بامداد جنوب: هر چه به ماه مه نزدیک‌تر می‌شویم، منطقه و جهان وارد روزهای بسیار حساس‌تری می‌شوند و همه چیز حکایت از آن دارد که امریکای ترامپ تصمیم به خروج از برجام گرفته است. این خبر بیش و پیش از آن‌که خبری بد برای ایران باشد، برای اروپایی‌ها بد خواهد بود، چراکه آنها به‌عنوان یکی از طرف‌های این مذاکرات نقش مهمی در به‌ثمر رسیدن آن داشته و اکنون نیز ناکامی آن می‌تواند برای قاره سبز یک شکست بزرگ باشد. از همین‌رو، موسسات مطالعاتی اروپایی سری نشست‌های مختلفی را با محوریت برجام و چگونگی رفتار کشورهای اروپایی برگزار کرده و در این مورد به ارائه راهکار پرداخته‌اند. آنچه در ادامه می‌آید، گزارشی از یکی این نشست‌ها در سوئد است.
به گزارش ایسنا، موسسه سوئدی سیپری SIPRI (موسسه پژوهش صلح بین‌الملل استکهلم) کنفرانسی با عنوان «هنر نگهداری یک توافق، آیا اروپا می‌تواند برجام را نجات دهد؟» برگزار کرد. در این نشست، سخنرانان تلاش کردند در آستانه ماه مه 2018 که قرار است دونالد ترامپ موضع نهایی خود را درباره بیرون رفتن یا نرفتن از این توافق اعلام کند، وضعیت موجود، احتمالات پیش رو و راهکارهای اروپایی برای نگهداری توافق برجام را به بحث بگذارند.
این کنفرانس به ریاست یان الیاسون، دیپلمات کهنه‌کار سوئدی، وزیرخارجه اسبق سوئد و معاون پیشین دبیرکل سازمان ملل و رئیس هیات مدیره سیپری و همچنین دان اسمیت، مدیرکل موسسه سیپری برگزار شد.
در این اجلاس شخصیت‌هایی همچون خانم تریا کرونبرگ، نماینده سابق فنلاند در پارلمان اروپا و کارشناس امور امنیت اروپایی در سیپری، عدنان طباطبایی، مدیر موسسه آلمانی پژوهش کاربردی شرق، خانم سوزان دی ماجیو از موسسه امریکایی New America، آقای تیه ری کوویل موسسه فرانسوی امور بین‌الملل و استراتژیک IRIS، سخنرانی کردند.
در این کنفرانس، یان الیاسون در اظهاراتی گفت: در آستانه 12 مه 2018 هستیم که ترامپ می‌خواهد تصمیم نهایی را درمورد برجام بگیرد. بنابراین در چنین شرایطی خیلی مهم است که اروپا چه اقدامی خواهد کرد. اروپا در روند مذاکرات برجام بسیار دخیل و یک نیروی قوی حامی این توافق بود و اکنون نیز تکلیف بزرگی بر عهده اروپا است. البته می‌دانیم که قدرت‌های بیرونی هم به‌ویژه اسرائیل و عربستان دخیل هستند و آن را از نزدیک دنبال می‌کنند. بدترین انتخاب این است که اروپا به سمت تحریم‌هایی جدید علیه ایران برود. این مهم است که اروپا آرام باشد، تحریک نشود و از سناریوهای بد یا بدتر جلوگیری کند.
در ادامه این نشست دان اسمیت مدیر کل موسسه سیپری نیز تصریح کرد: همه می‌دانیم که برجام فعلا با مشکل روبه‌رو شده است. موضوع امروز ما، چگونگی رسیدن یا ساختن یک توافق نیست بلکه هنر نگهداری آن است. پرسش این است در شرایطی که این توافق به دست آمده است، در برابر ادعای یک طرف که می‌گوید این توافق به‌نفع من نیست، چه کاری باید کرد و چه برخوردی باید صورت گیرد؟ اگر امریکا از برجام عقب بنشیند که احتمال آن زیاد است، مشکلات زیادی برای اروپا و بالاخص سه کشور مذاکره‌کننده اروپا ایجاد خواهد شد.
به گفته اسمیت، شرایط کنونی زمانی بسیار حساس و مهم است. نه فقط برای برجام بلکه حتی برای این‌که بدانیم این اقدام امریکا، نظم جهانی را به چه سمتی می‌برد، اکنون با شعار «نخست امریکا» ترامپ می‌بینیم که امریکا می‌خواهد برتری خود را بر قواعد و سیستم بین‌المللی نشان دهد و این به یک چالش جدی برای جهان تبدیل شده است. سوال این است که آیا امریکا مقدم بر نظم و قواعد بین‌المللی شده است؟ در شرایطی که هم‌زمان ناتو را داریم، روابط فراآتلانتیکی و ائتلاف کشورهای غربی را داریم، در مقطعی که روابط غرب با روسیه به شرایط سختی وارد شده است، سوال این است که اروپایی‌ها چگونه می‌خواهند و می‌توانند برای بقای برجام تلاش کنند؟
خانم تریا کرونبرگ، نماینده سابق فنلاند در پارلمان اروپا نیز در این نشست سخنانی، گفت: طی دوره 2003 تا 2005، امریکا به شدت مخالف مذاکره اتحادیه اروپا با ایران بود. درحالی‌که اروپا در آن سال‌های بعد از جنگ عراق، معتقد به مذاکره با ایران و جلوگیری از جنگ و سیاست انزوای ایران بود اما امریکا سیاست تغییر رژیم را دنبال می‌کرد. جالب است بدانید که کانون اصلی سیاست آن زمان امریکا نیز جان بولتون بود که اخیرا هم به‌عنوان رئیس شورای امنیت ملی انتخاب شده است. وی تلاش می‌کرد که اقدام اروپایی‌ها را ناکام کند و گفت که من طرفدار مذاکره نیستم و باید ایران را تحریم کنیم و موضوع ایران را به شورای امنیت ببریم. متعاقبا اوباما برسر کار آمد و توافق برجام با کمک جدی اروپا و سپس تعامل مستقیم و دوجانبه ایران-امریکا به‌دست آمد. حالا بعد ازدو سال که برجام اجرائی شده، با شرایط تازه‌ای روبه‌رو هستیم؛ توافق به دست آمده در حال کار است ولی امریکا به اروپا اولتیماتوم داده که مذاکره با ایران را برای اصلاح برجام آغاز کند وگرنه از آن بیرون می‌رود. طرف امریکایی خواستار برداشتن تاریخ انقضا توافق، گنجاندن امور نظامی و آزمایشات موشکی و مسائل منطقه‌ای است ولی طرف اروپایی با حمایت روسیه و چین، خواستار نگه داشتن و حفظ برجام به‌عنوان نمونه‌ای موثر از سیاست چندجانبه‌گرایی است.
عدنان طباطبایی، مدیر موسسه آلمانی پژوهش کاربردی شرق نیز در این کنفرانس خاطرنشان کرد: ایران در منطقه‌ای پر از منازعات و درگیری‌ها واقع شده و تجربه‌های قبلی ایران در مورد غرب مثبت نبوده است. حتی رهبر عالی ایران اعلام کرد که ما برجام را به‌عنوان یک آزمایش و تجربه می‌بینیم که آیا می‌توانیم با قدرت‌های بزرگ در مورد مسائل دیگر وارد تعامل بشویم یا خیر. اگر امریکا از توافق برجام بیرون برود، اتحادیه اروپا باید مشوق‌هایی به ایران ارائه دهد تا ایران در توافق باقی بماند و در آن صورت نیز، برای اتحادیه اروپا راه‌هایی برای حفظ این دستاورد دیپلماسی چندجانبه وجود خواهد داشت. اروپا باید سعی کند که ایرانی‌ها منافع لازم را ازاین سند بگیرند، چراکه اگر ایران به اهداف برجام نرسد، یک خبر بد برای منطقه و اروپا است. ایران هرگز حاضر به گفت‌وگو در مسائل دیگر نخواهد بود.
