رسول حسنزاده:
نشست دو روزه سران کشورهای عضو ناتو از روز چهارشنبه بیستم تیرماه در مقر این سازمان در بروکسل آغاز شد و تا امروز ادامه خواهد یافت؛ نشستی با حضور مقامات 28 کشور عضو که احتمال دارد همانند پارسال با حاشیههایی همراه شود. با وجود برگزاری هر دو سال یک بار اجلاس ناتو، در سالهای اخیر به دلیل برخی مباحث درون سازمانی و تحولات مهم بینالمللی، در بازههای زمانی کوتاهتری شاهد برگزاری اجلاس ناتو هستیم؛ اجلاسی که پس از ورود ترامپ به کاخ سفید، شرایطی تازه را تجربه میکند.
در نشست خردادماه پارسال همانطور که انتظار میرفت، اجلاس ناتو پایان ناکامی داشت و نمایش قدرت «دونالد ترامپ» در برابر «امانوئل مکرون» همتای فرانسوی با شیوه نامرسوم احوالپرسی و همچنین تلاش رئیس جمهوری آمریکا برای عقب راندن نخست وزیر مونتهنگرو برای ایستادن در ردیف اول، هنوز از حافظه جهان پاک نشده است. افزون بر مباحث حاشیهای، هزینههای دفاعی به مهمترین موضوع مورد اختلاف اعضا تبدیل شد که بیتردید در نشست کنونی نیز تکرار خواهد شد.
ترامپ پیش از تکیه زدن بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا، در مبارزات انتخاباتی بر کاهش هزینههای آمریکا در ناتو تاکید میکرد و پس از پیروزی در انتخابات نیز خواستار تعادل در اختصاص هزینههای ناتو میان اعضا شد. بر پایه توافق اعضا در سال 2006، قرار بر آن شد که هر یک از کشورهای عضو تا یک دهه بعد، 2 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینههای ناتو اختصاص دهند.
این موضوع اما با وجود تاکید واشنگتن در اجلاس 2014 و 2016 هنوز تحقق نیافته و برخی گزارشات حاکی از آن است که در میان اعضای اروپایی تنها چهار کشور انگلیس، استونی، یونان و لهستان به تعهدات خود پایبند بودهاند. در این میان، ترامپ چند روز پیش در آستانه اجلاس ناتو در توئیتی مدعی شد که 90 درصد از هزینههای این سازمان نظامی را ایالات متحده میپردازد. به همین خاطر برخی ناظران شکاف میان آمریکا و اروپا را رو به افزایش میدانند. از دید برخی کارشناسان، آمریکاییها چندان قائل به این شکاف نیستند اما از دید اروپا تناقضات بین اروپا و آمریکا (خروج از توافق پاریس، برجام، انتقال سفارت آمریکا به بیتالمقدس، جنگ تجاری و تعرفهها، حوادث تلخ نشست اخیر گروه 7 و...) و تفاوت اولویتها در کنار رفتار هژمونیک و یک جانبه آمریکا، حمایتگری از اقتصادی ملی آن و پیوند زدن مسائل امنیتی با اقتصادی ازسوی دولت ترامپ اتحاد فراآتلانتیکی را با بحران روبهرو کرده است.
از این منظر، علاوه بر شکاف بین آمریکا و اروپا در زمینه مسائل، اولویتها و راهبردهای ناتو، بین اعضای اروپایی این سازمان نیز اختلافهای مهمی دیده میشود. خواست اصلی اعضای ناتو در شرق اروپا بحث بازدارندگی و دفاع است که تمرکز اصلی آن روی روسیه و تقویت حضور ناتو در بال شرقی آن است. درحالی که خواست متحدان در جنوب، بحث ثباتسازی و مبارزه با تروریسم است که تمرکز آن روی منطقه جنوب اروپا یعنی منطقه ساحل و منا است و مهاجرت و تروریسم را بزرگترین تهدید فراروی اروپا میداند. متحدان در غرب بیشتر روی برنامه مشترک با آمریکا برای افزایش تحرک نظامی نیروهای متحد در داخل اروپا تاکید دارند و به همین دلیل نیز آلمان یکی از مقرهای لجستیکی جدید ناتو را در خاک خود افتتاح کرده است.
در مجموع و با وجود موانع و مشکلات داخلی و خارجی که در مسیر پیشبرد اهداف ناتو وجود دارد، همان طور که پیشتر اشاره شد مهمترین مشکل، ترامپیزه شدن سیاست آمریکا و اهداف کاخ سفید است؛ سیاستی که ضمن تلاش برای تسلط بر ناتو، خواستار کاستن از سهم ایالات متحده در هزینههای این سازمان است. به باور ناظران، عدم تحقق این خواسته میتواند حتی به قیمت خروج ترامپ از ناتو تمام شود؛ تحولی که نظیر آن طی دوره یکسال و نیم دولت ترامپ بارها در ارتباط با پیمانها و سازمانهای منطقهای و بینالمللی اتفاق افتاده است.