بامداد جنوب- الهام بهروزی:

بارها در گزارش‌های خود اشاره کرده‌ایم که بوشهر یکی از هنرخیزترین استان‌های کشور به‌شمار می‌رود. این خطه بدون اغراق در خود استعدادها و هنرمندانی را جا داده که سرشار از ایده، خلاقیت و نبوغ هستند، به‌گونه‌ای که بسیاری از آنها، اینک در حوزه فعالیتی خود تبدیل به چهره‌های شاخص و مطرحی شده‌اند و در رویدادهای معتبر ملی و بین‌المللی برای استان دائم افتخارآفرینی می‌کنند. سعید عرب‌زاده، دارنده لقب هنرمند ممتاز فدراسیون بین‌المللی هنر عکاسی، داور بین‌المللی و مدرس عکاسی هم‌استانی است که توانسته با خودباوری و اعتماد به داشته‌ها و استعداد خود، توانمندی‌هایش را به نمایش بگذارد. 

او در آغاز سال جاری به‌عنوان نماینده ایران در دانشکده هنرهای زیبا ازمیر ترکیه در مورد «کویر ایران» به ایراد سخنرانی پرداخت. این در حالی است که وی داوری رویداد‌های معتبری چون جشنواره بین‌المللی عکس خیام، جشنواره بین‌المللی ویکتور پولینسکی قرقیزستان و جشنواره بین‌المللی نوروز تاجیکستان را در کارنامه هنری خود ثبت کرده است. عرب‌زاده همچنین 59 جایزه معتبر بین‌المللی را از جشنواره‌های عکاسی اخذ و حضور در سی و سومین کنگره فدراسیون بین‌المللی هنر عکاسی در کره جنوبی، حضور در گردهمایی دوسالانه فدراسیون بین‌المللی هنر عکاسی در چین، برگزاری کارگاه ویرایش عکس در ارمنستان و تدریس مباحث تخصصی عکاسی و ویرایش عکس در 10 استان کشور را تجربه کرده است. او عکاس سال فوکوس 2016 شد و تالیف کتاب عکس بندر بوشهر 1395 را به افتخارات هنری خویش افزوده است. این هنرمند همچنین یکی از هنرمندان فعال در حوزه برگزاری نمایشگاه است و تاکنون در 25 نمایشگاه انفرادی و گروهی عکس حضور داشته است. 

برآن شدیم که کمی حرف‌های این هنرمند موفق و باانگیزه اما دلگیر را بشنویم. از این‌رو، در تحریریه روزنامه میزبان وی شدیم و کوشیدیم گفت‌وگویی را صورت دهیم تا واسطه‌ای باشیم میان هنرمندان و متولیان فرهنگی استان. عرب‌زاده از جمله هنرمندانی است که از همان آغاز مسیرش عزمش را جزم کرد تا با تکیه بر توانمندی‌ها، آموزه‌ها و تجربیاتش بتواند چهره زیبایی از هنر این خطه ورای مرزهای ایران به نمایش بگذارد و در این راه توانسته به اهداف خود نزدیک شود. بدون‌شک چنین فردی دغدغه‌هایی دارد که انتظار دارد از سوی متولیان فرهنگی استان دیده و به آنها توجه شود، چراکه او در این سال‌ها به مصائب و چالش‌هایی که عکاسان هم‌استانی با آنها دست‌به گریبان هستند، پی برده است ولی شوربختانه جزیره‌ای عمل کردن هنرمندان این خطه مانع از این شده که آنها به نتیجه مطلوبی دست بیابند اما در مقابل این موضوع چیزی از رسالت متولیان فرهنگی استان نمی‌کاهد. 

البته باید معترف شد که حوزه فرهنگ و هنر بسیار بسیط و پیچیده است و اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر به‌دلیل وسیع بودن دامنه فعالیتی خود، درصدد برآمده تا با همکاری انجمن‌های هنری زیرمجموعه خود در راستای تعالی هنر این خطه گام بردارد اما باید اعتراف کرد با دست‌های خالی نمی‌توان کار بزرگ انجام داد. البته برخی اوقات کم‌کاری‌هایی از سوی برخی از کارشناسان این اداره‌کل سر می‌زند که موجب نارضایتی هنرمندان شده و می‌طلبد کارشناسان این مجموعه مسوولانه‌تر با وظایف خود روبه‌رو شوند، از جمله بحث بیمه هنرمندان است که روال پیگیری آن به کندی اتفاق می‌افتد؛ هرچند این مشکل مختص استان ما نیست و هنرمندان سراسر کشور از این موضوع رنج می‌برند. در ادامه نوشتار، شما را به خواندن گفت‌وگوی‌مان با سعید عرب‌زاده پیرامون عکاسی سفر، دغدغه‌ها و گلایه‌هایش دعوت می‌کنیم.

«عکاسی سفر» به این معنی نیست که ما الزاما سفر کنیم؛ بلکه عکس سفر موقعیت جغرافیایی و زمانی یک منطقه را نشان می‌دهد. همچنین انعکاس آداب‌ و رسوم زندگی روزمره مردم و رویدادهایی را که در خیابان (همان عکاسی استریت) رخ می‌دهد، می‌توانیم در زمره عکاسی سفر نام ببریم. در واقع یک نوع از عکس مستند است که گستردگی و بسط بیشتری دارد؛ مثلا جنبه‌های معماری-تاریخی یک بنا را می‌توانیم در عکس سفر نشان دهیم یا مثلا عکس کودکانی که در کنار ساحل بازی می‌کنند، می توانیم جزء این نوع عکاسی بدانیم. بله، بیشترین قسمت کار عکاسی من، عکاسی سفر است. 

تفاوت عکاسی مستند با عکاسی سفر در این است که عکاسی مستند صرفا به زندگی مردم و جنبه‌های اجتماعی- اقتصادی جامعه می‌پردازد اما عکاسی سفر علاوه بر اینها، قابلیت نشان دادن و به تصویر کشیدن چشم‌اندازهای طبیعت و زیستگاه طبیعی را هم دارد که من از این سنخ، عکس بسیار دارم.

ما عکاس‌های فراوانی در بوشهر داریم که بسیاری از عکس‌های مستندشان را می‌توان در قالب عکس سفر ارائه داد. یک اشاره هم بکنم و آن این‌که عکاسی «پرتره» و «کلوزآپ» جزء عکاسی سفر حساب نمی‌شود! چون کلوزآپ است و مشخص نیست که در کدام مکان و از چه چشم‌اندازی گرفته ‌شده است و یا این‌که اساسا مشخص نیست که پوشش کدام منطقه را منعکس می‌کند و یا مربوط به کدام فرهنگ و زیست‌بوم است!

این عکس از لحاظ ترکیب‌بندی بسیار مهم است. معمولا عکاسی از مردم شهر تقریبا ۷۰ درصد این نوع عکاسی را در برمی‌گیرد. این شاخصه هم بسیار مهم است که چطور نشانگر این اصل باشیم. 

تا آنجایی که من می‌دانم کسی را سراغ ندارم که در این وادی به آموزش بپردازد. البته خود من کسانی را که در این زمینه مستعد ببینم با راهنمایی‌های فنی، آنها را تشویق و هدایت می‌کنم. ما برای این‌که بهتر ببینیم هر روز باید کارکنیم و به‌روز بشویم، چراکه در هر سطحی از عکاسی قرار داریم، باید اطلاعات و تکنیک‌های‌مان را به‌روز کنیم.

 این نوع عکاسی بیشتر بر مولفه‌های زیبایی‌شناسی تاکید دارد تا این‌که بخواهد مشکلات یا مسائل شهری را نمایان کند. انعکاس مشکلات و کاستی‌ها بیشتر بر عهده مستند اجتماعی است. 

دوست عکاسی دارم که در یکی از دپارتمان‌های زیبایی‌شناختی کشور ترکیه (ازمیر) حضور دارد و کارهای من را در فضای مجازی دنبال می‌کند. آشنایی من با این دوست در چین اتفاق افتاد. چند مدت پیش این دوست از من خواست که در همایش عکاسی شهر ازمیر شرکت کنم و دعوت‌نامه رسمی این همایش را برای من فرستاد. در این رویداد ۵۴ عکاس از هفت کشور حضور داشتند و از ایران هم من تنها عکاسی بودم که حضور داشت. در این همایش 4 روزه من در رابطه با عکاسی در «کویر ایران» مباحثی را ارائه کردم و آثاری که خودم در این زمینه ثبت کردم به نمایش گذاشتم. در این گردهمایی گفت‌وشنود علمی با یکدیگر داشتیم که همین امر باعث تبادل اطلاعات دوجانبه شد و بر داشته‌ها و دانسته‌های ما افزود.

به‌طور قطع حضور در این رویدادها در ارتقای سطح کیفی کارمان تاثیر مثبت می‌گذارد و باید اعتراف کنم که این همایش‌ها و جشنواره‌ها انگیزه وافری به من برای تداوم و پیشرفت کار می‌دهد و خوشبختانه در حال حاضر کشورهای متعددی متقاضی کارهای من هستند که این مهم محصول شرکت در این فستیوال‌ها و سمپوزیوم‌های بین‌المللی است. هرچند این توجه و اقبال در استان خودمان جایش خالی است و مسوولان رغبتی به هنر ندارند.

متاسفانه هیچ نظارتی بر برگزاری نمایشگاه‌های عکس صورت نمی‌گیرد. نهادهای متولی هنر اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان که موظف هستند این نمایشگاه‌ها را سر و سامان دهند و از لحاظ کیفی و کمی آنان را بسامان کنند، آنچنان اهمیتی به اصل موضوع نمی‌دهند. البته انجمن عکاسان استان تا حدی توانسته است که وضعیت این هنر را بهبود بخشد اما بخش عمده این حمایت و ساماندهی بر عهده نهادهای متولی و رسمی مثل اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است که باید ورود کند و این وضعیت را بهبود بخشد. متاسفانه در سال‌های گذشته دیده‌ایم که هر کس آمده و یک نمایشگاه برگزار کرده؛ حالا چقدر این نمایشگاه‌ها از سطح کیفی استاندارد برخوردارند، بماند! افزون بر این مطالبات ما بارها از سوی اداره ارشاد استان نادیده گرفته شده که این موضوع موجب بی‌رغبتی و بی‌انگیزگی هنرمندان می‌شود. خود من هیچ‌گاه پاسخ قانع‌کننده‌ای از این مجموعه دریافت نکرده‌ام. 

 به نظر من یکی از مقصران اصلی خود ما عکاسان هستیم که عکس خوب را ارائه نداده‌ایم. ما عکاس خوب در بوشهر زیاد داریم اما چون برپایی نمایشگاه دغدغه‌ها و هزینه‌های خاص خودش را دارد، متاسفانه زیر بار آن نمی‌روند و جا را برای آنهایی که سطح کارشان پایین و نازل است باز می‌کند. این به اصل کار ضربه می‌زند! خود من سال ۹۴ نمایشگاه عکاسی کویر را در بوشهر برگزار کردم؛ از آن زمان هر چه جلوتر می‌آیم، می‌بینم که هزینه‌ها بالاتر می‌رود و چون برآورد این هزینه‌ها شخصی است، نمی‌توان آنچنان‌که باید نمایشگاه‌هایی در سطح استاندارد برگزار کرد! خب، این به سطح کیفی کار آسیب می‌زنند و توقعات را پایین می‌آورد اما کارهای هنرجویانم به‌احتمال‌ زیاد امسال در یک نمایشگاه به نمایش بگذاریم اما خودم آنچنان تمایلی به برگزاری نمایشگاه ندارم؛ چون‌ وقتی ما در خارج از کشور نمایشگاه برگزار می‌کنیم، استقبال چشمگیری می‌شود اما در بوشهر همان نمایشگاه را برگزار می‌کنیم! ولی هیچ اقبالی نمی‌بینیم، حتی از لحاظ معنوی نه مسوولان و نه مردم آن‌چنان استقبالی نمی‌کنند؛ تاکنون نشده که مدیران فرهنگی استان در نمایشگاه ما حضور داشته باشند و این نشان می‌دهد که نگاه مسوولان به هنر به بازنگری نیاز دارد.

به‌طور قطع نوع نگاه حرفه‌ای و کارشناسی شده مسوولان برای ما هنرمندان بسیار مهم و تاثیرگذار است. هر کسی دوست دارد که در حرفه و ژانر خودش پیشرفت کند اما خب، این پیشرفت حمایت‌هایی هم لازم دارد که متاسفانه گاهی اوقات این حمایت‌ها صورت نمی‌گیرد! خود من برای موفقیتم بسیار تلاش کردم و برای این‌که به کسی متکی نباشم، بسیاری از هزینه‌هایم را به‌صورت شخصی پرداخت می‌کنم.

 وقتی علاقه درونی و به‌اصطلاح قلبی وجود داشته باشد، در هر قلمرویی که باشید چالش‌هایش را نادیده می‌گیرید و بیشتر به قله نگاه می‌کنید تا پیچ‌ و خم‌های راه! بنابراین تمام تلاشم را می‌کنم تا به آن جایگاه شایسته‌ای را که انتظار دارم، برسم. در کارم هدف دارم و با تلاش توانستم بعد از ساعد نیکزاد، دومین فردی از استان باشم که داور جشنواره بین‌المللی خیام شده است. عکاسی حاصل تجربه زیسته من است و تنها هنری که می‌تواند من را به‌صورت اصیل و پایدار به آرامش برساند، همین عکاسی است!

 عکاسی پس از مدتی چشم شما و به‌تبع سیستم بصری شما را تغییر می‌دهد! همانند یک لنز دوربین یک‌سری قاب‌ها و میزانسن‌هایی را مایل هستید ببینید که ارزش دیدن دارند و برعکس یک‌سری اشیاء یا زوایا را هم دوست ندارید که زیاد ببینید! من از آن جمله افرادی هستم که اگر دوربینم همیشه با من نباشد، موبایلم را همیشه همراه دارم و با آن در لحظه عکاسی می‌کنم.

 وقتی شما تصمیم می‌گیرید که عکاسی سفر و در لحظه را انجام دهید، به جزئیات و ریزه‌کاری‌های سوژه‌ها در بازار، خیابان، کوچه، طبیعت و همه مکان‌هایی که با آن سر و کار دارید، عمیق می‌شوید و از آن عکس می‌گیرید. تک‌تک این لحظه‌ها می‌تواند خاطره ایجاد کنند و از دایره لنز شما عبور کند و به‌طبع باعث لذت هنری شود.

به نظر من هنر عکاسی به‌خاطر نوع نگرش مسوولان و بها ندادن آنها به این نوع هنر و همچنین به دلیل نبود همبستگی لازم میان هنرمندان این عرصه نتواسته در جایگاه واقعی خودش قرار بگیرد و کمتر مورد لطف قرار بگیرد!

 اگر اشتباه نکنم سال ۹۴ فرم‌هایی را نوشتم و به اداره ارشاد تحویل دادم. طی پیگیری‌هایی که کردم، فهمیدم که برای مساله بیمه‌ام کاری صورت نمی‌گیرد که نمی‌گیرد، از این‌رو، سال گذشته در جریان سفرهایی که به تهران داشتم، از طریق انجمن عکاسان کشور مساله بیمه‌ام را حل کردم و بیمه شدم.

 فقط می‌توانم در پایان بگویم که با تلاش و ممارست است که می‌توانید موفق شوید. با سپاس از شما.