بامداد جنوب- هدی خرم‌آبادی:
هفته پیش فیلمی از بازی‌سرایی در بوشهر دست به دست شد که در آن بازی رایانه‌ای، خشونت و فرهنگی خلاف فرهنگ طبیعت‌دوستی ترویج می‌شد. در دوره‌ای که آسیب‌های اجتماعی به شکل گسترده، نسل آینده را با تهدیدی جدی روبه‌رو می‌کند، ترویج خشونت از طریق بازی‌های رایانه‌ای که در رده‌های سنی خردسال تا بزرگسال، طرفداران خود را دارد، به هیچ وجه پذیرفتنی نیست. برای بررسی این مساله با دکتر شروین وکیلی، جامعه‌شناس و پژوهشگر برجسته کشور گفت‌وگو کردیم.
س: محور پرسش ما فیلمی است که از یک مرکز بازی‌های رایانه‌ای در بوشهر گرفته شده است. در این فیلم کوتاه می‌بینیم که کودکان در بازی‌ای با تفنگی تخیلی به یک گله کانگورو شلیک می‌کنند و با کشتن جانوران امتیاز می‌گیرند. نظرتان درباره این فیلم چیست؟
ج: فیلم آشکارا بدآموزی داشت. نمی‌دانم طراحش چه کسی بوده است اما با توجه به این‌که جانور اصلی کانگورو بود احتمالا اصل بازی در استرالیا ساخته شده است و این در آنجا هم ناپذیرفتنی است، چون کانگورو جانوری گیاهخوار و به نسبت آرام و بی‌خطر است و علامت ملی استرالیایی‌ها هم هست. این‌که چرا چنین بازی‌ای درست شده، جای پیگیری و کنجاوی دارد.
س: خانواده‌ها به گمان این‌که این گونه فیلم‌ها صرفا برای سرگرمی است و تاثیری بر روان و شخصیت فرزندانشان ندارد، حساسیتی نسبت به این مساله ندارند. آیا به راستی فیلم‌های بازی که درباره شکار حیوانات است بر شخصیت، رفتار و برخورد آنها با طبیعت تاثیر می‌گذارد؟
ج: درباره تاثیر روانی بازی‌های رایانه‌ای و همچنین تاثیر فیلم‌ها جای بحث فراوانی هست. حقیقت آن است که تصور مرسوم که می‌گوید کودکان از فیلم و بازی سرمشق می‌گیرند و همان رفتارها را در جهان واقع تکرار می‌کنند، بنا به داده‌های آماری نادرست است، البته در مواردی کودکان چنین می‌کنند، اما با بسامدی بالاتر رفتارهای ناپسند بزرگترهایشان را تقلید می‌کنند و اثر فیلم و بازی در این زمینه بسیار کمتر است. یعنی نگرانی از بدآموزی این رسانه‌های نو تا حدودی هراسی محافظه‌کارانه است در مقابل فناوری تازه‌ای که سرگرمی کنترل‌ناشدنی‌ای برای کودکان فراهم می‌آورد. مهم‌ترین تاثیری که در پژوهش‌های معتبر به فیلم‌ها و بازی‌ها منسوب شده، حساسیت‌زدایی از خشونت است. یعنی کودکان در تماس با فیلم‌ها و بازی‌های خشن آن حساسیت و واکنش عادی‌ای که کودکان دیگر نسبت به مشاهده خشونت نشان می‌دهند را ندارند و به تعبیری به آن خو می‌گیرند اما این خوگیری لزوما به تکرار رفتار خشن یا پذیرش آن منتهی نمی‌شود و در واقع نوعی آموزش است که البته بار اخلاقی خوب یا بد آن جای بحث فراوان دارد. درباره خشونتی که به سوژه بی‌گناه و بی‌دفاع –مثل کودکان یا جانوران- اعمال می‌شود به نظر من بار اخلاقی منفی‌ای وجود دارد و باید در این مورد چاره‌جویی کرد. هر چند درباره کل خشونت به نظرم نمی‌شود حکم کلی صادر کرد. آدمیزاد در هر صورت یک میمون درشت بسیار خشن است!
س: اما به هر روی در این که محتوای فیلم‌ها و بازی‌ها اغلب خشن است، بحثی نیست. چرا چنین خشونتی در این فیلم‌ها دیده می‌شود؟
ج: این را می‌دانیم که دو رکن اصلی فیلم‌ها و سریال‌ها عبارت است از خشونت و شهوت. اینها ممکن است در ژانرهایی مثل وحشت و جنایی و حادثه‌ای با صراحت مورد اشاره واقع شوند یا در ژانرهای درام و تاریخی و معمایی و علمی-تخیلی و حتی خانوادگی به صورتی نمادین و رمزگذاری شده حضور داشته باشند. به هر روی روشن است که این دو جذابیت و کشش را در آثار نمایشی ایجاد می‌کند. در بازی‌های رایانه‌ای که مخاطب اصلی‌اش پسربچه‌ها هستند، عنصر شهوت به خاطر نابالغ بودن بازی‌کنندگان غایب است و به جایش خشونت عریان‌تر دیده می‌شود.
س: متولی اصلی نظارت بر چنین بازی‌هایی کدام نهاد است؟ با توجه به این‌که کلیپ مورد نظر در شهربازی بوشهر فیلم گرفته شده است؟
ج: قاعدتا در فیلمی که دیدم شهرداری می‌بایست مسوول باشد. البته این را هم بگویم که من اصولا با نظارت و سانسوری که از طرف نهادهای قدرت سیاسی اعمال شود مخالف هستم. نظارت تنها یک راه موفق و کارساز دارد و آن هم دیده‌بانی مدنی است. یعنی اگر شهروندان تشویق شوند که سازمانی مردم‌نهاد درست کنند و مواردی از این دست را رصد کرده، به نهادهای قانونی گزارش دهند یا درباره‌اش واکنش نشان دهند، بهترین و درست‌ترین اثر را به جا می‌گذارد.
س: اغلب متولیان فرهنگ جامعه مانند سازمان فرهنگی هنری شهرداری در فوق برنامه‌های خود مشغول برنامه‌هایی همچون نقاشی روی صورت کودکان، مراسم پیاده‌روی خانوادگی و در سطح عالی برگزاری شعرخوانی برای کودکان هستند، به نظر شما با توجه به این‌که از نظر فرهنگی در بحران به سر می‌بریم، بهترین راهکارها در این زمینه (جلوگیری از ترویج خشونت و آسیب به طبیعت از طریق بازی) چیست؟
ج: راستش این ایده که خشونت چیزی غیر طبیعی است که با محصولات فرهنگی در کودکان و نوجوانان پدیدار می‌شود، به نظر من نادرست است. این ایده از پیش‌داشتی فلسفی برخاسته و آن هم این‌که آدمیان لوح‌های سفیدی هستند که یکسره از سوی نیروهای اجتماعی (طبقه، فرهنگ، نژاد و...) شکل می‌گیرند. داده‌های جامعه‌شناختی به ما نشان می‌دهد که چنین نیست و من‌ها شیوه بودن خودشان را به طور فعال و با اراده‌ای آزاد انتخاب می‌کنند و آن قید و بندهای اجتماعی و بیرونی تنها دایره این انتخاب را تنگ و گشاد می‌کند، بی‌آن‌که جبری را بر اراده آزاد افراد مسلط سازد. با توجه به این مقدمه و از آنجا که آدمیزاد چنان که گفتم در کل جانوری گوشتخوار و خشن است، به نظرم مساله ریشه‌کنی خشونت نیست، چون خشونت مثل بقیه ویژگی‌های روان-زیست‌شناختی انسان (از جمله شهوت که در سراسر تاریخ آماج حمله زاهدان و پرهیزگاران بوده) حذف‌شدنی نیست. مساله، ساماندهی و مدیریت خشونت است به شکلی که به کسی آسیبی نرساند و در مجرایی درست تخلیه شود. اتفاقا شواهدی هست که بازی‌های رایانه‌ای راهی به نسبت امن برای تخلیه این حس هستند و مثلا در شهرهای بزرگ پس از ورود این بازی‌ها آمار جرائم خشن نوجوانان به شدت کاهش یافته است یا مثلا مسابقات ورزشی و رقابت‌های سالم جمعی راهی دیگر برای تخلیه امن این خشونت‌هاست. با این همه درباره بازی‌ها و فیلم‌ها باید محتوای معنایی قضیه ارزیابی شود و مورد داوری قرار گیرد. چنان که گفتم نه از سوی یک نهاد قدرت‌مدار سانسورچی، بلکه از طرف نهادهایی مدنی که از شهروندان مسوول تشکیل شده و خواهان بهترین محتوا و معنای ممکن برای تغذیه فرزندانشان هستند و می‌توانند با خریدن یا نخریدن و استقبال کردن یا نکردن از محصولاتی مثل فیلم‌ها و بازی‌ها سازندگان را به سوی پردازش معناهای سودمندتر و بی‌زیان‌تر هدایت کنند.
مسوول تائید و کنترل بازی‌های رایانه‌ای، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای است و در استان‌ها بر عهده اداره‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی است. در ادامه برای بررسی این موضوع با مسوول آن در اداره فرهنگ و ارشاد استان گفت‌وگو کردیم.
آقای زنده‌بودی در گفت‌وگو با بامداد جنوب با بیان این‌که در دنیا بازی‌های رایانه‌ای به سبب گردش مالی که دارند، بسیار مورد توجه هستند و مسوول تائید بازی‌های مجاز از غیر مجاز در ایران بر عهده بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و در استان‌ها بر عهده اداره‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی است، تصریح کرد: بازی‌های مجاز برچسب هولوگرام دارند و با تعیین برچسب رده سنی به صورت + 6، + 12 و به همین صورت، مجاز یا غیر مجاز بودن آن بازی برای رده‌های سنی مختلف مشخص می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا بر ورود بازی‌های رایانه‌ای در بازی‌سراها، نظارتی صورت می‌گیرد یا خیر، خاطرنشان کرد: قرار است نظارت‌ها بیشتر و محکم‌تر شود و طی چند روز آینده جلسه‌ای با کمیته متشکل از نماینده اصناف، پلیس فتا، دادگستری و مسوولان بازی‌سراها تشکیل شود و با برگزاری کارگاه‌های آموزشی در این زمینه اطلاع‌رسانی صورت بگیرد.
وی به نظارت خانواده‌ها در این زمینه تاکید کرد و گفت: یکی از مشکلات اساسی ما درباره بازی‌های رایانه‌ای این است که این بازی‌ها به صورت آنلاین قابل تهیه هستند و اینجاست که ضرورت نظارت و هوشیاری خانواده‌ها، الزامی است. در سایت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، نام بازی‌های مجاز و رده سنی آنها اعلام شده و خانواده‌ها با مراجعه به این سایت می‌توانند نظارت خود را بر بازی‌های رایانه‌ای انجام دهند.
زنده‌بودی در ادامه از برگزاری مسابقات بازی‌های رایانه‌ای طی چند روز آینده در بوشهر خبر داد که ما امیدواریم در این مسابقات به مساله ترویج فرهنگ نادرستی که از طریق بازی‌های رایانه‌ای در نسل جوان ما نهادینه می‌شود، توجه کنند. در فیلم منتشر شده از یک بازی‌سرا، بازی رایانه‌ای کاملا خلاف فرهنگ محیط زیستی است و در دوره‌ای که با مشکلات فرهنگی در زمینه محیط زیست روبه‌رو هستیم، باید بپذیریم که ما به پرورش شکارچی و ترویج خشونت نیازی نداریم، چراکه با بهره‌برداری‌های نادرست از طبیعت، آسیب‌های بسیار جدی به آن وارد کرده‌ایم و با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی در خانواده‌ها، ترویج خشونت از طریق بازی‌های رایانه‌ای، اشتباهی ناپذیرفتنی است و می‌طلبد که به جای شعار سر دادن، وارد عمل شویم. بی‌شک حساسیت خانواده‌ها گام مهم و نخست برای جلوگیری از ترویج این بازی‌هاست. فرهنگ یک جامعه را تک‌تک شهروندانی می‌سازند که در آن زندگی می‌کنند و نسبت به مسائل اطراف خود بی‌تفاوت نیستند. در گام دوم، متولیان این امر در استان‌ها مانند پلیس فتا و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی این بازی‌ها را رصد و با متخلفان برخورد قانونی کنند.
پربازدید ها