ایران پس از انقلاب اسلامی همواره تحت فشار تحریم‌های کمرشکن اقتصادی دچار رکود در بخش‌های مختلف صنعت شده است، این رکود به‌ویژه در حوزه‌های سرمایه‌بر و دارای فناوری بالای نفت، گاز و پتروشیمی بسیار بیشتر و قابل احساس‌تر است، تحریم‌هایی که همین چهار سال پیش میزان صادرات نفت ایران را به روزی کمتر از یک میلیون بشکه در روز رساند تا به این ترتیب اقتصاد ایران در بحرانی‌ترین شرایط خود پس از جنگ تحمیلی قرار بگیرد.با این اوصاف، امضای توافق هسته‌ای باعث باز شدن دریچه‌های نو به روی اقتصاد، به‌خصوص صنعت نفت شد. در همین بازه زمانی و فرصت پیش آمده خریدهای کلانی برای زیرساخت‌های حوزه انرژی کشور شد که نمود عینی آن را می‌شود در فازهای مختلف پارس جنوبی دید، جایی که فاز 12 را تنها چند ماه پس از برداشته‌شدن بخشی از تحریم‌ها به بهره‌برداری رسانده و تجهیزات لازم برای دیگر فازها هم خریداری شد.
بخش دیگر فرصت‌سازی در دوره پس از برجام، ورود برخی از شرکت‌های بزرگ نفتی جهان به حوزه انرژی بود، شرکت‌هایی مانند توتال فرانسه که سابقه بسیار بدی در عهدشکنی و تبعیت از قوانین امریکا دارند. توتال پس از برداشته‌شدن تحریم‌ها آمد تا فاز 11 پارس جنوبی را که یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین فازهای این مجموعه بزرگ اقتصادی است به بهره‌برداری برساند اما دوباره عامل تحریم بر سر راه این شرکت که سرمایه‌گذاری هنگفتی در امریکا دارد سبز شد تا توتال پیش از آن‌که شروع کند، به‌سرعت کشور را ترک کرده و بگوید که حاضر نیست به‌خاطر یک پروژه در ایران، تحریم‌های اقتصادی امریکا را تحریم کند.
با این حال، ادامه فعالیت توتال در فاز ۱۱ پارس جنوبی با خروج ترامپ از برجام در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و چنانچه این شرکت موفق نشود از امریکا معافیت بگیرد از این قرارداد خارج می‌شود و طبق آنچه از پیش تعیین‌شده شرکت چینی CNPCI جایگزین توتال خواهد شد. حال سوال مهم اینجاست که با توجه به این‌که توتال مناقصه‌های فاز ۱۱ را برگزار کرده بود، اگر از قرارداد خارج شود، تکلیف مناقصهها چه خواهد شد؟
شرکت فرانسوی توتال که از تیرماه سال گذشته بعد از امضای قرارداد با ایران و تشکیل کنسرسیومی متشکل از یک شرکت چینی و یک شرکت ایرانی کار خود را در فاز ۱۱ پارس جنوبی آغاز کرده بود در پی خروج ترامپ از برجام در بیانیه‌ای اعلام کرد به‌علت تصمیم رئیس‌جمهور امریکا برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران، قادر به ادامه پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی ایران نیست و تمام فعالیت‌های مرتبط خود را قبل از ۱۸ نوامبر لغو خواهد کرد، مگر این‌که تحت حمایت مقامات فرانسوی و اروپایی، به‌طور ویژه برای این پروژه، به توتال معافیت از تحریم‌ها اعطا شود.
به گزارش ایسنا، توتال همچنین اعلام کرد فعلا هیچ تعهد و التزام دیگری در ارتباط با پروژه پارس جنوبی اضافه نخواهد کرد و با مقامات امریکایی و فرانسوی، بر سر اعطای معافیت به این پروژه در حال مذاکره است. از سوی دیگر بیژن زنگنه، وزیر نفت کشور دهه نخست خردادماه ضرب‌الاجل ۶۰ روزه برای توتال تعیین کرده و گفت: توتال ۶۰ روز فرصت دارد با دولت امریکا مذاکره کند. دولت فرانسه نیز در این ۶۰ روز می‌تواند با دولت امریکا برای ماندن توتال در ایران مذاکراتی انجام دهد. وزیر نفت با بیان این‌که در صورت موافقت دولت امریکا و مستثنا کردن توتال، این شرکت در ایران می‌ماند، اظهار کرد: در غیر این صورت، شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی) جایگزین توتال در این پروژه می‌شود.
همچنین پاتریک پویانه، مدیرعامل شرکت فرانسوی توتال روز جمعه گفت: احتمال این‌که بتوانیم از معافیت از تحریم‌های امریکا علیه ایران بهره‌مند شویم و اجرای پروژه بزرگ گازی در ایران را ادامه دهیم، بسیار کم است. از پروژه پارس جنوبی ۱۱ در ایران که در ژوئیه ۲۰۱۷ آغاز شد خارج می‌شود مگر این‌که واشنگتن توتال را از تحریم‌های خود علیه تهران مستثنی کند.
این اتفاق در حالی رخ داده است که توتال حدود ۹۰ میلیون دلار در فاز ۱۱ هزینه و مناقصه‌های مربوطه را برگزار کرده است و مشخص نیست بعد از خروج ترامپ از این قرارداد چه بر سر این مناقصهها خواهد آمد. رضا خیامیان، رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران در این مورد به ایسنا توضیح داد: اگر توتال از قرارداد خارج شود و سهم خود را به شرکت چینی واگذار کند این‌که تکلیف مناقصهها چه می‌شود به سیاست شرکت چینی بستگی دارد اما از آنجایی که مسائل پیش رفته و توتال برخی اقدامات را انجام داده است احتمال دارد طبق همان روال پیش برود اما باید گفت هنوز نمی‌توان قطعی سخن داد، زیرا سیاست شرکت چینی و وضعیت توتال مشخص نشده است.
توتال دیگر نفت نمی‌خرد
با این حال، یک منبع آگاه اعلام کرد توتال بزرگ‌ترین پالایشگاه اروپایی تمایلی به درخواست معافیت تحریمی از امریکا برای خرید نفت خام از ایران پس از 4 نوامبر ندارد، مفهوم آن این است که توتال خرید نفت از ایران پس از آن تاریخ را کاملا متوقف خواهد کرد. این منبع آگاه اعلام کرد پالایشگاه‌های توتال فرانسه، اِنی و ساراس ایتالیا، رپسول و سپسای اسپانیا و هلنیک پترولیوم یونان خودشان را آماده می‌کنند تا خرید نفت از ایران را پس از اعمال تحریم‌ها لغو کنند. این شرکت‌ها بیشترین خرید اروپا را از ایران انجام می‌دهند که در حال حاضر یک پنجم صادرات نفت ایران را شامل می‌شود.
بر اساس آمارهای جمع‌آوری شده از رویترز و آمارهای یورواستات اتحادیه اروپا، میزان صادرات نفت ایران در ماه گذشته 5/2 میلیون بشکه در روز بود که بخش زیادی از آن به کشورهای آسیایی صادر شده است. این منابع اعلام کردند که شرکت‌ها که اکثرشان قراردادهای طولانی‌مدت با شرکت ملی نفت ایران دارند تا زمان اعمال تحریم‌ها نفت از ایران خریداری خواهند کرد. شرکت اِنی ایتالیا گفته است که قرارداد خرید دو میلیون بشکه در ماه با ایران دارد که مهلت آن آخر امسال به پایان می‌رسد.
