بامداد جنوب- محمود مقیمی:

22 مه 1992 مطابق با 1 خرداد 1371، متن کنوانسیون تنوع زیستی از سوی سازمان ملل متحد در یک کنفرانس در نایروبی، کشور کنیا تصویب شد. همه ساله از سال 2001، روز جهانی تنوع زیستی در سالگرد این تاریخ جشن گرفته می‌شود. روز جهانی تنوع زیستی، آگاهی مردم را در خصوص حفاظت از زیستگاه‌های در معرض خطر را افزایش می‌دهد.

طیف گسترده‌ای از حوادث در سراسر جهان به منظور افزایش درک نقش تنوع زیستی در زندگی آینده انسان‌ها سازماندهی شده است. این‌گونه جشن‌ها از سوی دبیرخانه کنوانسیون تنوع زیستی که بخشی از برنامه محیط زیست سازمان ملل است، بسیاری از دولت های ملی و طیف وسیعی از سازمان‌های غیر دولتی و یا سازمان‌های مردم نهاد برگزار می‌شود. بخشی از این فعالیت‌ها عبارتند از:

- ترجمه کتابچه‌ها، جزوه‌ها و سایر منابع آموزشی به زبان‌های محلی

- توزیع اطلاعات در مورد تنوع زیستی از طریق مدارس، دانشکده‌ها، دانشگاه‌ها، روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون

- ایجاد نمایشگاه و سمینارها برای دانشجویان، متخصصان و عموم مردم

-نمایش فیلم‌های زیست‌محیطی

-ارائه برنامه‌های آتی جهت حفاظت و مدیریت زیست‌بوم‌ها و گونه‌های در معرض خطر

- کاشت درختان و گیاهان دیگر که به جلوگیری از فرسایش کمک می‌کند.

دولتمردان و سیاست‌گذاران محلی ممکن است سخنرانی روی مسائل مربوط به محیط زیست محلی و دیگر رویدادها شامل مسابقات برای کودکان و نوجوانان مانند عکسی یا ایجاد آثار هنری که موضوع سال و روز تنوع زیستی جهانی است، متمرکز بشوند.

با این حال، روز جهانی تنوع زیستی یک تعطیلی عمومی محسوب نمی‌شود بلکه این روز برای همه مردم دنیا یک رویداد مهم محیط زیستی به شمار می‌رود.

در سال 1992 رهبران ایالتی و دولت‌های مختلف در قالب راهبرد توسعه پایدار در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل و همچنین در «اجلاس سران» در ریودوژانیرو برزیل به این نتیجه رسیدند که توسعه پایدار راهی برای پاسخگویی به نیازهای مردم در سراسر جهان است و اطمینان خواهند داشت که سیاره زمین به طور سالم و مناسب برای نسل‌های آینده باقی خواهد ماند.

یکی از مهم‌ترین توافق‌هایی که در طی اجلاس زمین به دست آمد، تصویب کنوانسیون تنوع زیستی بود. کنوانسیون تنوع زیستی در تاریخ 29 دسامبر 1993 به تصویب رسید و همه ساله در اول خرداد مطابق با 22 مارس روز جهانی تنوع زیستی جشن گرفته می‌شود. از سال 2001 تا کنون، به دلیل تعداد تعطیلاتی که در اواخر ماه دسامبر به وقوع پیوست، تاریخ این جشن به 22 مه برابر با 1 خرداد منتقل شد. در این تاریخ و در سال 1992 متن کنوانسیون تنوع زیستی در یک کنفرانس در نایروبی، کشور کنیا در سازمان ملل متحد تصویب شد.

روز جهانی تنوع زیستی همه ساله روی یک موضوع خاص تمرکز می‌کند. به تازگی، موضوعات مورد توجه به تناسب سال‌های گذشته به ترتیب: تنوع زیستی و کاهش فقر (2003)، تنوع زیستی: غذا، آب و بهداشت برای همه (2004)، تنوع زیستی: بیمه عمر برای تغییر جهان ما (2005)، حفاظت از تنوع زیستی در خشکی (2006)، تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی (2007) و تنوع زیستی و کشاورزی (2008) بوده است.

تنوع زیستی به طور کلی شکل‌های گوناگون حیات در روی کره زمین را شامل می‌شود. به طور تخصصی‌تر تنوع زیستی را  می توان  مجموعه‌ای از ذخایر ژنی موجود در یک گونه و یا یک اکوسیستم اطلاق کرد که حاصل صدها میلیون سال تاریخ تکامل است. تنوع زیستی از سه مفهوم مرتبط، تنوع ژنی، تنوع گونه و تنوع زیست‌بوم (اکوسیستم) تشکیل شده است که البته به دلیل ملموس‌تر بودن تنوع گونه‌ای بیشتر این موضوع در سطح گونه بررسی می‌شود. منشا تنوع زیستی تکامل است، زمانی که ما یک گونه را از بین می‌بریم، در واقع محصول میلیون‌ها سال زمان و صرف انرژی را که منجر به تکامل آن گونه شده است از بین برده‌ایم. انقراض یک گونه سفری بی‌بازگشت است و همه تلاش‌ها و ثروت‌های جهان برای بازگرداندنش بی‌ثمر خواهد بود.

آنچه که حفظ تنوع زیستی را برای ما انسان‌ها دارای اهمیت ویژه‌ای می‌کند نقش و کارکرد تنوع زیستی در تامین غذا، تامین معاش، کاربردهای پزشکی، تجارت و صنعت، کاربرد کشاورزی و بسیاری کاربردهای دیگر آن  است، بنابراین تنوع زیستی معیشت مردم و توسعه پایدار را در کلیه حوزه‌های فعالیت از جمله بخش‌های اقتصادی همچون کشاورزی، جنگلداری، شیلات و گردشگری پایه‌ریزی می‌کند. 

ایران یکی از کشورهایی است که به دلیل داشتن آب و هوای چهار فصل و مناطق خزری، کویری، کوهستانی و گرمسیری زیستگاه‌های متنوعی را فراهم آورده است و این تنوع سبب شده تا انوع گیاهان و گونه‌های جانوری مختلف در سراسر ایران یافت شوند اما با وجود آن‌که شرایط خاص آب و هوایی ایران شرایطی را به وجود آورده است که کمتر کشوری حتی در اروپا آن را داراست متاسفانه به دلیل برخی عوامل طبیعی و بسیاری از عوامل انسانی شاهد از بین رفتن آن در بعضی از مناطق هستیم.

۱.      تغییر کاربری اراضی به کشاورزی

۲.      تغییر کاربری اراضی به مناطق مسکونی و صنعتی

۳.      تجاوز به عرصه‌های طبیعی

۴.      تجارت حیوانات و گیاهان وحشی

۵.      بهره‌برداری بیش از اندازه از فلور و فون

۶.      آلودگی آب‌ها

نکته‌ای که امروز همه دوستداران محیط زیست بر آن اتفاق نظر دارند آن است که تا زمانی که بینش و نگرش انسان‌ها نسبت به محیط زیست تغییر پیدا نکند وضعیت محیط زیستی بهبود پایداری را تجربه نخواهد کرد و این مهم تنها با آموزش‌های محیط زیستی و ترویج سواد زیست‌محیطی تحقق خواهد یافت.

از همین روی هر ساله در بسیاری از کشورهای جهان، فعالیت‌های بسیاری از سوی مراکز گوناگون برای افزایش فهم مردم نسبت به تنوع زیستی انجام می‌شود. بسیاری از این فعالیت‌ها از سوی دبیرخانه کنوانسیون تنوع زیستی که بخشی از برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد است، اجرا می‌‌شود. بسیاری از دولت‌های محلی و طیف وسیعی از سازمان‌های غیر دولتی نیز در این فعالیت‌ها مشارکت می‌کنند. 

همان‌طور که توضیح داده شد، کتابداران و کتابخانه‌ها می‌توانند در بسیاری از فعالیت‌های ذکر شده فوق اقدامات قابل توجهی انجام دهند و این همان نقشی است که در تعریف کتابخانه‌های سبز نیز به آن اشاره شده است، یعنی فعالیت‌های ترویجی، رویدادها و فعالیت‌هایی در جهت آموزش محیط زیست و ترویج سواد زیست‌محیطی و نشان دادن نقش رهبری اجتماعی کتابخانه‌ها در توسعه پایدار. کتابخانه‌ها می‌توانند با گرامیداشت مناسبت‌های محیط زیستی مانند روز تنوع زیستی و افزایش آگاهی مردم جامعه و به خصوص کودکانی که فردای کشور را خواهند ساخت، نقش بسزایی را در کمک به محیط زیست این مرز بوم ایفا کنند.