بامداد جنوب- جواد شکریان:امروزه، بانكرینگ صنعتی نوپا و پرسود در دنيا قلمداد می‌شود که ضمن تامين سوخت برای کشتی‌ها و شناورها، خدمات دیگری نظير تامين ابزار و قطعات، تعویض خدمه، تامين آب و غذا و... را نيز شامل می‌شود تا جایی که بيش از 90 درصد تجارت جهانی کالا از راه دریا انجام می‌شود. این صنعت ضمن پتانسيل بالای ارزآوری برای کشور، ارتقای سطح اعتبار اقتصادی و سياسی کشور بانكرینگ‌کننده، کاهش قاچاق سوخت و فرآورده‌های نفتی، اشتغالزایی و توسعه اقتصادی، ارتقای رتبه بنادر ساحلی و نيز ارتقای امنيت انرژی کشور از طریق تقویت همكاری‌های اقتصادی با کشورهای همجوار را فراهم می‌کند. همچنين عمليات بانكرینگ پتانسيل بالایی در اشتغالزایی دارد به‌گونه‌ای که برای انتقال 50 هزار تن سوخت به کشتی‌ها حداقل 40 نفر نيروی کار نياز است. بر همین اساس، بنادر بزرگ دنيا، صنعت بانكرینگ را توسعه داده و از این راه درآمدهای زیادی را نصیب خود و کشورشان می‌کنند. بنابراین با توجه به وجود نيروی کار جوان و تحصيل‌کرده در کشور، توسعه صنعت بانكرینگ در ایران نیز می‌تواند موجب اشتغال نيروی کار جوان کشور خصوصا نيروهای متخصص بومی شود.
بر اساس آمارها، ساليانه بيش از 50 هزار کشتی وارد خليج فارس می‌شوند. از این‌رو فرصت بی‌بدیلی برای توسعه صنعت بانكرینگ در ایران فراهم شده است. در حال حاضر ارزش بازار فعال بانكرینگ در منطقه خليج فارس بيش از 30 ميليارد دلار برآورد شده که 27 ميليارد دلار آن سهم کشور امارات است. بندر فجيره امارات با ظرفيت سوخت‌رسانی ساليانه بيش از 16 ميليون تن به کشتی‌ها، بزرگ‌ترین بندر خليج فارس در زمينه انجام فعاليت‌های مرتبط با بانكرینگ محسوب می‌شود و از این راه درآمد سرشاری را به‌دست می‌آورد. در حالی که ایران با وجود برخورداری از مزیت‌های فراوانی نظير موقعيت ژئوپليتيكی ممتاز و مرز آبی وسيع، وجود اسناد حمایت‌کننده (مانند بند «ب» ماده 48 برنامه ششم توسعه) از فعاليت بخش غيردولتی و همچنين ایجاد زیرساخت‌های کافی در صنعت بانكرینگ، تاکنون در استفاده از ظرفيت‌های صنعت بانكرینگ موفق نبوده و سهم حدود سه ميليارد دلاری ایران از بازار بانكرینگ منطقه گویای همين واقعيت است.
البته در مسير توسعه این صنعت در ایران چالش‌های مهمی مانند رقبای بالقوه در منطقه و پيشتازی آنها، مصرف سوخت ال‌ان‌جی به‌جای نفت‌کوره در کشتی‌ها، نبود عملكرد زنجيره‌ای شرکت‌های بانكرینگ ایرانی، تحریم‌های بین‌المللی و... وجود دارد که نيازمند اتخاذ سازوکارهای مؤثر و نظام‌مند است.
به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، نگاهی به تاریخچه بانکرینگ در ایران نشان می‌دهد که با وجود ورود دیرهنگام و عملكرد ضعيف ایران در این صنعت، از سال‌ها قبل صنعت بانکرینگ در دنيا آغاز شده و برخی کشورها نظير هلند، سنگاپور و حتی کشورهای منطقه مانند امارات، قطر، عمان، کویت و عربستان عملكرد بسيار خوبی در این زمينه داشته‌اند.
ایران پيش از انقلاب اسلامی سوخت‌رسانی به کشتی‌ها را در منطقه خليج فارس انجام می‌داد، ولی حجم آن بسيار پایين بود. بنابراین نقطه عطف این صنعت و رشد بانكرینگ در ایران را می‌توان سال 85 نامید که همزمان با ورود بخش خصوصی به این صنعت سودآور است.
آمارهای ترازنامه انرژی نشان می‌دهد که ایران در سال 1384، یعنی تا پيش از ورود بخش خصوصی به این صنعت، فقط 29 هزار متر مكعب نفت‌کوره به‌عنوان سوخت به کشتی‌های بين‌المللی می‌فروخت اما در سال 1385 این رقم با رشد چشمگيری به 550 هزار مترمكعب در سال رسيد. این وضعیت تا سال 88 نیز ادامه یافت تا این‌که با تشدید تحریم‌های بین‌المللی در سال‌های 89، 90 و 91، ميزان فروش سوخت نفت‌کوره و نفت‌گاز به‌ترتيب با کاهش 6/31 ،24/6 و 6/14 درصدی نسبت به سال‌های پيش از آن روبه‌رو شد.
از مهم‌ترین علت‌های این امر که صنعت بانكرینگ کشور را از حالت اقتصادی دور کرد، عبارتند از: فشارهای بين‌المللی به شرکت‌های حمل و نقل و کشتيرانی و ایجاد محدودیت از سوی شرکت‌های بيمه برای ورود به آب‌های ایران، تشدید تحریم‌های بين‌المللی، فشار شرکت ملی پخش در افزایش قيمت‌ها و ایجاد محدودیت‌های فراوان از جمله محدودیت‌های بانكی و انتقال ندادن ارز ناشی از تحریم اشاره کرد.
از این‌رو، با این‌كه شرکت ملی پخش شرایط قيمتی محاسبه هزینه سوخت را به‌منظور افزایش انگيزه برای بانكرینگ تغيير داد اما فعاليت‌های شرکت‌های بانكرینگ و به تبع آن سهم ایران در بازار منطقه کاهش یافت. در سال 1392 با گشایشی که در خصوص لغو برخی تحریم‌های بين‌المللی در اثر مذاکره با کشورهای 1+5 و در نتيجه توافقنامه ژنو، به‌خصوص درباره شرکت‌های حمل‌ونقل و کشتيرانی و تا حدودی صادرات نفت ایجاد شد، سوخت‌رسانی به کشتی‌های عبوری با افزایش 60 درصدی نسبت به سال 1391 روبه‌رو شد. بر اساس آمارها، در سال 1393 حجم فروش سوخت به کشتی‌ها افزایش چشمگيری داشته و رشد بيش از 20 درصد را نشان می‌دهد.
در سال 1394 نيز بانكرینگ با رشد 33 درصدی به چهار هزار و 765 تن رسيد که از این ميزان سهم نفت‌کوره چهار هزار و 517 تن و سهم نفت‌گاز 248 هزار تن بوده است.
خوشبختانه در سال‌های اخير، توجه به صنعت بانكرینگ افزایش یافته و قوانينی برای ارتقای هرچه بيشتر این صنعت در کشور وضع شده است که امیدوار بودیم با اجرای آن صنعت پتروشيمی کشور هرچه سریع‌تر توسعه پيدا کرده و سهم ایران از این صنعت در منطقه افزایش یابد. با این حال، هم‌اکنون با بازگشت تحریم‌های بین‌المللی و اعلام شرکت‌های بزرگ کشتیرانی مبنی بر قطع ارتباط با بنادر ایران، باید دید که صنعت نوپای بانکرینگ ایران به چه وضعیتی دچار می‌شود. بنابراین با توجه به تمایل کشورهای اروپایی مبنی بر ادامه توافق برجام با ایران، مسوولان کشور باید وضعیت آینده بانکرینگ کشور را به‌عنوان یکی از جدی‌ترین خواسته‌ها برای معافیت از تحریم‌های بین‌المللی مطرح کرده و به‌صورت جدی پیگیری کنند.
پربازدید ها