بامداد جنوب - الهام بهروزی:

«سیراف» یکی از شاخص‌ترین و منحصربه‌فردترین ظرفیت‌های استان بوشهر در مقوله گردشگری فرهنگی به‌شمار می‌رود که در دل خود بخش اعظمی از تاریخ و فرهنگ دریانوردی و تجاری خلیج فارس را جای داده است اما شوربختانه این گنجینه تاریخی برای جهانی شدن همچنان در یک خلأ گنگ به‌سر می‌برد!!! اتفاقی که در گرو یک دغدغه عمومی و مطالبه همگانی محقق می‌شود. نیک می‌دانید که این بندر کهن در همه فصول پذیرای گردشگران خارجی و داخلی است و از اهمیتی بسزایی برخوردار است. از این‌رو، می‌طلبد که در بحث گردشگری مسوولان ارشد استان نگاه ویژه‌ای به آن داشته باشند اما شوربختانه تا این لحظه این نگاه دیده نشده و صرفا آنها تنها در مقام سخن از جایگاه تاریخی آن وام‌ گرفته‌اند وگرنه در زمینه ثبت جهانی آن کمتر تلاشی کرده و یا اگر تلاشی هم صورت گرفته اثربخش نبوده، چراکه ثبت جهانی این بندر تاریخی نیاز به اراده و عزم همگانی دارد که در استان ما این اراده وجود ندارد!!!

این در حالی است که سیراف افزون بر ارزش تاریخی و فرهنگی که دارد، امروز در همسایگی پایتخت انرژی کشور (عسلویه) قرار دارد که خود فرصت منحصربه‌فردی است برای احیای سیراف و تسهیل ثبت جهانی آن!!! اما وقتی به مساله با دیدی دقیق‌تر و ریزتر می‌نگریم، متوجه می‌شویم که وجود صنایع بیش از این که به رونق این بندر دیرینه کمک کند، به تاریخ آن آسیب زده است؛ چراکه در اثر سهل‌انگاری و نگاه‌های غیرکارشناسی‌ شهرداری سیراف و انحصارطلبی برخی از صنایع حاضر در منطقه هر از چندگاهی تاریخ این شهر زیر چرخ‌های بی‌رحم لودر در هم نوردیده شده و ذره‌ذره میراث فرهنگی و داشته‌های باستانی آن در ناکجا‌آباد سوءمدیریت‌ها به سلاخی کشیده شده است!!! حال این سوال پیش می‌آید که آیا حال و روز شهری که داعیه ثبت جهانی دارد، باید این باشد؟!! آیا برای چالش‌هایی که پیش روی جهانی شدن سیراف قرار دارد، راهکاری تدبیر شده است؟!! آیا مطالعات و اقدامات کافی برای ثبت جهانی سیراف صورت گرفته است؟!! در این خصوص پیش از این ناصر مشهدی‌زاده، مولف کتاب «تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران» گفته است: «برای ثبت جهانی صرفا اقدام دولتی لازم نیست، بلکه باید در این زمینه فرهنگ‌سازی شود. باید همه مردم مطالبه کنند تا این اثر فرهنگی جهانی بشود! باید همه مردم پی ببرند که منابع تاریخی‌شان ارزش جهانی شدن دارد! ما بیست سال پیش وقتی دم از حفاظت و احیای منابع گردشگری و تاریخی می‌زدیم، تکفیر می‌شدیم اما امروز به همت دوستانی همانند آقای محمد کنگانی، گردشگران خارجی و داخلی سیراف را به‌عنوان یک مقصد انتخاب کرده‌اند. هر چند برای اقامت و اسکان جمعیت گردشگران، سیراف مجهز نیست اما همین که سیراف از سوی توریست‌های داخلی و خارجی علامت‌گذاری می‌شود و به آن توجه نشان می‌دهند برای ما باید قابل افتخار باشد. ما انسان‌های دانایی بوده‌ایم و ای کاش با همان شاخص‌های دانایی سیراف را بسازیم. اتفاقا معدن نفت و گاز ما همان سیراف است! به یاد داشته باشیم که این معادن تمام‌شونده و فناپذیر، هیچ وقت برای ما ماندنی نخواهند بود! بلکه این تمدن و فرهنگ و تاریخ است که سرمایه واقعی ماست».

از این‌رو، انتظار می‌رود که اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به‌عنوان متولی این حوزه به‌صورت جدی وارد شود، هرچند پیش از این در گفت‌وگویی که با ناصر امیرزاده، مدیرکل میراث فرهنگی استان داشتیم، وی خبر از راه‌اندازی پایگاه ملی سیراف به‌منظور انجام مطالعات علمی و پژوهش برای تسهیل جهانی شدن سیراف داده بود اما به‌نظر می‌رسد این مهم به‌تنهایی نمی‌تواند اثربخش باشد؛ چراکه تا جهانی شدن سیراف تبدیل به یک مطالبه عمومی نشود و مسوولان ارشد و نمایندگان استان نسبت به این موضوع حساس نشوند، نمی‌توان به ثبت جهانی آن دل بست. 

یک کارشناس و راهنمای گردشگری در خصوص اهمیت سیراف در گردشگری به بامداد جنوب گفت: ما نباید نسبت به اماکن تاریخی‌مان از جمله سیراف سطحی‌نگر باشیم. دغدغه ما باید به‌صورت ریشه‌ای باشد. اولین کاری که باید به‌صورت اصولی در سیراف انجام شود، توانمندسازی جامعه محلی آن است؛ یعنی تسهیلگرهایی را -ترجیحا- از بیرون استان دعوت کنیم که در این زمینه تجربه کاری موثر و موفقی داشته باشند تا بتوانند جامعه محلی را پرورش دهند و قابلیت برخورد با گردشگر را پیدا کنند.

عماد شیرویس در ادامه با بیان این‌که در سیراف ما دو قسمت داریم؛ شهر جدید و شهر قدیم، افزود: ما برای این‌که به تمدن و تاریخ آن آسیب نزنیم، نباید اجازه دهیم که ساخت و سازهای غیراصولی در قسمت باستانی و قدیم شهر انجام شود! از این‌رو، در حالی که فرمانداری کنگان مدعی است که به ثبت جهانی سیراف کمک می‌کند ولی متاسفانه در عمل می‌بینیم که ساخت و سازهای غیراصولی در این مناطق همچنان انجام می‌شود. بنابراین برای جلوگیری از این اقدامات اشتباه، ضرورت دارد که هم‌افزایی دقیق و شفافی بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی صورت بگیرد.

وی در پاسخ به این پرسش مبنی بر این‌که نقش اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در زمینه چیست، توضیح داد: این اداره‌کل باید ورود کند و دستگاه‌های تصمیم‌ساز و موثر را فرا بخواند و یک کمیته عالی اجرائی را برای ثبت جهانی سیراف تشکیل دهد. البته به عقیده بنده، ابتدا برای این مهم باید یک اتاق فکر ایجاد شود! و این ستاد باید متشکل از اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استانداری بوشهر، سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، دادستان عمومی استان (به‌عنوان مدعی‌ العموم) صدا و سیمای بوشهر (به‌منظور پوشش اخبار و آگاهی‌رسانی برای حساس کردن مردم نسبت به موضوع)، فرمانداری کنگان، شهرداری سیراف و بنیاد ایران‌شناسی شعبه بوشهر (به‌خاطر این‌که هم متولی  برپایی کنگره ملی سیراف و هم چندین جلد کتاب را در این رابطه به چاپ رسانده است) باشد. در واقع برای تحقق این مهم همه باید به میدان بیایند و دغدغه داشته باشند تا هم‌افزایی لازم به‌وجود بیاید و اقدامات مفیدی صورت بگیرد البته تاکید می‌کنم که اعضای این کمیته باید از مقامات عالی دستگاه‌های مذکور و کارشناسان و انجمن‌های مردم‌نهاد موثر نظیر موسسه مردم‌نهاد سیراف‌‌‌پارس و محمد کنگانی -که رنج بسیاری برای معرفی سیراف به گردشگران متحمل شده‌اند- تشکیل شود تا شاهد جلسات فرمالیته نباشیم و خروجی این کمیته منجر به اقدامات کارساز و موثر شود. 

شیرویس با اشاره به برگزاری کنگره بین‌المللی سیراف که سال 84 با همت بنیاد ایران‌شناسی شعبه بوشهر و با همکاری سازمان اقتصادی انرژی پارس برگزار شد، گفت: یکی از دستاوردهای این کنگره تغییر نام این بندر (از طاهری) به نام نخستین خود یعنی «سیراف» بود. البته امروز برای ثبت جهانی سیراف دیگر صرفا برپایی کنگره جوابگو نیست، بلکه باید سازمانی مانند منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس که در اقتصاد کشور نقش موثری را ایفا می‌کند، در راستای مسوولیت‌های اجتماعی خود در تامین زیرساخت‌هایی که به جهانی شدن سیراف کمک می‌کند، مشارکت کند؛ چراکه ما تنها استانی هستیم که پایتخت انرژی کشور به‌شمار می‌رویم. از این‌رو، پولی را که دارد از طریق منابع نفت، گاز و پتروشیمی وارد خزانه ملی کشور می‌شود، باید در نظر بگیریم. این امکانات، ما را در یک منطقه سوق‌الجیشی و جغرافیایی ویژه قرار می‌دهد که حتما باید آثار ملی و تاریخی‌مان را ثبت جهانی کنیم. همچنین ما باید هرچه زودتر اقدام به خاموش کردن فلرها کنیم و این جز از طریق واگذاری این صنایع به بخش خصوصی صورت نمی‌گیرد که این اتفاق حتما در زمینه جذب گردشگر اثربخش خواهد بود.

این کارشناس و راهنمای گردشگری در ادامه با تاکید بر این‌که باید در جهت ثبت جهانی سیراف با برنامه و مطالعه کافی وارد شویم و در این زمینه تعجیل کنیم، تصریح کرد: زیرا استان‌های همجوار ما یعنی خوزستان و فارس و... چندین اثر ثبت جهانی دارند!!! استان کرمان هم به همین منوال اما متاسفانه ما همچنان عقب مانده‌ایم. این در حالی است که تقریبا تمامی استان‌ها سعی کرده‌اند که این اتفاق یعنی ثبت جهانی برای آثار تاریخی‌شان بیفتد!!! نکته بسیار مهم این‌که هر چیزی که در استان ما به دغدغه عمومی بدل نشود، عملا کاری از پیش نخواهد برد و این موضوع جز از طریق مدیران و مسوولان بلندمرتبه و درجه یک امکان‌پذیر نیست؛ چرا‌که با رایزنی‌ها و هم‌افزایی‌های ملی و کشوری می‌توان بسیاری از مسائل را تا حد زیادی پیش برد. از این‌رو باید ثبت جهانی سیراف برای مردم قابل هضم باشد. 

شیرویس در پایان با اشاره به این‌که از آنجایی که سهمیه ثبت آثار فرهنگی به‌صورت جهانی برای ایران سالانه به یک مورد رسیده است، باید آقای استاندار به‌عنوان نماینده عالی دولت در استان و نمایندگان مجلس این موضوع را پیگیری کنند تا به یک دغدغه عمومی و ملی بدل شود، گفت: این را هم در نظر بگیریم که اگر سیراف ثبت جهانی بشود، صد درصد در رونق صنعت گردشگری تاثیر خواهد گذاشت، چراکه توریست‌ها مقصدهای گردشگری را که انتخاب می‌کنند، به‌طور قطع یکی از آن گزینه‌ها سیراف خواهد بود که این اتفاق هم به اقتصاد منطقه و استان مدد می‌رساند و هم در جهت فرهنگ‌سازی برای شناخت و آگاهی دیگر ملت‌ها نسبت به فرهنگ بومی و محلی استان بوشهر بسیار راهگشا و پرفایده خواهد بود؛ چراکه یونسکو وقتی منطقه‌ای را ثبت جهانی می‌کند، عملا می‌خواهد این پیام را بدهد که آن اثر، دیگر متعلق به یک فرهنگ یا قومیت نیست؛ بلکه در یک گستره جهانی قابل بازدید و استفاده است!

در پایان این گزارش یادآوری می‌شود، ثبت جهانی روستاها و شهرها یکی از راهکارهای کارامد برای رونق صنعت گردشگری به‌شمار می‌رود که ما در این زمینه هنوز موثر ظاهر نشده‌ایم، زیرا با توجه به این‌که قریب به 10 سال است که پرونده سیراف برای ثبت جهانی آماده شده اما شوربختانه برخی از کاستی‌ها و کمبودها مانع از تحقق این مهم شده است. البته باید یادآوری کرد که در این زمینه هم در سال‌های اخیر شاهد حرکت یا اقدامی از سوی استاندار یا مقامات دیگر برای این مهم نبوده‌ایم و چیستی این کم‌کاری هم بر ما معلوم نیست!!! این در حالی است که وقتی به استان‌های پیرامونمان نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که با وجود غنای میراث فرهنگی و تاریخی در زمینه ثبت جهانی آثار از آنها چندگام عقب‌تر هستیم که می‌طلبد در این خصوص متولیان امر با احساس مسوولیت بیشتری ورود کنند و پیگیرتر ظاهر شوند؛ چراکه ثبت جهانی سیراف می‌تواند فرصت ممتازی برای گردشگری استان به‌شمار برود و در همه فصول سال پذیرای گردشگران باشد. با این‌ اوصاف، می‌توان گفت که نگین خلیج فارس همچنان در بی‌مهری به‌سر می‌برد و تعلل در ثبت جهانی آن توجیه مشخص و معلومی ندارد!!!