بامداد جنوب- جواد شکریان:

بیکاری متولدین دهه شصت، امروز یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازار کار است که به استناد آمارهای رسمی، سهم زیادی از کل جمعیت بیکار کشور به افراد متولد این دهه اختصاص دارد. دهه شصتی‌ها که بیشتر از قشر تحصیل‌کرده هم هستند، به‌دلیل بالا رفتن سن، رفته رفته از شمول آزمون‌های استخدامی خارج شده و به بیکارهای دائمی تبدیل می‌شوند. آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که این گروه از افراد یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفری بیکار را به‌خود اختصاص می‌دهند که بیش از 50 درصد کل جمعیت بیکار کشور را شامل می‌شود.

از طرف دیگر، با توجه به این‌که آخرین سرشماری در کشور در سال ۱۳۹۵ انجام شد و افراد دهه شصت در آن سال، دارای رنج سنی ۲۶ تا ۳۵ سال بودند، اطلاعات جمعیتی سرشماری در سال ۱۳۹۵، مبنای بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری متولدین دهه شصت قرار گرفته که با توجه به آمارهای جمعیت نیروی کار می‌تواند به وضعیت فعلی بازار کار، بسیار نزدیک باشد.

بر اساس اطلاعات به‌دست آمده از مرکز آمار ایران در خصوص وضعیت نیروی کار، متولدین دهه شصت حدود ۱۷ میلیون نفر از جمعیت کل کشور را تشکیل می‌دهند که بالغ بر ۹ میلیون نفر از این افراد «جمعیت فعال» هستند؛ به این معنا که در گروه سنی بیکاران یا شاغلان قرار دارند؛ به‌عبارتی مجموع افراد بیکار متقاضی کار و افراد شاغل، جمعیت فعال را تشکیل می‌دهد.

 همچنین بالغ بر هفت میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از جمعیت ۱۷ میلیونی دهه شصتی‌ها نیز در گروه «جمعیت غیرفعال» یعنی در خارج از گروه بیکاران و شاغلان قرار دارند. افراد محصل، خانه‌دار، دارآمدهای غیرکاری (برای مثال درآمد از محل اجاره ملک) از جمله افراد در گروه جمعیت غیرفعال هستند.

اما در بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری، گروه جمعیتی فعال باید مبنای محاسبه قرار گیرد؛ با این توضیح بررسی آماری نیروی کار به استناد آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد از مجموع جمعیت فعال افراد دهه شصت، بالغ بر هفت میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در گروه شاغلان و حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر نیز در گروه بیکاران قرار دارند.

با توجه به این‌که جمعیت بیکار کشور طی سال های ۹۵ و ۹۶ در محدوده سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر اعلام شد، بیکاری یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفری گروه سنی ۲۶ تا ۳۵ سال که متولدین دهه شصت را شامل می‌شود، ۵۳ درصد از جمعیت بیکار کشور را به‌خود اختصاص می‌دهد. این آمار نشان می‌دهد بیش از نیمی از جمعیت بیکار را افراد متولدین دهه شصت تشکیل می‌دهند و در حال حاضر متولدین دهه شصت، در گروه سنی ۲۸ تا ۳۷ سال قرار دارند که بیشترین سهم از جمعیت بیکار کشور در این گروه سنی قرار دارند اما چند عامل باعث شد تا بحران بیکاری گریبان‌گیر متولدین دهه شصت شود. بر این اساس اگر ۲۰ سالگی را میانگین سن ورود به بازار کار در نظر بگیریم، متولدین سال ۱۳۶۰ باید از سال ۸۰ به‌تدریج وارد بازار کار می‌شدند.

اوایل دهه هشتاد که زمان ورود دهه شصتی‌ها به بازار کار بود، سیاست‌های نظام آموزش عالی‌ بدون در نظر گرفتن کیفت آموزشی توسعه پیدا کرد. توسعه نظام آموزش عالی دو نتیجه نامطلوب در پی داشت؛ نخست، جوانی که باید در سن ۲۰ سالگی وارد بازار کار می‌شد، غالبا با انگیزه مدرک‌گرایی و با تغییر الگوی زندگی، «دانشگاه» را به «انتخاب شغل» ترجیح داد که به‌دلیل این تاخیر فاز، سن ورود به بازار کار بالا رفت.

دومین اثر نامطلوب توسعه نظام آموزش عالی، این بود که با تسهیل شرایط ورود به تحصیلات عالی، «جوان بیکار» به «جوان بیکار فارغ‌التحصیل» و البته بدون مهارت تبدیل‌ شد که این «سطح تحصیلات»، خود نیز افزایش انتظار جوانان از شغل را در پی داشت تا به هر شغلی تن ندهند.

علاوه بر این، بر اساس آمارهای رسمی در دولت‌های نهم و دهم به تقاضای بالقوه نیروی کار پاسخ داده نشد و میانگین نرخ اشتغال در این هشت سال صفر بود که این موضوع به تدریج باعث انباشت نیروی متقاضی کار شد و با توجه به این‌که بیشترین تقاضای کار در آن دوره مربوط به متولدین دهه شصت بود، به‌دلیل پاسخگو نبودن به نیاز بازار کار، این گروه سنی امروز بیشترین جمعیت بیکار را به خود اختصاص می دهند.

بنابراین دو عامل توسعه نظام آموزش عالی ناکارآمد و پاسخ ندادن به تقاضای وقت نیروی کار در کنار فقدان برنامه‌های سیاستی اشتغال باعث شد، علاوه بر انباشت نیروی کار از سال‌های گذشته، متقاضیان جدید شغل که دهه هفتادی‌ها هستند نیز وارد بازار کار شوند و این حجم از تقاضای ورود به بازار کار امروز بیکاری را به ابرچالش اقتصادی تبدیل کرده است.

دولت برای امسال ایجاد یک میلیون و ۳۳ هزار شغل را هدفگذاری کرده است که بر اساس برآوردهای دولت در سال جاری ۸۳۸ هزار نفر متقاضی جدید کار خواهند بود. با این حال طبق هدفگذاری دولت با فرض ایجاد ۹۸۰ هزار شغل در سال ۱۳۹۷ نرخ بیکاری تا پایان امسال به 2/11 درصد می‌رسد.

نکته حائزاهمیت در آزمون‌های استخدامی سال‌های اخیر اما خارج شدن بیکاران دهه شصتی از رده‌های سنی آزمون‌های استخدامی است که انتظار می‌رود دولت برای این معضل راهکار مناسبی بیندیشد تا از خیل بیکاران دهه شصتی کاسته شود.