کمک شایانی به معرفی کتاب میکند.
از این رو، از هوشنگ مرادیکرمانی در این همایش دعوت شد تا داشتهها و دانستههای خود را در زمینه نویسندگی با مخاطبانش در میان بگذارد و ارزش فرهنگ عامه را به دیگران یادآوری کند که خوشبختانه یکی از بخشهایی که در این همایش با استقبال خوبی روبهرو شد، نمایشگاه کتابهای هوشنگ مرادیکرمانی بود. او با رویی گشاده در میان دانشجویان و سایر مراجعان حضور یافت و با آنها به گفتوگو پرداخت و هر یک از آنها که مایل به داشتن اثری با امضای او بودند؛ کتاب را برایشان امضا کرد. در واقع باید گفت، حضور مرادیکرمانی انگیزهای برای بسیاری از جوانان و تشویقشان به خواندن یا خلق داستان و رمان بود.
یکی از دیگر برنامههای جانبی که همزمان با همایش برگزار شد؛ شب شعری با نام «سیهگیر» بود. سیهگیر به معنی تسخیر شده با سیاهی است. در این شب شعر که به همت کانون ادبی معاونت فرهنگی دانشگاه برگزار شد، شاعرانی از سراسر استان شرکت کردند و اشعار گوناگون و زیبایی قرائت کردند. تنوع و استحکام این اشعار حکایت از اصالت زبان بومی و محلی در مناطق مختلف استان بوشهر دارد. لازم به ذکر است که حوزه هنری استان بوشهر، بنیاد ملی نخبگان (واحد بوشهر)، ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پارک علم و فناوری خلیج فارس، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای اسلامی شهر بوشهر، واحد درمان تامین اجتماعی بوشهر، منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی، بنیاد ایرانشناسی و ادارهکل آموزش و پرورش استان بوشهر از برگزاری این همایش حمایت و پشتیبانی کردند.