باران گرد و خاک روز گذشته میهمان بوشهریها بود. شدت غلظت گرد و غبار چنان بالا بود که آسمان بوشهر را تیره و تار کرده بود. نکته قابل تامل اما بحران مدیریت بود. مدیریت بحرانی که باید به موقع چنین اتفاقات و پیشامدهایی را پیشبینی بکند، همیشه بعد از وقوع فاجعه، به فکر میافتند. با وجود اینکه هواشناسی از چند روز قبل، ورود سامانه جدید جوی به استان را پیشبینی کرده بود اما هیچ اطلاعیهای مبنی بر جلوگیری از تردد غیر ضروری افراد خاص از سوی فرمانداران سراسر استان، خبری نبود.
کارشناس مسوول پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر با بیان اینکه روز گذشته میزان غلظت گرد و خاک در برخی مناطق استان بوشهر به حدود چهار برابر حد مجاز رسید، تصریح کرد: روز گذشته شاهد افزایش میزان گرد و غبار در استان بوشهر هستیم که در برخی مناطق غلظت آن به سه تا چهار برابر حد مجاز رسیده است.
علیرضا مصلحیان با اشاره به اینکه میزان آلودگی ناشی از گرد و خاک به ۵۷۹ میکروگرم بر متر مکعب رسیده است که معادل حدود چهار برابر (۳.۸۶ برابر) حد مجاز است، گفت: در شهر بوشهر نیز در همین ساعت میزان آلودگی ناشی از گرد و خاک به ۵۰۰ میکروگرم بر متر مکعب (۳.۳۳ برابر حد مجاز) رسید.
به گفته مصلحیان، اگر میزان ریزگردها زیر ۵۰ میکروگرم بر مترمکعب باشد هوا پاک است و آلودگی هوا بین ۵۰ تا ۱۵۰ میکروگرم بر مترمکعب نشاندهنده هوای سالم است.
ذرات گرد و غبار از نظر اندازه کاملا متفاوت هستند و از ذرات درشت (غیر قابل تنفس) تا ریز ( قابل تنفس) طبقهبندي میشوند. ذرات درشت گرد و غبار حداکثر میتوانند به داخل بینی، دهان و حلق راه پیدا کنند اما ذرات ریز میتوانند به اعماق بیشتر و نواحی حساس مجراي تنفسی و ریه نفوذ کنند. ذرات ریزتر داراي اثرات نسبتا مهمی بر سلامت انسان هستند. این پدیده به ویژه در افرادي که سابقه بیماريهاي تنفسی دارند مانند مبتلایان به آسم و آمفیزم مشکلاتی ایجاد میکند.
متداولترین نشانههایی که طی یک پدیده گرد و غبار مشاهده میشود تحریک چشمها و راههاي هوایی فوقانی است. معمولا نوزادان، کودکان و نوجوانان، سالخوردگان، افراد مبتلا به بیماريهاي تنفسی مانند آسم و برونشیت و آمفیزم و بیماران قلبی ممکن است آسیبپذیري بیشتري داشته باشند. قرار گرفتن این افراد در معرض گرد و غبار ممکن است واکنشهاي حساسیتی و حملات آسم را تشدید و مشکلات تنفسی حادي را ایجاد کند. قرار گرفتن طولانی در معرض ذرات منتقل شده میتواند مشکلات تنفسی و ریوي و احتمالا بیماريهاي قلبی ایجاد کند.
در زمان بروز گرد و غبار برخی گمان میکنند استفاده از ماسکهاي کاغذي معمولی و دستمال نمیتوانند جلوي ورود ذرات ریز گرد و غبار به سیستم تنفسی ما را بگیرند و بنابراین استفاده از آنها توصیه نمیشود. ماسکهاي ویژهاي که با عنوان 1P و 2 P عرضه میشوند براي این شرایط تا حدي مناسب است. در استفاده از ماسک باید به نکات زیر توجه کرد: پوشیدن آنها باعث احساس گرما شده و معمولا راحت نیست. اگر ماسک به طور کامل اطراف بینی و دهان را نپوشاند، مثلا براي افرادي که محاسن بلندي دارند و راه نفوذ براي هوا باقی باشد، تاثیرچندانی ندارد. این ماسکها آلایندههاي گازي هوا مانند منوکسید کربن را نمیگیرد. تنفس با استفاده از ماسک از حالت معمولی دشوارتر است و افراد داراي سوابق بیماري قلبی عروقی و تنفسی باید با پزشک خود مشورت کنند. استفاده از این ماسکها براي افراد سالمی که به ناچار باید در زمان بروز پدیده گرد و غبار در بیرون بمانند، توصیه میشود.
میزان غلظت گرد و غبار در استان بوشهر وضعیت اغلب شهرهای استان را ناسالم کرده و این در حالی است که مدیرکل هواشناسی استان بوشهر با بیان اینکه شرایط گرد و خاک حاکم بر فضای این استان تا یکشنبه هفته جاری تداوم دارد، گفت: همانطور که انتظار میرفت با گذر امواج ناپایدار جوی طی 48 ساعت گذشته علاوه وزش باد در برخی نقاط استان رگبار پراکنده باران و رعدو برق گزارش شد.
نادر شفیخدایی با بیان اینکه بررسی نقشههای هواشناسی بیانگر خروج سامانه بارشی از استان بوشهر است، تصریح کرد: طی امروز جهت جریانات به طور شمالی خواهد بود. در برخی ساعات در سواحل جنوبی و تا حدودی مرکزی استان بر سرعت این جریانات افزوده شده که با این شرایط در این مناطق دریا تا حدودی مواج و متلاطم پیشبینی میشود. در این مدت جهت وزش باد شمال غربی تا شمال شرقی با سرعت 10 تا 34 کیلومتر در ساعت پیشبینی شده که در مناطق جنوبی در برخی ساعت ها تا 42 کیلومتر در ساعت نیز میرسد. ارتفاع موج در خلیج فارس نیز 30 تا 90 سانتیمتر پیشبینی شده که گاهی تا 120 سانتیمتر نیز افزایش مییابد. ارتفاع موج در سواحل جنوبی خلیج فارس در برخی از ساعتها تا 150 سانتیمتر خواهد رسید.
با توجه به عملکرد مدیریت بحران در استان به نظر میرسد باید تدبیری اساسی برای بحران مدیریت اندیشید و چاره کار را فقط در برگزاری کارگاهها و سمینارهایی با عنوان «مدیریت بحران» محدود نکرد. باید از سطح شعارگرایی عبور کرد و به عمل رسید.