بامداد جنوب - الهام بهروزی:
تئاتر امروز یکی از هنرهای پرفروغ و زنده در شهرستانهای استان بوشهر بهشمار میرود. این هنر در سایه سیاستهای بجا و موثر انجمن هنرهای نمایشی استان بهخصوص در دوره مدیریت جهانشیر یاراحمدی و حمایت برخی از ارگانها نظیر منطقه ویژه انرژی پارس جنوبی و ارتقای سطح دانش و آگاهی هنرمندان تئاتری این خطه توانسته مسیر خود را در شهرستانها بیابد، به گونهای که امروز شاهد درخشش گروههای تئاتری شهرستانی در بیشتر جشنوارههای معتبر تئاتری کشورهستیم.
یکی از شهرستانهایی که در این سالها توانسته رخ زیبایی از توانمندی و استعدادهای خود در عرصه هنر نمایش به همگان نشان دهد، بندر دیّر است؛ بندری که با سختکوشی هنرمندانی چون فضلالله عمرانی، قحطبه فخرایی، موسی درویشی، لقمان بحرانی و ... در سالهای اخیر توانسته بارها و بارها نام خود را نه تنها در استان، بلکه در کشور مطرح کند. بدونشک تئاتر این شهر، پویایی و سیال بودن خود را مرهون تلاشهای این هنرمندان جوان است. در این گزارش پای صحبتهای لقمان بحرانی، یکی از کارگردانهای موفق بندر دیّر نشستیم که تاکنون حضور در چندین جشنواره معتبر تئاتری را در سطح ملی و بینالمللی تجربه کرده است. او در طول فعالیت بیست ساله هنری خود، کارگردانی و نویسندگی آثاری نظیر «چاقوی دم کرده شب»، «دوز»، «وقتی پای قانون در میان است»، «فیروز»، «کمدی اکتشافات»، «آوای شط»، «نیانبونکشون، «گلی کوسه و دمام و زیور»، «زمان برای موشها متوقف نمیشود»... را در کارنامه خود ثبت کرده است. این نمایشنامهنویس و کارگردان افزون بر تئاتر بزرگسال، نقش بسزایی را در پویایی تئاتر دانشآموزی دیّر ایفا میکند، بهگونهای که هر ساله آثارش در جشنواره فرهنگی هنری دانشآموزی کشور حائز رتبههای برتر میشود. شما را به خواندن گفتوگوی خود با لقمان بحرانی در ادامه دعوت میکنم.
آقای بحرانی نخست برای مخاطبان ما بگویید چگونه شد که وارد وادی هنر تئاتر شدید؟
من با دیدن تئاترهایی که عموما در سالن قدیمی دیرّ بهنام شهید حکیمی و گاه تئاتر یا نمایشهای طنزی که در کانون فرهنگی تربیتی شهید دستغیب اجرا میشد، علاقه شدیدی به تئاتر پیدا کردم، از اینرو راهم را در این هنر با جنگهای شبانه و پنجشنبههای کانون در کنار بچههایی که همسن خودم بودند، آغاز کردم و بعد تئاتر را حرفهای دنبال کردم. یادم میآید نخستین کار حرفهایک نمایش «من مثل دریا» بود که به جشنواره تئاتر دفاع مقدس شهرستان دیّر هم راه یافت و هم در این جشنواره بود که موفق شدم بهترین جایزه بازیگری تئاتر زندگیام را کسب کنم.
در این سالها از کدام اساتید تاثیر گرفتید و اینک روزگار تئاتر دیّر چگونه است؟
من تئاتر را برای خودم یک زندگی معرفی میکنم و از اینرو میگویم که زندگی من از تجربه و آموزههای اساتید برجستهای چون مسعود دلخواه، حمیدرضا نعیمی و همچنین از اساتید دانشگاهیام چون عطاءالله کوپال و محمدرضا شهبازی و همچنین همسرم مریم رسولی، استاد و دستیاری که همیشه از راهنماییهای او استفاده میکنم، تاثیر پذیرفته است. در خصوص تئاتر دیّر باید تاکید کنم که تئاتر را در این شهر به دو زمان متفاوت تقسیم میکنم؛ زمانی که نسلی آمدند و در میانه راه همه چیز را کنار گذاشتند و بهقول خودشان جا را به نسل دانشآموزانی که ما بودیم گذاشتند که اینطور نبود و آنها به علت کمبود و فقر دانش تئاتری از همه چیز عقب ماندند و ما همان نسلی بودیم چون من، ابوذر مختارزاده، حسن فولادی، فضلالله عمرانی، قحطبه فخرایی، سیدفخرالدین قاهری، یوسف ابراهیمی و... که پیشرو در هنر تئاتر دیّر بودیم که با مطالعه و حضور در کلاسها دیّر را در استان و کشور چه در بخش حرفهای و چه در بخش دانشآموزی سرافراز کردیم. روزگاری حتی ما برای شرکت در جشنواره فجر استانی نمیتوانستیم حضور پیدا کنیم اما حالا بچههای دیّر در جشنواه بینالمللی تئاتر فجر، سوره ماه، مساجد، دفاع مقدس، مقاومت و... حضور فعالی دارند.
در تئاتر چه چیزی را جستوجو میکنید؟ آیا توانستهاند به گمشده خود را در آن بیابید؟
من صرفا با توجه به علاقهمندی خودم به این عرصه کشیده شدم، باید اعتراف کنم بیرون شدن از این مقوله باعث افسردگیام میشود، بهگونهای که هر وقت کار نمیکنم انگار از وجودم چیزی کم شده است. تئاتر فرزند من است و گمشده وجودی خودم را در تئاتر میبینم.
در تولید آثارتان چقدر به توانمندی زنان ایمان دارید و از ظرفیت آنها در کارهایتان بهره میگیرید؟
خب، بخشی از کارهای من همیشه بازیگر خانم دارد و بهطور قطع خانمها در کنار ما هستند. گاه نقش اصلی و کلیدی کارم برعهده بازیگر زن است. افزون بر این، همسر خودم در همه کارهایم بهعنوان مشاور و دستیار حضور دارد. خیلی توانمندی بانوان را قبول دارم، با توجه به اینکه کارشناس فرهنگی و هنری آموزش و پرورش شهرستان هستم کارگردانی نمایشهای دانشآموزی در بخش دختران را به کارگردانان زن میسپارم و آنها در این زمینه موفق ظاهر شدهاند؛ همین امسال توانستند مقام اول تئاتر صحنهای را در جشنواره استانی با اثری به نام «شب چهاردهم رقصی برای لیل» به نویسندگی من و کارگردانی مریم رسولی (همسرم) کسب کنند و به جشنواره کشوری دانشآموزی که از 18 تا 30 مردادماه در تهران برگزار میشود، راه بیابند.
بیشتر در کدام آثارتان تلاش کردید نقش زنان را برجسته نشان دهید؟ آیا هنر نمایش این ظرفیت را دارد که جامعه را برای فعالیت و حضور زنان مهیا کند؟
من خیلی از کارهای تئاتریام با محوریت زن بوده و از تمام ظرفیتهای زنان نیز در تولید آثارم استفاده کردم؛ بهخصوص در مقوله نشان دادن نقش زنان در دفاع مقدس و زندگی اجتماعی و... . زمانی در شهر دیّر بازیگر خانم نمیتوانست روی صحنه برود و بازی کند ولی الان این بندر بازیگران زن توانمند و مستعدی دارد که از جمله آنها میتوان به مریم رسولی، مژده فخرایی، مژده جهانگیری و زیبا دریاسفر اشاره کرد که برخی از آنها در کارگردانی هم موفق ظاهر شدهاند. خوشبختانه با تلاشهایی که در حوزه تئاتر دانشآموزی صورت گرفته، بستر مناسب برای حضور بازیگران زن در عرصه نمایش فراهم شده است.
آیا بازیگران زن تئاتری بوشهر توانستهاند توانمندی خود را به نمایش بگذارند؟
بهطور کلی نسبت به سالهای قبل بله. اما نیاز بیشتری میبینم که باید حضور چشمگیرتری داشته باشند، چراکه زنان استان بوشهر هیچ چیزی از زنان دیگر استانها کم ندارند، از اینرو، چشم به روزهای پر از افتخارآفرینی آنها در بخش هنرهای نمایشی داریم.
برای تولید آثارتان چقدر به آثار نمایشنامهنویسان هماستانی باور دارید و آیا حال نمایشنامهنویسی در استان ما خوب است؟
ما نمایشنامهنویسهای خوبی در استان داریم اما در کل باید بگویم که حال نمایشنامهنویسی استان ما خوب نیست؛ چونکه بعضیها برای دل خود مینویسند که این متون بهطور نسبی جایگاهی برای اجرا ندارند. بعضی هم فقط برای گروه خودشان مینویسند. بعضی مواقع هم هر متنی با سبک و سیاق کارگردان اثر نمیخواند و برای همین منظور به متون نمایشنامهنویسهای کشوری رو میآورند که من هم جز آن دسته از کارگردانها هستم.
شما از جمله کارگردانهای موفق جنوب استان بهشمار میروید، از دید شما نقاط ضعف تئاتر در شهرستانها بهخصوص دیّر کدام است و راهکار شما برای آنها چیست؟
به عقیده من، دیّر از لحاظ سختافزاری به سطح خوبی رسیده که میتوان از همه نظر روی آن برای برگزاری جشنوارههای بزرگ حساب باز کرد؛ چنانچه الان جشنواره تئاتر منطقهای دفاع مقدس و همچنین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در آن برگزار میشود. من تشکر میکنم از عزیزانی چون حسن مختارزاده، غلامرضا شعرانی و غلامرضا ناطقیپور و کسانی که توانستن سالنهای تئاتری را برای بچهها مهیا کنند، از این رو، از دید من تئاتر دیّر هیچ نقطه ضعفی ندارد و خوشبختانه همه در کنار همدیگر تئاتر کار میکنند.
از دید شما جشنوارههای تئاتری چقدر به تجربهاندوزی و ارتقای سطح دانش کارگردانان و هنرمندان کمک میکند؟
بستگی دارد که چه کسانی در جشنواره نقش دارند!!! در بعضی از جشنوارهها اهالی هنر نمایش، مدیریت آن را برعهده دارند و آن جشنواره از همه لحاظ؛ یعنی از برگزاری کارگاههای آموزشی تا اجرا در سطح بالایی برگزار میشود و از طرفی دیگر، دیدن تئاتر چه در جشنواره یا چه در اجراهای عموم یکی از نقاط قوت برای هر تئاتری بهشمار میآید که میتواند سطح دانش هنرمندان تئاتر را بالا برده و در تولید کارهای بعدی گروه نقطه عطفی باشد. گاه بعضی از جشنوارهها در دست کسانی است که فقط نقش مدیریتی دارند و درکی از یک جشنواره ندارند و صرفا برای گرفتن چند عکس یادگاری و بیلان کاری حضور دارند.
شما بهتازگی با اثری به نام «رمان سمپاشی» به جشنواره مرصاد راه یافتهاید کمی در خصوص این اثرتان توضیح بدهید؟
«رمان سمپاشی» کاری است که به عملیات کربلای چهار و نیروهای نفوذی اشاره دارد... . این تئاتر را با خون دل آماده کردیم؛ کاری که با بچههای خوب گروه و با زحمت فراوان برای حضور در جشنواره تئاتر فجر استانی تولید شد اما به طبع داوران این رویداد خوش نیامد اما ما از ادامه کار باز نایستادیم و خوشبختانه به دهمین جشنواره ملی مرصاد که در کرمانشاه (اسلامآباد غرب) برگزار میشود، راه یافت. حال اگر موانعی که در پیش رو داریم، برداشته شود، انشاءالله به کرمانشاه خواهیم رفت. در این جشنواره 12 کار از سراسر ایران پذیرفته شده که ما هم به نمایندگی استان بوشهر در این جشنواره که در تاریخ 22 تا 26 مردادماه برگزار میشود، حضور خواهیم داشت.
چقدر به اجرای عموم توجه دارید؟ فکر میکنید آثار طنز چقدر میتواند در جذب مخاطب نقش داشته باشد و چرا؟
من معتقدم نمایش ساخته و تولید میشود برای مخاطب و دیده شدن؛ پس تمام توجه کسانی که در امر تولید یک نمایش زحمت میکشند به اجرای عموم است، از اینرو، خودم هم جز یکی از آن همه هستم که نمایشی برای اجرای عموم تولید میکنند. خود من تا نمایشم اجرای عموم نرفته باشد، در جشنواره شرکت نمیکنم؛ چراکه اولویتم اجرای عموم است. نمایش طنز برای اجرای عموم در شهرستانها اولویت اول مردم است و یک نمایش طنز به معنای واقعی میتواند مخاطبان فراوانی را جذب کند. بنابراین کاملا با نمایش طنز موافق هستم؛ چون جامعه ما خسته است و نیاز به شادی دارد، باید روحیه مردم بازآفرینی شود؛ البته میتوان در نمایشهای طنز موضوعات مختلف را به چالش کشید.
سخن پایانی؟
ایکاش دلالان تئاتر که در حوالی تئاتر و هنرمند پرسه میزنند و بهواسطه دلالی و پول تئاترها را به جشنوارههای مختلف وارد میکنند، از تئاتر استان ما و کشور کنار میرفتند. تشکر میکنم از همسرم و فرزندم که همیشه در کنار من و جزئی از خانواده تئاتری من هستند، همچنین جهانشیر یاراحمدی رئیس محترم انجمن هنرهای نمایشی استان که هیچ چیزی برای تئاتر استان کم نگذاشته است.