بامداد جنوب- الهام بهروزی:برازجان یکی از شهرهای بزرگ استان بوشهر به‌شمار می‌رود که با جای دادن سه کاخ از دوره هخامنشی جایگاه ویژه‌ای در حوزه تاریخی کشور از آن خود کرده است. کاخ‌هایی که هر کدام بیانگر بخشی از میراث باستانی و تاریخی دوره هخامنشی در منطقه است که سالیان درازی در زیر خاک مدفون بوده و در اثر شرجی و رطوبت و گرمای طاقت‌فرسای جنوب دچار فرسایش و آسیب جدی شده‌اند که در چند سال اخیر به همت اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر و باستان‌شناسان تلاش شد که دست‌کم بازمانده‌های این کاخ‌ها و محوطه‌های باستانی از خطر آسیب‌های محیطی و طبیعی و دستبردهای انسان‌های سودجو محفوظ بماند. کاخ‌هایی که هر کدام از شاخص‌های منحصربه‌فردی برخوردارند که در نوع خود بسیار حائز اهمیت هستند. بدون‌شک مراقبت و محافظت از بقایای این بناهای تاریخی می‌تواند نقش بسزایی در رسیدن به سرنخ‌ها و باز شدن گره‌‌های کور تاریخی داشته باشد که این مهم تنها در سایه انجام کاوش‌های ظریف و دقیق باستان‌شناسی و بررسی و مطالعه یافته‌های این کاوش‌ها محقق می‌شود؛ کاوش‌هایی که بدون شک پرده از اسرار مرموز تاریخ این خطه و امپراتوری بزرگ هخامنشی و حتی پیشاهخامنشی خواهد برداشت.
سال‌ها پیش با کاوش‌های باستان‌شناسی که در محدوده کاخ کورش در چرخاب، بردک سیاه و سنگ سیاه صورت گرفت، باستان‌شناسان به دستاوردهای خوبی دست یافتند. کاخ کورش که در سال ۱۳۵۰ به همت هیات باستان‌شناسی ایران حفاری شده است. با توجه به شیوه‌های معماری و استفاده از سنگ سیاه و سفید زمان احداث آن را به دوره کوروش بنیانگذار زنجیره هخامنشی منسوب کرده‌اند. این کاخ که در جنوب شرقی برازجان و در کنار رودخانه «خشک آردی» قرار دارد؛ یکی از پایگاه‌های مهم ایران در دوره هخامنشی در ساحل خلیج فارس بوده است. بر اساس تحقیقات و مطالعات صورت گرفته، این کاخ در اواخر سلطنت کوروش ساخته شده است و از نظر حجاری و هنر معماری آنچنان که از پایه ستون‌ها و اشیای کشف شده بر می‌آید، جدیدتر و ظریف‌تر از پاسارگاد است. بنابراین می‌توان گفت که این بنا هنگامی ساخته شده که هنر اصیل حجاری و معماری عصر کوروش به تکامل رسیده است. متاسفانه به علت ناتمام ماندن بنا چنین به نظر می‌رسد که علل عقیم ماندن این کاخ مصادف با مرگ کوروش (به سال ۵۲۹ پیش از میلاد) است. بنابراین می‌توان تاریخ بنای کاخ کورش را در همین حدود یعنی ۵۲۹ قبل از میلاد دانست.
همچنین در سال 1351 که کارگران در حال حفر کانال برای رساندن آب به شهر بوشهر بودند، در نزدیکی برازجان به سنگی سیاه دست یافتند که با انعکاس خبر به فرمانداری و اعزام تیمی از باستان‌شناسان به منطقه پس از حفاری متوجه شدند که کاخ زمستانی کورش در این منطقه واقع شده است. این بنا از سال 1351 تا سال 1382 در زیرزمینی مدفون بود که در سال 1382 به همت علی‌اکبر سرافراز، رئیس هیات باستان‌شناسی وقت حفاری لازم صورت پذیرفت و ته ستون‌ها آشکار شدند و این بنا مورد توجه جهانگردان و علاقه‌مندان به فرهنگ ایران زمین قرار گرفت. از آن سال تاکنون در چند مرحله، حفاری صورت گرفته که هنوز هم به حفاری و کاوش نیاز است. بنا به عقیده باستان‌شناسان، این بنا تا نزدیکی روستای بنداروز ادامه داشته است.
بنا به عقیده باستان‌شناسان، با توجه به راه‌اندازی ناوگان دریایی در زمان فرمانروایی پادشاهان قدرتمند سلسله هخامنشی برای تسلط بر دریاها با هدف تجارت و کشورگشایی و اهمیت استراتژیک سواحل نزدیک به دریا، جلگه برازجان در این دوره واجد اهمیت بسیاری بود که وجود کاخ‌های سه گانه سنگ سیاه، چرخاب و بردک سیاه در این منطقه حاکی از همین مساله است. علت انتخاب این جلگه نزدیکی آن به خلیج فارس و در پی آن تسلط بر راه‌های تجاری منطقه و زیر نظر داشتن آبراهه‌های جنوبی از لحاظ سیاسی و اقتصادی بود که همه این اهداف به وسیله برپایی کاخ‌هایی در این منطقه فراهم می‌شد. از این سه کاخ که در بقایای خود همه نشانه‌های معماری عصر هخامنشیان را دارند، اثر زیادی بر جای نمانده اما با این همه، آنچه هست شایستگی همه گونه توجه و محافظت از سوی نهادهای متولی امور میراث فرهنگی کشور را دارد. علی‌اکبر سرافراز در همان سال‌ها همزمان با کاوش‌های باستان‌شناسی خود در این منطقه، با ستایش از نوع معماری به کار رفته در این سه کاخ تاکید کرده بود: «براساس شواهد، معماری داخلی این سه کاخ وام گرفته از کاخ بزرگ آپادانا در شوش پایتخت اصلی هخامنشی بوده است».
با این‌اوصاف پی می‌بریم که این سه کاخ از اهمیت فراوانی در مطالعات باستان‌شناسی و تاریخ منطقه برخوردار است. از این‌رو، از نیمه دوم فروردین‌ماه سال جاری طرح بررسی باستان‌شناسی روشمند کاخ‌های هخامنشی با سرپرستی کوروش محمدخانی آغاز شد که در جریان این طرح، محوطه‌های متعددی از دوره هخامنشی در این منطقه شناسایی شد.
به گزارش ایسنا، سرپرست طرح بررسی باستان‌شناسی روشمند محدوده کاخ‌های هخامنشی برازجان در این خصوص گفت: در بررسی باستان‌شناسی روشمند محدوده کاخ‌های هخامنشی برازجان در بوشهر تعدادی محوطه متعلق به دوره هخامنشی به دست آمد که در این محوطه‌ها آثار فراوانی از دوره‌های پیش از تاریخ (هزاره پنجم قبل از میلاد)، دوره‌های مختلف تاریخی (هخامنشی، فراهخامنشی، ساسانی) و دوران اسلامی (قرون نخست و میانه) به دست آمده‌اند.
کوروش محمدخانی در ادامه با اشاره به این‌که محوطه‌ها و آثار دوران ساسانی و قرون نخستین اسلامی بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است، افزود: آثار شناسایی شده گواه تمرکز محوطه‌های هخامنشی در پهنه‌های بالادست و مشرف به رودخانه‌های دائمی منطقه به‌خصوص رودخانه «دالکی» و انشعابات آن است.
بقایای آوار بر سطح محوطه حاج‌اسماعیل حیات
این باستان‌شناس با تاکید بر این‌که بررسی باستان‌شناسی در این محدوده با مرکزیت کاخ‌های سه‌گانه هخامنشی شهرستان دشتستان و با در نظر گرفتن عوارض طبیعی منطقه انتخاب شده بود، بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی شناسایی محوطه‌های باستانی دوره هخامنشی و مطالعه پراکنش آنان در این منطقه بود، تصریح کرد: طرح بررسی باستان‌شناسی روشمند محدوده کاخ‌های هخامنشی برازجان در راستای پروژه باستان‌شناختی این کاخ‌ها از نیمه فروردین ۱۳۹۷ در محدوده‌ای به وسعت ۱۹۰ کیلومتر مربع از اراضی شهرستان دشتستان استان بوشهر به اجرا درآمد.
نمای عمومی تپه باغ میل، در حاشیه رودخانه محمد‌آباد (دید از جنوب)
محمدخانی وجود کاخ‌های هخامنشی «چرخاب»، «بردک سیاه» و «سنگ سیاه» در این شهرستان را گواه اهمیت این منطقه در دوره هخامنشی دانست و تاکید کرد: کاخ هخامنشی چرخاب در سال ۱۳۵۱ در عملیات راهسازی کشف و به همت علی اکبر سرفراز کاوش شد.
این باستان‌شناس در پایان با اشاره به پژوهش و کاوش کاخ «بردک سیاه» و «سنگ سیاه» در سال ۱۳۵۶ به همت اسماعیل یغمایی یادآور شد: این باستان‌شناس کاوش‌های خود را در محوطه «بردک سیاه» در اوایل دهه هشتاد نیز ادامه داد اما تا کنون بررسی روشمند و کاملی در این محدوده به منظور شناسایی پراکندگی تپه‌ها و محوطه‌های باستانی و به‌خصوص آثار مربوط به دوره هخامنشی در ارتباط با کاخ‌های سه‌گانه به‌صورت منسجم انجام نشده بود.
در پایان یادآوری می‌شود، به‌منظور بازشناسی و کشف محوطه‌های باستانی و مدفون شده در زیر خاک، طرح‌های باستان‌شناسی روشمند در محدوده این سه کاخ تاریخی بیشتر از قبل در دستور کار متولیان میراث فرهنگی استان قرار بگیرد، چراکه در سایه این گونه طرح‌ها می‌توان به سرنخ‌های خوبی در خصوص تاریخ مجهول این بناهای تاریخی و دلایل حضور فرمانروایی هخامنشی در جنوب کشور دست یافت؛ سرنخ‌هایی که به بسیاری از گمانه‌زنی‌ها پایان می‌دهد و دلیل احداث سه کاخ هخامنشی را در دشتستان با اطمینان بیشتری بیان می‌کند.
پربازدید ها