بامداد جنوب- الهام بهروزی:
دیده در خانهای گشود که اهالیاش اهل علم و ادب بودند؛ او از همان کودکی در آغوش پدر و مادری بالنده شد که شیفته تاریخ و ادب ایرانزمین بودند و شاهنامه بخش اعظم اوقات فراغتشان را تشکیل میداد. آرش تحت تاثیر این محیط از همان زمان که خیلی کوچک بود، با ابیات و داستانها و افسانههای فاخر و ریشهدار شاهنامه خو گرفت. از همین روی بود که به کوچکترین نقال کشور بدل شد؛ نقالی که بهصورت حرفهای داستان «آرش کمانگیر» یا «زال و سیمرغ» و... را نقل میکرد. وی در ادامه برای هموار کردن مسیرش در کلاسهای شاهنامهخوانی مرکز فرهنگی هنری شماره 2 کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شرکت و آموزشهای تخصصی نقالی را زیر نظر لیلا منصورینژاد دنبال کرد و بهعنوان نخستین عضو نقال کانون پرورش فکری فعالیت حرفهای خود را از سر گرفت.
آرش ملکیپور اینک 10 سال دارد و در پایه چهارم دبستان شهید سلخی پایگاه هوایی بوشهر مشغول علمآموزی است. وی سخت شیفته ادبیات کهن ایران بهخصوص شاهنامه است و توانسته بهخوبی توانمندی و خلاقیت خود را در حوزههای ادبی بهخصوص نقالی و قصهگویی به نمایش بگذارد. وی چندی پیش با تهیه کلیپی دو دقیقهای از داستان «آرش کمانگیر» موفق شد یکی از 12 برگزیده جشنواره بزرگ کتابخوانی «بخوانیم، بفهمیم، بگوییم» که به همت موسسه خانه کتاب برگزار شد، باشد. این جشنواره 4 برگزیده شهرستانی داشت که سه برگزیده آن از بوشهر بودند که عبارتند از: پارمیس گنخکی، روشنا شریفنژاد و آرش ملکی. این موفقیت اهمیت کتابخوانی را در میان بوشهریها میرساند که بیشک پایتخت کتاب ایران شدن بوشهر در سال 96 موجب شده که در حوزه کودک و نوجوان اتفاقات خوبی بیفتد و خانوادهها و کودکان به سمت کتاب و کتابخوانی جذب شوند. امید که طرحهای کتابخوانی مثل سال پیش در بوشهر همچنان با حساسیت و پررنگ اجرائی شود؛ چراکه جامعهای که با کتاب مانوس باشد، عزت نفس و دانایی در آن موج میزند و آداب اجتماعی در همه حوزههای ارتباطی آن خودنمایی میکند.
البته در این میان، نباید نقش خانواده آرش را در آشنا کردن وی با متون کهن ادبیات ایرانزمین و کهنالگوهایی که معرفی آنها به کودکان امروزی ضروری است، نادیده گرفت؛ چراکه خانوادهها نخستین الگوهای کودکان در زندگی هستند. بهطور قطع وقتی کودک در خانوادهای راغب و علاقهمند به کتاب و کتابخوانی بالنده شود، وی از شانس زیادی برای کتابخوان شدن برخوردار است که عموما فرزندان فرهیخته و ادبدوستی در چنین خانوادههایی پرورش مییابند. بدیهی است که در عصر تکنولوژی خانوادهها در احیای ادب کهن میتواند نقشآفرین ظاهر شوند، هرچند شوربختانه بهدلیل پارهای از سیاستگذاریهای اشتباه ادبیات فارسی و متون فاخر شاعران ایرانی (که هم ادیب بودند و هم بزرگترین معلمان اخلاق) در سایه قرار گرفت که این سهلانگاری منجر به بروز نوعی بیهویتی در کودکان امروزی شد، از اینرو، عدهای برآن شدند تا با زنده کردن و معرفی کهنالگوهای ایرانی به نسل امروز اندکی از این معضل بکاهند.
با این اوصاف، شاهنامهخوانی و نقالی پررنگتر از پیش در دستور کار مجموعهها و آموزشگاههای فرهنگی هنری قرار گرفت و همین امر منجر به بازشناسی هویت حقیقی کودکان شده که نقش موثری را در عزتمندی و خودباوری آنها ایفا میکند. بدیهی است کودکی که از همان اوان خردسالی با متون و داستانهای کهن خو میگیرد، دارای روحیهای ملایم و از رفتاری شایسته و مودبانه برخوردار است؛ این کمال رفتاری را میتوان به وضوح در گفتار و رفتار کودکانی نظیر آرش ملکیپور مشاهده کرد. آرش بهدلیل هنر و رفتار متمایزش بارها در برنامههای تلویزیونی نظیر «حالا خورشید»، «بهترین شو» و... که از شبکههای سراسری پخش میشوند، حضور یافته و موجب مطرح شدن نام بوشهر در کشور شده است.
وی در عین برخورداری از هوش و ذکاوتی مثالزدنی، از تواضع و ادب ستودنی بهرهمند است. چقدر جامعه امروز ما به این کودکان باانگیزه و نخبه نیازمند است. آرش با برنامه رادیویی «بچههای دریا» و برنامه تلویزیونی «بچههای آفتاب» با صدا و سیمای مرکز بوشهر همکاری دارد. از دیگر موفقیتهای او میتوان به کوچکترین نقال کشور (فعالیت حرفهای خود را از سن 5 سالگی شروع کرد)، نقال برتر استان در دو سال گذشته، پذیرفته شده در برنامه «بهترین شو» (جزء 30 نفر برگزیده برنامه از میان دو هزار نفر)، پردهخوان علوی و عاشورایی، کسب مقام برتر و دریافت تندیس فردوسی بخش حماسی هشتمین جشنواره مجریان و هنرمندان صحنه ایران در مشهد مقدس (سال 97)، برگزیده جشنواره نقالی علوی (با محوریت امیرالمومنین و گریزی به عاشورا)، کسب مقام چهارم شطرنج در بین مدارس پسرانه شهرستان بوشهر، برگزیده جشنواره سخنوران فردا و... اشاره کرد. وی هماینک عضو انجمن دوستداران حافظ شعبه بوشهر است.
آرش با شاهنامه عجین شده است
زینب عظیمیپناه مادر آرش و نخستین معلم وی بهشمار میرود. وی در خصوص تهیه کلیپ دودقیقهای آرش برای جشنواره کتاب «بخوانیم، بفهمیم، بگوییم» به بامداد جنوب میگوید: تهیه این کلیپ چندان کار راحتی نبود اما در نهایت موفق شدیم این کلیپ را در فضای چشمنوازی چون عمارت ملک ضبط کنیم و آرش داستان شنیدنی «آرش کمانگیر» را روایت کند. آن روز اتفاقی افتاد که هیچگاه از ذهن من و آرش پاک نمیشود و آن هم این است که وقتی میخواستیم کلیپ را ضبط کنیم، بارها و بارها بهدلیل سر و صدای زیاد کار متوقف میشد و دوباره تلاش میکردیم که آرش دوباره از اول نقلش را ضبط کند، در این حین، حضور بیشمار و سر و صدای کودکان دیگر که در آن حوالی ساکن بودند، مانع میشد که کار ما نتیجه بدهد.
از اینرو، وقتی ماجرا ضبط کلیپ را برایشان توضیح دادیم، آنها تمام تلاش خود را کردند تا کلیپ در فضایی آرام و بدون سر و صدا تهیه و آماده شود و خیلی با شوق نقل آرش را نظاره میکردند. این کار آنها برای ما خیلی ارزشمند بود.
وی در ادامه درباره تاثیر متون کهن بر روحیه و تربیت کودکان توضیح داد: بهنظر من ادبیات فارسی یکی از واجباتی است که هر ایرانی باید در مورد آن بخواند، بداند و بگوید. شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی هویت ما و نیاکانمان را به ما معرفی و گوشزد میکند. فراموش نکنیم که شاهنامه در بدترین شرایط حکومتی نوشته شد و فردوسی در نظم آن با مشکلاتی فراوانی دست و پنجه نرم کرد و این کار باارزش را در حدود 30 سال به نظم کشید.
عظمیپناه با تاکید بر اینکه آموزش شاهنامه و نقالی کاری حساس است که نیاز به علم و تخصص دارد، از اینرو، برای آموزش آرش در حوزه شاهنامهخوانی و نقالی، لیلی منصورینژاد را که یکی از مربیان کاربلد و حرفهای این حوزه است، انتخاب کردیم، افزود: آرش خیلی به شاهنامه علاقهمند است تا جایی که فکر میکنم شاهنامه با خون آرش عجین شده و این ادعا را میتوان در رفتار اجتماعی آرش بهوضوح دید.
مادر نقال برتر کشور شاخصه اصلی شاهنامه فردوسی را دو بعد خداشناسی و خردورزی دانست و افزود: بدون شک تلالوی زبان فارسی ایران در دیگر کشورها مدیون رنج فراوانی است که فردوسی برای آن متحمل شد تا بنای ماندگاری از فرهنگ غنی ایرانی را از خود بر جای گذارد که اهمیت این کار را باید برای کودکان تشریح کرد.
عظیمیپناه در ادامه با بیان اینکه شاهنامه اقیانوس ژرف و پهناوری است که ما ایرانیها چه کوچک و چه بزرگ پیوسته باید آن را بیاموزیم و به فراخور نیازمان در آن به جستوجو بپردازیم تا در این کتاب بزرگ خویشتن خویش را بیابیم، گفت: من با توجه به استعداد آرش شاهنامهخوانی و نقالی را با توجه به علاقه خودش برایش انتخاب کردم، چون اگر علاقه نباشد تحمل و درک ابیات شاهنامه برای امثال آرش غیرممکن خواهد بود. انشاءالله آرش و آرشها بتوانند برای نسلهای آینده الگویی باشند برای شناخت بیشتر این گنج. البته غیر از آرش، دخترم آناهیتا هم در این زمینه فعالیت چشمگیری دارد و موفقیتهای متعددی را بهدست آورده است.
وی در پایان گفتههای خود یادآور شد: از خانوادهها دعوت میکنم که بچههای خودشان را با شاهنامه، این کتاب ارزشمند و هنر اصیل ایرانی آشنا کنند. علاوه بر درس و کلاسهای فوقبرنامه حتما به هنری که استعداد یادگیری آن را در بچههای خود میبینند، اهمیت بدهند، برای بالندگی آنها وقت بگذارند. انشاءالله که همه فرزندان این آب و خاک موفق باشند. جا دارد تشکر کنم از اساتید و مربیان دلسوز آرش شامل خانم منصورینژاد، خانم مزارعی، آقای نوذری، آقای انصاری و همچنین خانم عالینسب مدیرکل ساعی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان که در همه زمینههای فعالیتش وی را یاری میکنند، تشکر کنم.
«شاهنامه» تاثیرگذارترین کتابی است که تاکنون خواندهام
در ادامه این گزارش پای سخنان آرش ملکیپور نشستیم. وی در خصوص انگیزهاش از انتخاب داستان «آرش کمانگیر» برای مسابقه بزرگ کتاب «بخوانیم، بفهمیم، بگوییم»، به بامداد جنوب گفت: من این داستان را دوست دارم، چون آرش رد پای محکمی در سرزمین پارس دارد. وی بهخاطر اینکه خاک ایران پهناورتر بشود، تمام توان و نیروی خود را در تیر گذاشت و به سمت خاور روانه کرد و در این راه جان شیرینش را از دست داد. در واقع من دوست داشتم خودم را محک بزنم و ببینم در روایتگری در چه سطحی هستم، از اینرو در این جشنواره شرکت کردم.
نقال برتر کشور در رده کودکان در ادامه در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه کتاب و کتابخوانی چقدر در خودباوری، خلاق شدن ذهن و همچنین تقویت روابط اجتماعیتان تاثیر داشته است، توضیح داد: با خواندن هر کتاب مطالب جدید و مفیدی به دانستههایمان اضافه میشود البته بهتر است که کتابهای آموزش و علمی مناسب با سنمان بخوانیم تا درک مطلب آن کتاب برایمان راحتتر باشد. بدون شک آشنایی ما با کتاب تاثیر زیادی در روابط اجتماعی ما دارد.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه هنر اصلی من در حال حاضر نقالی است که آن را زیر نظر لیلا منصورینژاد، استاد مهربانم آموزش میبینم، تصریح کرد: پنج سال است که میتوان گفت بهصورت حرفهای این هنر اصیل ایرانی را دنبال میکنم و در این مدت نقل «رستم و اسفندیار»، «آرش کمانگیر»، «کیقباد»، «زال و سیمرغ»، «بیگناهی سیاوش»، «کیکاووس»، «بیژن و منیژه» و... را فراگرفتهتم. البته آشنایی من با شاهنامه از خانه و با تشویق پدر و مادرم شروع شد. مادرم شبها برایم قصههایی از شاهنامه میگفت؛ از اینرو کمکم علاقهمند شدم که این هنر را دنبال کنم. بیشترین تاثیر نقالی در من این است که بیشتر قدر خاک وطنم را میدانم، بیشتر با گذشته ایران آشنا میشوم.
ملکیپور دو کتاب «شاهنامه» و «دیوان حافظ» را موثرترینکتابهایی معرفی کرد که تاکنون خوانده است و تصریح کرد: من علاوه بر نقالی، پردهخوانی مذهبی، حافظخوانی، داستاننویسی، کلاسهای ادبی، نوشتن خلاق، فن بیان هم دنبال میکنم و هر از چندگاهی هم با رادیو بوشهر با برنامه «بچههای دریا» و در تلویزیون با برنامه «بچههای آفتاب» همکاری دارم. انشاءالله بهزودی در آیتم جدیدی در برنامه «بچههای دریا» با معرفی استانها و آداب و رسوم مختلف آنها مهمان خانههای پرمهر ببیندهها خواهم بود.