بامداد جنوب- الهام بهروزی:حاج عبدالرسول طالبی ملقب به «رئیس‌التجار» و مشهور به «حاج رئیس» یکی از نام‌آورترین تجار بوشهری است که از وی عمارت‌ها و بناهای زیبا و منحصربه‌فردی در این بندر جنوبی باقی مانده است؛ شوربختانه پس از مرگ وی بسیاری از دارایی‌ها و املاک او به‌دلیل رها شدن از سوی ورثه با سرنوشت‌های غریبی روبه‌رو شدند و مالکان جدیدی به‌صورت مشروع و نامشروع یافتند. هرچند در چند سال اخیر این موضوع موجب شد که ورثه حاج‌رئیس که در خارج از کشور زندگی می‌کنند از طریق وکلا و نمایندگان قانونی خود پیگیر بازپس‌گیری املاک و حق قانونی خود شوند اما در این میان، بسیاری از این املاک امروز صاحبان جدیدی یافته‌اند که اسناد معتبری هم از این املاک در دست دارند و این مساله بازپس‌گیری املاک را از سوی ورثه با مشکل روبه‌رو کرده است.
ابراهیم تمهید یکی از صنعتگران و هنرمندان نام‌آشنای بوشهر در زمینه ساخت دمام است که تقریبا از 10 سالگی این پیشه را به‌صورت تجربی از پدر خویش می‌آموزد. او به همراه پدرش در کارگاهی که جزء مایملک حاج رئیس به‌شمار می‌رفته و از شخصی به‌نام عبدالکریم جعفری که نماینده حاج‌رئیس به‌شمار می‌رفته، اجاره کرده بودند و مجوزهای لازم را نیز برای ادامه کسب خود از شهرداری وقت و همچنین بعد از روی کار آمدن اداره اماکن از این اداره اخذ می‌کنند و سال‌های سال به نجاری و ساخت دمام اشتغال داشته است. تمهید در این پنجاه سال از طریق دمام سازی یک زندگی ساده را اداره می‌کند و کم‌کم به یک چهره محبوب در میان اهالی بافت تاریخی بدل و مغازه کوچک وی پاتوق آرامی برای هم‌محلی‌هایش می‌شود. او در این سال‌ها در کنار حفظ میراث هنری این سرزمین (دمام‌سازی) می‌کوشد تا فضای مقابل مغازه‌ای را که در اختیار دارد، با هزینه شخصی به مکانی زیبا و دنج برای گردشگرانی که قدم به این بندر دیرینه و تاریخی می‌گذارند، تبدیل کند. تمهید کافه‌ای کوچک را در ماکت یک لنج راه‌اندازی می‌کند که با اقبال همگان روبه‌رو می‌شود. از این‌رو، به سهم خود می‌کوشد تا ناقل مهربانی برای میراث و هنر کهن این زادبوم باشد، همه چیز خوب پیش می‌رفت تا این‌که سر و کله شخصی به‌نام نادر رسولی به‌عنوان مالک مغازه پیدا شد و به‌دنبال شکایت و پیگیری‌های قضائی وی، این هنرمند از بودن در این ملک خلع ید می‌شود!!!
مساله‌ای که موجب حیرت و اعتراض بسیاری از هنردوستان و اهالی بوشهر شده است اما به‌دلیل پیگردهای قانونی همگان در تلاشند تا به‌صورت مستند و مستدل به موضوع بپردازند! آنچه در این میان، مهم است این‌که مالک از چه سالی و از چه راهی توانسته املاکی را که جزء مایملک حاج رئیس بوده، صاحب شود؟!! همچنین مالک پیش از این کجا بوده که بعد از این همه سال به یکباره (از سه یا چهار سال پیش) ظاهر شده و خواهان تخلیه ملک شده است؟!! طبق بررسی‌هایی که نگارنده از چند منبع موثق صورت داده است، در این بررسی‌ها به یک‌سری مواردی برخورد کرده که جای بسی تامل دارد و می‌طلبد که در این خصوص، بخش حقوقی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر وارد میدان شده و در خصوص نحوه مالک شدن این شخص شفافسازی کند. صدور اسناد مالکیت این املاک به نام نادر رسولی که ساکن بوشهر نبوده و یکی از مهاجرانی است که به شهر قدم گذاشته و از وسع مالی چندانی برای خریداری این املاک قیمتی و باارزش برخوردار نبوده است، از جمله مواردی است که خواسته بسیاری از شهروندان و مطالبه‌گران بوشهری است، این در حالی است که به گفته برخی از منابع موثق، ورثه حاج‌رئیس در خصوص مالکیت میراث خود با این شخص مشکل اساسی دارند و به‌صراحت گفته‌اند که در هیچ دادگاهی برای مالک شدن وی هیچ امضائی نداده‌اند!!!
رسولی در حال حاضر مالک بخش اعظمی از بناها و مغازه‌هایی است که در بافت قدیم شهر واقع شده است و شوربختانه از آن دسته مالکانی است که از انعطاف بسیار کمی برخوردار است و کمترین تعامل را با مستاجران خود دارد و این خصیصه وی، موجب نارضایتی بسیاری از اهالی بافت تاریخی شده است. تمهید از جمله افرادی است که این روزها سخت از سوی این شخص در فشار قرار گرفته، به‌طوری که با حکم قضائی که مالک با ارائه اسناد قانونی اخذ کرده، این هنرمند را از ملکی که سالیان سال در آن به کسب و کار مشغول است، خلع ید و محکوم کرده است و خواهان پلمب شدن مغازه ابراهیم تمهید شده است. به‌موجب این حکم، رسولی موفق شده قانون را قانع کرده و از حق کسب و پیشه تمهید تبرئه شود!!!
ابراهیم تمهید در خصوص مشکلش با مالک جدید کارگاهی که سال‌ها در آن به دمام‌سازی مشغول بوده، به بامداد جنوب گفت: من از 10 سالگی یادم می‌آید که به همراه پدر و برادرهایم در این مغازه‌ها به نجاری مشغول بودم و بعدها هم در ادامه اولین کارگاه سازسازی (دمام‌سازی) را در بوشهر را راه‌اندازی کردیم. الان که ۶۰ ساله شده‌ام در این مغازه‌ها حق آب و گل دارم، چراکه مستندات قانونی نظیر اجاره‌نامه، دست‌نوشته و امضای نماینده مالک وقت آقای عبدالرحیم جعفری را هم دارم. از طرفی استشهاد محلی و جواز کسب را هم دارم و همه شهر می‌دانند که ما در این مغازه‌ها کارکرده‌ایم تا بزرگ شده‌ایم. از شهرداری، اداره اماکن و... تمام مجوزهای قانونی را گرفته‌ام. از زمانی که این بازار متروکه و به‌صورت نیمه مخروبه بوده، من ایستادم و این مغازه‌ها را آباد کردم. شخصی که اصلیتش ترک‌تبارِ قزوینی است سال‌ها پیش، از تهران به بوشهر آمده و چند مغازه را اجاره کرده؛ حالا مدعی ما شده و ادعای مالکیت مغازه‌های ما را هم می‌کند! امروز برای همه مردم بوشهر سوال شده است که این همه مِلک و املاک در این شهرستان چطور به دست این شخص رسیده که در مسافرخانه زندگی می‌کرده؟! کسی که در خرج روزانه زندگی خودش می‌لنگیده است، چطور به چنین املاکی رسیده است؟ همه املاک حاج رئیس را در این سن و سال چگونه صاحب شده؟!! آیا سندسازی شده؟ به‌هرحال سوالاتی است که ذهن ما را درگیر خودش کرده است!!! چون برخی از ورثه حاج رئیس می‌گویند: «ما در هیچ محکمه و دفتر ثبتی، ملکی را به این آقا نداده‌ایم!».
وی در پاسخ به این پرسش مبنی بر این‌که چرا پیش از این‌که آقای رسولی ادعای مالکیت بکند و مشکلات این‌چنینی پیش بیاید، هیچ اقدامی در این زمینه نکردید، توضیح داد: من این مستندات را بارها به دادگاه مربوط ارائه کردم. باور کنید دادگاه تحویلم نگرفت. حتی زمانی که گفتم، خداوکیلی، تمام این اسناد واقعی است، به من خندیدند؟!! سه یا چهار سال پیش بود که این مستندات را به دادگاه ارائه کردم حتی در جریان ساخت فیلم «تنهای تنهای تنهای» به کارگردانی احسان عبدی‌پور که به تهران رفته بودم، من این مستندات را به دادگستری آنجا هم ارائه کردم اما هیچ توجه خاصی به بنده نشد، اساسا صدایم شنیده نشد. من به‌دلیل این‌که تمکن مالی نداشتم، نتوانستم وکیل بگیرم و از حقم دفاع کنم از این‌رو، حرف من در دادگستری خریداری نداشت، چون بلد نبودم با زبان قانون سخن بگویم و از حقم دفاع کنم!!! حال این آقای رسولی موفق شده حکم خلع ید مرا بگیرد و با سندسازی کرده حق کسب و پیشه مرا پرداخت نکند، این در حالی است که من سال‌ها این مخروبه را آباد کردم، درخت‌کاری کردم، ماکت لنج ساخته‌ام برای جذب گردشگری که مورد استقبال هم قرار گرفته است. حالا که آباد شده، آقایان ادعای مالکیت می‌کنند!
این سازنده دمام همچنین در ادامه در پاسخ به این پرسش که با توجه به این‌که کارگاه دمام سازی شما اولین کارگاه سازی در شهر بوشهر است و به‌نوعی شما احیا کننده بخشی از میراث هنر بومی بوشهر هستید، آیا در این میان اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قدمی برداشته است، گفت: خیر هنوز در این زمینه شاهد اقدامی از سوی میراث فرهنگی استان نبوده‌ایم، امیدوارم این بار به مشکل ما رسیدگی کنند. نکته جالب اینجاست که رسولی با بسیاری از کسبه و بازاریان بوشهر و خود اداره‌کل میراث فرهنگی استان هم مشکل دارد. در صورتی که کل این املاک که مالک شده، در اصل متعلق به حاج رئیس بوده است!
تمهید که بسیار رنجیده‌خاطر بود از حکم صادرشده از سوی دادگاه، تصریح کرد: از نهادهای مربوط می‌خواهم که در مورد مالکیت این شخصبه‌صورت شفاف رسیدگی کنند تا مشخص شود این مافیا چگونه و از چه طرقی با سندسازی موفق شده‌اند که به این شکل به‌صورت ساختگی ادعای مالکیت کنند! این در حالی است که هیچ نسبتی با خانواده حاج رئیس ندارند و تنها از آب گل‌آلود ماهی گرفته‌اند.
این هنرمند در پایان با تاکید بر این‌که با توجه به مستنداتی که در اختیار دارم و آن را به چند وکیل نشان داده‌ام مشخص شده است که این شخص هم مرا دور زده و هم قانون را، گفت: متاسفانه من به‌دلیل این‌که وکیل نداشتم و از قانون سر در نمی‌‌آورم، او توانسته حکم خلع ید را علیه من بگیرد!!! این در حالی است که خلع ید علیه کسی اجرا می‌شود که تصرف عدوانی کرده باشد یا هیچ‌گونه سند قانونی مربوط به اجاره‌بها و اجاره‌نشینی نداشته باشد؛ درصورتی‌که من همه این اسناد را به‌صورت معتبر و قانونی در اختیار دارم. قرار است من به همراه افراد دیگری که از سوی رسولی خسارت دیده‌ایم، طوماری بنویسیم و دادخواهی کنیم. امید که صدای ما که حقمان بارها تضعیف شده است، این بار شنیده شود.
نگارنده در ادامه این گزارش نظر ناصر امیرزاده، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان را نیز جویا شد، وی در این خصوص به بامداد جنوب گفت: چون مال سند معتبر قانونی دارد، مساله را باید به‌صورت قانونی پیگیری کرد، از این‌رو، بخش حقوقی این اداره‌کل در اسرع وقت پیگیر موضوع خواهد شد و امیدوارم به‌صورت قانونی بتوان این مشکل را مرتفع کرد، زیرا ابراهیم تمهید از صنعتگران باتجربه استان به‌شمار می‌رود و کارگاه وی، نخستین کارگاه سازسازی استان است که حفظ آن برای ما حائز اهمیت است و اگر این مشکل حل نشود، ما سعی می‌کنیم در تامین مکان کارگاه، وی را حمایت کنیم.
یک وکیل پایه یک دادگستری و عضو کانون وکلای استان پس از مشاهده حکم صادر شده به بامداد جنوب گفت: دعواي خواهان (رسولي) و خواسته خلع يد از محكمه حقوقي مستند به سند رسمي بوده و خوانده (متصرف) به‌دليل عدم حضور در محكمه و ارائه اسناد تصرف خود باعث شده محكمه بدون هرگونه ايرادي از ناحيه خوانده، اقدام به صدور حكم به خلع يد کند و به دلالت رسيدن اخطاريه تعيين وقت به شخص خوانده (متصرف) راي دادگاه حضوري تلقي شده و تنها حق متصرف تجديدنظرخواهي (اعتراض) و رسيدگي به تجديدنظرخواهي در دادگاه تجديدنظر با حضور سه قاضي در خصوص حكم صادره است. در دادگاه تجديدنظر به دليل اين‌كه متصرف نتوانسته سندي ارائه كند كه از شخص و مالك قانوني، پلاك مورد اختلاف را، تصرف كرده باشد، باعث تائيد حكم محكمه بدوي (اوليه) شده است. مطابق قانون اشخاص بايد املاك و اموال را از شخص مالك قانوني در تصرف داشته باشند تا تصرفشان مورد تائيد و احترام قانون و مراجع قانوني قرار بگيرد، بنابراين متصرف تا زمانی كه دليل تصرف قانوني ارائه نکند، مورد حمايت قانون قرار نمي‌گيرد كه در اين فقره اختلاف نيز اين چنين شده است. در نهايت در فرضي كه دليل تصرف خود را از مالك ارائه مي‌کرد، مطابق قانون روابط موجر و مستاجر مصوب ٥٦ مورد حمايت قرار مي‌گرفت و بسته به كيفيت اجاره‌نامه مستحق سرقفلي يا كسب و پيشه يا هردو مي‌شد.
محمدصادق حبشی در پایان با بیان این‌که حكم دادگاه تجديدنظر از حيث سندي كه خوانده ارائه كرده و مورد توجه قرار نگرفته، نيز قابل توجه و تامل است، افزود: اول اين‌كه چرا حول و اطراف سند ارائه شده هيچ تحقيقي به‌عمل نياورده است، دوم اين‌كه اصالت سند از طرق مختلف مثل كارشناسي خط مورد برسي قرا مي‌گيرد كه بدون اين‌كه كارشناسي يا تحقيقي به‌عمل آورد اصالت سند را مخدوش دانسته است و سوم اين‌كه مستندا و مستدلا بيان نکرده كه سند اجاره به چه دليلي قابل توجه نيست. اين‌كه شماره پلاك تحت تصرف با خواسته خواهان داراي مغايرت است و اين مورد ايراد خوانده قرار گرفته هم دادگاه مكلف به بررسي آن از طريق استعلام از مراجع مربوطه مثل ثبت اسناد بوده، هم حكم اصداري را در صورت صحت موضوع غير قابل اجرا مي‌كند.
یک وکیل پایه یک دادگستری دیگر نیز در خصوص مشکل پیش‌آمده برای ابراهیم تمهید، به بامداد جنوب گفت: مالک زمانی می‌تواند حکم خلع ید را علیه مستاجر بگیرد که مستاجر هیچ مدرک یا سندی دال بر اجاره مکان در اختیار نداشته باشد یا اجاره‌نامه به نام مستاجر فعلی منعقد نشده باشد در غیر این حالت، مالک در صورت شکایت می‌تواند حکم تخیله ید را بگیرد. از این‌رو، صدور این حکم اگر مستاجر دارای اجاره‌نامه معتبر است، قابل دفاع است، هرچند رای صادرشده قطعی است اما مستاجر (خوانده) می‌تواند با کمک وکیل از حق خود دفاع کند و از طریق اعاده دادرسی از حقوق خود دفاع کند.
در پایان یادآوری می‌شود، آنچه الان در این زمینه نادیده گرفته شده است، حق کسب و پیشه است که با توجه به حضور بیش از 50 سال تمهید در این مغازه احتمال وجود چنین حقی برای وی فراوان است. در توضیح حق کسب و پیش باید اشاره کرد که حق کسب و پیشه و تجارت، حقی است که به‌طور تدریجی و به مرور زمان برای مستاجر محل کسب و پیشه و تجارت به‌وجود می‌آید. در نتیجه بعد از این‌که مستاجر کار و فعالیت کرد و مشتری و اعتبار به‌دست آورد، حقی برای او به‌وجود می‌آید که به آن حق کسب و پیشه و تجارت می‌گویند. وقتی به قوانین 1322 تا 1376 نگاه می‌کنیم هرجا کلمه سرقفلی به کار رفته، منظور حق کسب و پیشه و تجارت بود، این در حالی است که مشروعیت در حق کسب و پیشه و تجارت همیشه از لحاظ شرعی محل بحث و مناقشه و تردید بود اما سرقفلی همیشه مجاز بوده است. علت این‌که حق کسب و پیشه و تجارت در قوانین ما بیشتر مورد توجه است، به‌خاطر این بود که مستاجر مدتی زحمت کشیده و مشتری به‌دست آورده و وقتی او را از محل بیرون می‌کنند مشتری ها را از دست می‌دهد و در محل جدید باید مدتی وقت صرف کند تا مشتری جدید بیابد، به همین دلایل قانونگذار از مستاجرها حمایت می‌کند. از این‌رو، با توجه با این تعریف، حق کسب و پیشه شامل حال ابراهیم تمهید می‌شود که بیش از 50 سال در کارگاهش به کسب و کار مشغول است و بدون‌شک در آبادانی و رونق این مکان نقش داشته است و توانسته مشتریانی برای خود دست و پا کند اما به موجب حکم صادرشده او از این حق محروم شده است، مساله‌ای که نمی‌توان به‌راحتی از آن چشم پوشید!!! امید که در این زمینه شفافسازی شود و داد اهالی بافت تاریخی بوشهر که در این زمینه آزرده شده و تحت فشار قرار گرفته‌اند، شنیده شود و پاسخی قانع‌کننده دریافت کنند.
