بامداد جنوب- الهام بهروزی:

موسیقی هنری است که در استان بوشهر با زندگی ساکنان آن پیوندی ناگسستنی دارد؛ هنری که در بطن خود با نوای نی‌انبان و سازهای بومی‌اش راوی داستان‌ها، افسانه‌ها و قصه‌های شفاهی، آیین‌ها، آداب و زندگی مردمان حاشیه خلیج فارس است و نقش بسزایی در پویایی و سرزندگی اهالی جنوب دارد. به‌جرات می‌توان گفت که موسیقی بوشهری یکی از اصیل‌ترین و کهن‌ترین نمونه موسیقی ایرانی است که سالیان سال است با نوای سحرآمیزش مردم نقاط دور و نزدیک جهان را به خود شیفته ساخته است که در این میان، هنر بی‌بدیل و تلاش‌های گروه‌های موسیقی بوشهری در جذب مخاطبان به موسیقی این خطه بسیار حائز اهمیت و قابل توجه است اما شوربختانه این گروه‌ها بارها مورد بی‌مهری و کم‌لطفی عده‌ای خاص در استان واقع شده‌اند؛

 یکی از این گروه‌ها، گروه موسیقی لیان است که از سال 93 تاکنون در استان و شهر خود به‌دلایل نامعلوم نتوانسته به هنرنمایی بپردازد، هرچند در نوروز امسال پس از ماه‌ها فشار رسانه‌ای و مطالبه مردم نهایتا مجوز اجرای این گروه در شهر کلمه دشتستان از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر و اداره اماکن استان صادر شد اما این بار هم قطع برق اجرای این گروه را به تعطیلی کشاند، البته این اخلال‌ها محدود به اجرای گروه موسیقی لیان نشده، چون درست در شب پیش اجرای محسن شریفیان و گروهش، اجرای گروه موسیقی «نی‌مه» که یکی از گروه‌های بی‌حاشیه و جوان موسیقی بوشهر است، در منطقه بوشکان دشتستان با حضور طلبه‌ای در روی صحنه، با اخلال روبه‌رو شد. این طلبه با استفاده از سلاح سرد، درست در نقطه‌ای که تمثال آیت‌الله خامنه‌ای و امام خمینی (ره) قرار داشت، اقدام به پاره کردن بنر برنامه کرد؛ اقدامی که جای بسی سوال دارد!!! در این میان نکته جالب توجه این بود که این طلبه به‌جای برخورد جدی با تقدیر روبه‌رو شد؟!! 

اینجا بود که به مظلومیت موسیقی بومی بوشهر در استان بیش از گذشته پی بردم و به سهم خود کوشیدم که در این زمینه موثرتر قلم برانم. با این اوصاف، وقتی به جدول اجرای کنسرت‌ها در سال 96 نگاهی انداختم، متوجه شدم که این موسیقی به همراه موسیقی سنتی کمترین سهم را در این جدول داشته و نه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان راهکاری برای افزایش اجرای گروه‌های موسیقی هم‌استانی ارائه کرده و نه تهیه‌کنندگان و بخش‌خصوصی به سرمایه‌گذاری در موسیقی بومی رغبتی از خود نشان داده‌اند و بی‌توجهی به این موضوع موجب ترویج یکباره موسیقی پاپ و به‌انزوا رفتن موسیقی بومی و اصیل ایرانی در سطح استان شده است. 

شاید اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر با اختصاص تاریخ‌های مناسب به کنسرت‌های موسیقی بوشهری می‌توانست اقبال از این برنامه‌ها را افزایش دهد، چراکه متاسفانه یکی از دلایل افت موسیقی بومی در بوشهر قرارگیری این کنسرت‌ها در میان کنسرت‌های پاپی بود که از مخاطبان بیشتری برخوردار و ذائقه مخاطبان را به خود جذب کرده بودند. هرچند نمی‌توان چشم بر پویایی موسیقی در استان در این سه یا چهار سال اخیر بست و این مهم مرهون تلاش‌ها و نگاه ویژه حمیده ماحوزی، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر است که با اتخاذ سیاست‌های بجا بستر مناسب را برای بالندگی موسیقی در این خطه فراهم کرد اما در این میان، به‌دلیل همه‌گیر شدن سبک پاپ به بدنه موسیقی بومی آسیب جدی وارد شده است که می‌طلبد اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال جاری با مشاوره اهالی موسیقی در راستای رفع این آسیب‌ها بکوشد. البته ناگفته نماند که ماحوزی امسال با نگاه ویژه‌تری به موسیقی بومی نگریسته، چراکه در اولین گام با همکاری موسسه فرهنگی‌هنری «دی‌ بآذر» و انجمن موسیقی استان بوشهر و کشور و با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌ویژه دفتر موسیقی این وزارتخانه، برگزاری نخستین جشنواره بین‌المللی موسیقی نواحی خلیج فارس را به میزبانی بوشهر تصویب کرده که قرار است در آذرماه سال جاری در جوار خلیج زیبای فارس برگزار شود اما با همه اینها موسیقی بومی ما بیش از اینها به حمایت نیاز دارد.

مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در خصوص اخلال‌هایی که در جریان اجرای دو گروه موسیقی «نی‌مه» و «لیان» در ایام نوروز پیش آمد، به بامداد جنوب گفت: سیاست‌های اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در حوزه فرهنگ و هنر نظارتی و حمایتی است که در این‌سال‌ها همواره سعی کرده‌ایم به وظایف خود به خوبی عمل کنیم. در ابتدا از تمام دستگاه‌ها و شهرداری‌ها خواهش می‌کنم که برای اجرای جنگ شادی و برنامه‌های بانشاط که جنبه عام دارد حتما اقدام به اخذ مجوز کنند. متاسفانه برخی از شهرداری‌ها در این ایام بدون مجوز جنگ شادی با حضور خواننده داشته‌اند که این خلاف مقررات و قوانین کشوری است. ان‌شاءالله بعد از این شاهد چنین برنامه‌های بدون مجوز نباشیم، زیرا حفظ امنیت این برنامه‌ها خیلی مهم است که همگی نیاز به تائید امنیت و اخذ مجوز دارد. در این چهار سال هر ساله به همه دستگاه‌ها و شهرداری‌ها نامه‌ای به‌منظور رعایت موازین قانونی و گرفتن مجوز حتی در برنامه‌های ارگانی و دستگاهی ارائه و ارسال کرده‌ایم که امیدوارم همکاری لازم با این اداره‌کل انجام شود. از این‌رو، در شهر بوشکان برنامه بدون مجوز اجرا شده و چون ما در جریان برنامه قرار نداشته‌ایم بنابراین شهرداری بوشکان در این خصوص باید پاسخگو باشد اما در خصوص گروه لیان، این گروه موسیقی مجوز قانونی را برای اجرا اخذ کرده و هم از حمایت ما و هم فرمانداری و نیروی انتظامی برخوردار بود، از این‌رو، مسوولان پیگیر قطعی برق در زمان برگزاری این اجرا هستند. تاکید می‌کنم که با توجه به حضور جمعیت زیاد در آن محل و داشتن مجوز قانونی اگر قطع برق عمدی بوده، کار خوبی صورت نگرفته، چراکه باید به همه سلایق احترام گذاشته شود. گذشته از این، ممکن بود به‌دلیل قطعی برق، افرادی آسیب ببیند که البته در این بین قطع برق سبب آسیب به وسایل برقی خانواده‌های زیادی شده که این ضرر و زیان در این ایام سال به نفع هیچ‌کس نیست.

حمیده ماحوزی در پاسخ به این پرسش که عده‌ای بر این عقیده هستند چون مجوز اجرای گروه لیان از سوی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شده بود، از این‌رو، این اداره‌کل باید جدی‌تر موضوع قطعی برق را در جریان اجرای این گروه دنبال کند، آیا شما به‌عنوان متولی حوزه موسیقی استان در این زمینه پیگیر هستید، توضیح داد: همان‌طور که در بالا اشاره کردم این اداره‌کل با توجه به محتوای برنامه، مسوولیت آن را بر عهده دارد و برای تامین و تائید اجرا با تائید فرمانداری و تائید نیروی انتظامی مجوز نهایی صادر می‌کند که هم فرمانداری و هم نیروی انتظامی در این زمینه به خوبی با ما همکاری کردند، اکنون هم پیگیری این مورد را به‌صورت جدی در دستور کار قرار داده‌اند، چون هیچ‌کس اجازه گریز از قانون را ندارد و طبق قانون عمل خواهد شد.

وی در ادامه در بخشی دیگر از سخنانش با تاکید بر این‌که به‌دلیل پیگیری‌های مستمر و برنامه‌ریزی‌های مناسب با جایگاه و موقعیت خاص موسیقی استان به‌ویژه موسیقی بومی طی چهار سال گذشته فضا و بستر مناسب فراهم شده که از این موقعیت، گروه‌های موسیقی بومی نیز به تناسب استقبال و در خواست‌هایی که از سوی موسسات کنسرت‌گذار و خودشان به این اداره‌کل ارسال شده، بهره‌مند شده‌اند، افزود: اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به همه درخواست‌ها جواب مثبت داده اما برای افزایش تعداد اجرای موسیقی بومی بایستی موسسات کنسرت‌گذار تلاش کنند در درخواست‌های خود تناسب را رعایت کنند و سهم بیشتری را به موسیقی بومی اختصاص دهند. با وجود این، در طی چهار سال گذشته در استان شاهد اجرای ده‌ها کنسرت در قالب اجرای صحنه‌ای، اجرای ارگانی و اجرای مناسبتی بوده‌ایم. اعزام سالانه گروه‌های موسیقی محلی به جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی گویای توجه خاصی است که این اداره‌کل به موسیقی محلی استان داشته است.

ماحوزی در ادامه از جمله برنامه‌های حمایتی این اداره‌کل از موسیقی بومی استان را برگزاری نخستین جشنواره بین‌المللی موسیقی نواحی خلیج فارس معرفی کرد و گفت: این رویداد هنری با همکاری موسسه فرهنگی-هنری «دی بآذر» و با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آذرماه 97 برگزار خواهد شد. افزون بر آن، در این چهار سال تلاش کردیم تا از حساسیت‌ها در خصوص موسیقی بومی در استان کاسته شود که گویای این امر اجراهای متعدد این گروه‌ها در استان است. همچنین ساماندهی گروه‌های موسیقی محلی استان و ثبت پرونده برای آنها از جمله کارهای حمایتی بوده که در این مدت انجام دادیم، زیرا ساماندهی گروه‌های موسیقی موجب حفظ و اشاعه ارزش‌های نهفته در موسیقی فولکلوریک و موسیقی آیینی منطقه می‌شود.

مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در پایان با اشاره به این‌که خدا را شکر اکنون فضای مطلوبی بر موسیقی استان حاکم است ولی باز هم جای کار و تلاش دارد که امیدوارم با حمایت استاندار، همکاری دستگاه‌های مرتبط و تلاش گروه‌های موسیقی بتوانیم با ارائه بهتر برنامه‌ها شاهد شکوفایی بیشتر هنر ایرانی باشیم، یادآور شد: لازم به ذکر است که عده‌ای در قالب موسسات خیریه تقاضای برگزاری کنسرت دارند که با توجه به آیین‌نامه جدید داخلی به‌جز موسساتی که مجوز نشر موسیقی دارند، به این تقاضاها پاسخی داده نخواهد شد.

در ادامه این گزارش با امیر میرشکاری، سرپرست گروه موسیقی «نی‌مه» به گفت‌وگو نشستیم، زیرا اجرای این گروه نیز از سوی یک طلبه با مشکل روبه‌رو شد، هرچند ظاهرا شهرداری بوشکان مجوز لازم را برای برگزاری برنامه موسیقایی اخذ نکرده بود اما بر خود لازم دیدیم که این بی‌حرمتی را نادیده نگیریم و به آن بپردازیم.

میرشکاری در خصوص این اتفاق در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: در طی 20 سال فعالیتی که در زمینه موسیقی بومی داردم شاهد حضور چندین مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در سطح استان بوده‌ایم که باید معترف شوم در حال حاضر شرایط مطلوبی برای برگزاری کنسرت نسبت به دوره‌های پیش در استان فراهم شده اما این کافی نیست، زیرا بدون‌شک همه هنرمندانی که با عشق زندگی خودشان را در راه تعالی فرهنگ و هنر این منطقه هزینه می‌کنند، توقعی جز محفوظ بودن حق و حقوق و امنیت خود و ارزشمند دانستن فعالیتشان ندارند. در خصوص ایجاد شدن بستر مناسب برای فعالیت هنرمندان موسیقی در استان باید بدون تعارف بگویم خود هنرمندان این عرصه نیز تا حد زیادی در این زمینه نقش دارند چون برای باز شدن فضا تلاش و کوشش زیادی کردند، دلیل این ادعا هم این است که ما در استان حتی یک دفتر یا کارگاه یا انجمنی که مخصوص موسیقی بومی باشد، نداریم. در صورتی که عمده فعالیت موسیقدان‌های بوشهری در سبک بوشهری است. خوشبختانه در حال حاضر حدود 15 گروه موسیقی در استان مشغول به‌کارند که تقریبا هشت تا از این گروه‌ها نیمه حرفه‌ای و گاه حرفه‌ای فقط به موسیقی می‌پردازند و شغل دیگری ندارند. این گروه‌ها با وجود همه کمبود امکانات و نبود زیرساخت‌های مناسب همواره در عرصه‌های ملی و بین‌الملل می‌درخشند. شما تصور کنید اگر از این گروه‌ها حمایت شود چه اتفاقی خواهد افتاد و چه نتیجه‌ای حاصل خواهد شد؟!! 

وی درباره اتفاقی که برای گروه «نی‌مه» در بوشکان افتاد و دلیل سکوتش در این مورد، توضیح داد: حقیقتش من نخست با این کار آن طلبه کاملا غافلگیر شدم و در شوک بودم از حرکت این شخص ولی بعد ترجیح دادم قضاوت را به مردمی واگذار کنم که چه به‌صورت حضوری و چه از طریق فضای مجازی در جریان این ماجرا قرار گرفتند. دلیل دوم سکوتم هم این‌ بود که نمی‌خواستم گروه «نی‌مه» وارد حاشیه‌ای ناخواسته بشود، البته شب بعد از این اتفاق در اجرای ما، ماجرای قطع برق در اجرای گروه لیان در شهر کلمه پیش آمد که آن هم حاشیه‌های زیادی با خود به همراه داشت. در اینجا باید تاکید کنم که من بیشتر به این دلیل که وی عکس مقام معظم رهبری را با چاقو پاره کردند، ناراحت شدم و مردم هم به‌شدت به خاطر این کار با او برخورد کردند. هرچند نیروهای حراست برنامه و بچه‌های شهرداری، به‌خصوص مردم بوشکان سریع وی را از صحنه خارج کردند و از این رفتار وی شاکی شدند.

سرپرست گروه موسیق «نی‌مه» در خصوص حساسیت‌هایی که در مورد موسیقی بومی در استان وجود دارد، بیان کرد: متاسفانه این حساسیت‌ها که به‌تازگی شدیدتر شده، خیلی وقت است که وجود داشته و به عقیده من مهم‌ترین دلیل آن برمی‌گردد به سلایق و نظرات شخصی عده‌ای خاص که متاسفانه دوست دارند نظراتشان را به بهانه نهی از منکر به بقیه هم تحمیل کنند، البته در برنامه بوشکان مردم با عکس‌العملشان مخالفتشان را با آن عده خاص به نمایش گذاشتند. 

میرشکاری در پایان با بیان این‌که روی صحبتم با همه کسانی است که به‌هر دلیلی مخالف موسیقی و فرهنگ بوشهر هستند، گفت: دوستان من، برادر من همان‌طور که آدمی برای حفظ حیاتش به آب و غذا نیاز دارد، مردم بوشهر نیز به نشاط، شادی و انرژی مثبت احتیاج دارند، پس به سلیقه آنها احترام بگذارید. اصلا به فرض این‌که نظریه اول را نادیده بگیریم، نباید فراموش کنیم که این موسیقی و فرهنگ سال‌های سال زمان سپری شده تا به‌وجود آمده؛ اینها هویت و ریشه‌های ما بوشهری‌ها هستند. پس همان‌گونه که درخت بدون ریشه می‌خشکد، انسان بدون هویت فرهنگی نیز فرهنگ و موسیقی و هویت وارداتی را می‌پذیرد و دیگر نمی‌توان انتظاری از یک آدم بی‌هویت داشت. این در حالی است که برخلاف فضای داخل استان، عزت و احترام گروه‌های موسیقی در خارج از کشور به‌واسطه وجود موسیقی و فرهنگ فاخر بوشهر واقعا قابل توجه و ستودنی است.

در پایان این گزارش یادآوری می‌شود، موسیقی بومی میراثی گرانبهاست که باید به‌شکل صحیح و در فضا و بستر مناسب به نسل آینده منتقل شود؛ این نوع موسیقی هیچ تضادی با شرع ندارد، چراکه ماهیت آن شادی و نشاط است و نمی‌توان این شاخصه را آن گرفت. به‌جرات می‌توان مدعی شد که موسیقی بوشهری به‌دلیل فرحناکی و شادی‌بخش بودن مخاطبان بسیاری در ایران و خارج از ایران دارد، پس ارزش گنجینه‌های هنری و موسیقایی خود را بیش از گذشته بدانیم و در راستای ترویج و معرفی آن به شکل اصولی کوشا باشیم.