بامداد جنوب - الهام بهروزی:
آیا تا به حال شده از خود بپرسید، چرا کتاب نمیخوانید؟ چرا برای فرزندان خود کم کتاب میخرید؟ یا چرا برای هدیه دادن به دیگران کتاب را انتخاب نمیکنید؟!! شاید جالب باشد که ما ایرانیها دائم از پایین بودن سرانه مطالعه مینالیم اما برای خلاصی از این وضعیت عزم و ارادهای نداریم... همه حرکتها و پویشها بعد از مدتی متوقف میشود!!! یا اثربخشی خود را از دست میدهد و صرفا به یک حرکت نمادین بدل میشود؟!! مشکل کجاست؟! به نظر شما ایرانیها در طول روز چقدر به کتابنخوان بودن خود فکر میکنند؟! چقدر برای گریز از جهالت مدرن به کتاب پناه میبرند؟ چقدر در تکاپو هستند کتاب را در زندگی خویش تعریف و پررنگ کنند؟ چقدر اهتمام دارند تا فرزندانی راغب و مانوس به کتاب پرورش دهند؟ اصلا چقدر کتاب را در دسترس کودکان خود قرار میدهند و اصولا چهکتابهایی را؟ مگر غیر از این است که شخصیت فرد از همان کودکی شکل میگیرد؟! موضوعی که اغلب ما از آن غافل هستیم و همه بر اساس یک ذهنیت اشتباه در سنین آغازین کودک صرفا اسباببازیهای رنگارنگ و متنوع را در اختیارش قرار میدهیم، چون بر این باور هستیم که کودکان از اسباببازی لذت میبرند اما از این مهم غافلیم که کودکان وقتی به کتابی چنگ میزنند یا ورقی از آن را پاره میکنند، آرامش درونی وی را در پی دارد!!! شاید تعجب کنید از این گفته اما روانشناسان کودک بر این عقیده هستند که کودکان از این کار لذت میبرند و آرام میشوند و کمکم با بزرگ شدن به کتاب خو میگیرند و کتاب میشود جزئی از زندگی آنها.
بدیهی است کتاب خواندن برای کودکان نقش زیادی در آشنایی آنها با یار مهربان دارد؛ بنابراین باید از همان کودکی کتابهایی را برای کودکان بخوانیم که پرمحتوا و مفید باشند تا بدین طریق ذهن آنها را درگیر آن سازیم، بهنحوی که پس از پایان کتاب، کودک در مورد محتوایش فکر کند و بتواند نکات ارزشمندی را از دل آن بیرون بکشد و چیزهای ارزندهای بیاموزد. بدونشک کودکان کتابخوان از اعتمادبهنفس و خودباوری بالایی برخوردار هستند و در رویارویی با موارد چالشی نسبت به سایرین کودکان موفقتر عمل میکنند و عملا با مسوولیتپذیری بیشتری برای مشکلاتشان راهکار مفیدتری مییابند. با این اوصاف، متوجه میشویم که یکی از عواملی که در کتاب نخوان بودن ما ایرانیها نقش دارد غفلت از کتاب در سنین کودکی است. بدیهی است کودکانی که از همان کودکی در شرایط و محیطی بالنده میشوند که کتاب حضور و اهمیت دارد، با این ابزار فرهنگی بیشتر آشنا و مانوس میشومد و خواه ناخواه در ادامه کتاب در روزهای زندگیشان نمود پررنگتری دارد. از اینرو میطلبد که در فضای آموزشی که کودک در دومین مرحله حیاتش پا به آن میگذارد کتاب بهشکل پررنگی حضور داشته باشد و صرفا اینگونه نباشد که تنها ابزاری برای آموزش باشد و شاید همین نگاه تکبعدی در گریز کودکان از کتاب بیتاثیر نبوده باشد. از اینرو، متولیان حوزه کتاب درصدد برآمدند با طراحی و ارائه طرحهای متنوع و خلاقانه، فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در مدارس گسترش بدهند که یکی از این طرحها جام باشگاههای کتابخوانی در مدارس است که خوشبختانه استان بوشهر در این طرح پیشگام بوده است. غیر از شهر بوشهر که پایتخت کتاب ایران در سال 96 شد و از باشگاههای کتابخوانی فراوانی بهرهمند است و در این بخش رتبه اول را از آن خود کرده، دشتی یکی دیگر از شهرستانهای استان است که در حوزه کتابخوانی تلاشی شگرف و درخششی پررنگ داشته و دارد.
از این رو، در این گزارش به دشتی رفتیم تا بخشی از موفقیتهای کتابخوانی این شهر را منعکس و معرفی کنیم. از موفقیتهای این شهرستان در حوزه کتابخوانی میتوان به نامزدی خورموج برای پایتخت کتاب ایران در سالهای 94 و 96، انتخاب خورموج بهعنوان شهر برتر باشگاههای کتابخوانی کشور در سال ۹۵، انتخاب روستای درازی بهعنوان 10 روستای برتر کتاب کشور، تشکیل نخستین باشگاه کتابخوانی کشور در خورموج و ثبت ۵۰ باشگاه اول کشور در دشتی، کسب عنوان مروج برتر کتابخوانی کشور در بخش آموزگاران به همت سمیه شیرکانی مربی باشگاه رنگینکمان کتاب، تقدیر از باشگاه رنگینکمان بهعنوان یکی از باشگاههای منتخب کتابخوانی کشور در سال ۹۵، تقدیر از مریم باشی عضو باشگاه رنگینکمان کتاب بهعنوان برگزیده بخش «نامه به نویسنده» در سال ۹۵، تقدیر از حمید زارعی رئیس اداره فرهنگ وارشاد اسلامی دشتی بهعنوان مدیر برتر در حوزه کتابخوانی در سال ۹۶، انتخاب احمد شیخیانی، شهردار خورموج بهعنوان نائب رئیس شورای هماهنگی شهرهای دوستدار کتاب و... اشاره کرد. در ادامه این گزارش گفتوگویی را را حمید زارعی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی دشتی صورت دادیم که بحق تلاش وافری در حوزه کتابخوانی داشته و یکی از فعالان مطرح این حوزه بهشمار میرود. در ادامه شما را به خواندن این گفتوگو دعوت میکنیم.
شهرستان دشتی از جمله شهرهای فعال در حوزه کتابخوانی است، شما فعالیتهای کتابخوانی خود را با چه هدفی دنبال میکنید؟
در دنیای کنونی با توجه به ظهور تکنولوژیهای نوین و گفتوگوهای اغلب بیهدف که بیشترین زمان را از قشر وسیعی از مردم میگیرد، توسعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی از اولویتهای نهادهای فرهنگی باید باشد. شهرستان دشتی از دیرباز جایگاه انسانهای اهل قلم و صاحباندیشه بوده، از اینرو، مردم این سامان از کتاب بهعنوان ابزاری مطمئن برای جاودانه ساختن حاصل عمر خود بهره میبردند. این مردم پیوند ناگسستنی با کتاب و مقوله فرهنگ داشتند اما در دهههای اخیر این موضوع مهم کماهمیت شده بود. بنابراین در ۱۷خرداد ۹۴ که به ریاست فرهنگ و ارشاد اسلامی دشتی منصوب شدم، اولویت اولم را ترویج فرهنگ کتابخوانی قرار دادم؛ چون بر این اعتقادم که کتاب عنصری رشدآفرین و روشنگر در پهنه زندگانی بشر است و اینکه کتابخوانی سبب پرورش ذهنیت خلاق و مستقل شخص و شکوفایی اندیشه و شکلگیری گفتمان اندیشمندانه و پروردن احساسات انسان میشود و در درازمدت موجب تکامل فرهنگی جامعه بشری میگردد.
امسال چقدر در طرح پایتخت کتاب ایران جدی هستید و فکر میکنید این طرح چقدر توانسته در آشتی مردم با کتاب به خصوص کودکان و نوجوانان موثر ظاهر شود؟
امسال فعال کردن دبیرخانه پایتخت کتاب و جشنواره روستاهای دوستدار کتاب را مشروط به حمایت و همراهی شهرداریها ودهداریها کردهام. با برنامهریزی و نقشهراهی که داشتیم در شهرستان دشتی و بهویژه مرکز شهرستان کتاب تبدیل به یک رویداد شده است. در طرح پایتخت کتاب ایران برخلاف برخی از شهرها و مدیران، هدف ما صرفا مستندسازی و کسب پایتخت کتاب نبوده و هدف اصلی عادت دادن مردم به مطالعه ولی با برنامههای جذاب و متنوع بوده است. از اینرو، در پی آن بودهایم که مردم به کتابخوانی بهعنوان یک نیاز دائمی بیندیشند اما در مجموع طرح پایتخت کتاب دغدغه توسعه کتابخوانی را در مدیران و سمنها ایجاد کرده است. از اینرو، در شهرها و روستاهای بسیاری بهمنظور ترویج کتابخوانی و حمایت موسسات غیردولتی بهخصوص در مرکز کشور از کودکان و نوجوانان مناطق محروم شاهد احداث کتابخانه در مدارس و تجهیز آنها هستیم.
یکی از طرحهای موفقی که در دشتی شاهد هستیم فعالیت باشگاههای کتابخوانی است؛ این باشگاهها با چه رویکردی فعالیت دارند و چقدر تاثیرگذار ظاهر شدهاند؟
در سال ۹۴ ابتدا با تربیت تعدادی از هنرمندان و آموزگاران ابتدایی خانههای قصه و کتاب را در دبستانهای شهرستان راهاندازی کردیم و در سال ۹۵ که شبیه طرح خانههای قصه و کتاب ما با عنوان باشگاههای کتاب راه افتاد، ۵۰ باشگاه اول کتابخوانی کشور در دشتی ثبت شد که نخستین باشگاه در دبستان شهید آستروتین خورموج به همت شکیبا زارعی دانشآموز سال سوم این دبستان شکل گرفت که با پول قلکش قفسه کتاب ساخت و با اهدای کتابخانه شخصی خود بنای اولین باشگاه کتابخوانی را در کشور گذاشت اما اهداف ما در تشکیل باشگاههای کتابخوانی علاوه بر ترویج فرهنگ کتابخوانی و بالا بردن سطح دانش عمومی دانشآموزان، نهادینه کردن فرهنگ مشارکت، افزایش قدرت بیان، پرسشگری ومطالبهگری بوده است.
خلاقانهتری طرحی که در حوزه کتابخوانی در دشتی اجرا کردید، کدام بوده است؟
بیشتر طرحهای کتابخوانی در دشتی ابتکاری بوده ولی جشنواره «قهرمان کتاب» را که اختتامیه نخستین دوره آن اردیبهشت سال گذشته برگزار شد، بیشتر دوست دارم. در این طرح که در دو بخش کتبی و شفاهی برگزار شد، برگزیدگان مقاطع مختلف تحصیلی مورد تقدیر قرار گرفتند و به نفرات اول هر بخش مدال قهرمان کتاب اهدا شد. خوشبختانه امروز شاهد آن هستم که نفرات برگزیده این جشنواره یکی از مروجین خوب کتابخوانی در مدرسه و محله خود هستند و برخی در عرصههای شعر و نقالی و داستان فعالند.
شما نه تنها در حوزه شهری، بلکه در حوزه روستایی نیز در زمینه کتابخوانی موثر ظاهر شدید، فکر میکنید ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی در روستاها چقدر به توسعه فرهنگی جامعه کمک میکند؟
جشنواره روستاهای دوستدار کتاب که با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانی و حمایت از اقدامهای انجام شده در روستاها و پیشنهادهای ابتکاری در حوزه کتاب و کتابخوانی و معرفی فعالیتهای مرتبط با کتابخوانی طراحی و برگزار میشود، فرصت خوبی برای روستاها ایجاد کرده تا در سطح ملی مطرح و داشتههای فرهنگی خود را معرفی کنند. در سال ۹۶ روستای درازی که در ۱۳کیلومتری غرب خورموج مرکز دشتی واقع شده است، در جمع 10 روستای برتر کتاب کشور قرار گرفت و دو سال متوالی است که در نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران غرفه دارد و افتخار کسب شده باعث غرور و سربلندی مردم این روستا شده است. از سوی دیگر، رقابت فرهنگی سازندهای در روستاها شکل گرفته تا با فعالیتهای فرهنگی روستای خود را مطرح کنند.
با توجه به اینکه عمده تلاش صورت گرفته دشتی در زمینه کتابخوانی، در حوزه کودکان و نوجوانان است آیا به فکر راهاندازی یک کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان در این خطه هستید؟
با موفقیت خورموج بهعنوان شهر برتر باشگاههای کتاب خوانی کشور در سال ۹۵ تسهیلات کمبهرهای برای ایجاد کتابخانه در این شهر اختصاص یافت که یکی از شهروندان از این طرح استفاده کرد و در مراحل پایانی گرفتن وامی به مبلغ سیصد میلیون تومان با هدف راهاندازی کتابخانه و فعال کردن بخش کودک و نوجوان است.
مشکلات و کمبودهایی که در حوزه کتابخوانی در سطح شهرستان با آن دست به گریبان هستید، کدام است؟
اگرچه در مقایسه با گذشته چه در بخش حمایت از مولفان و چه توسعه فرهنگ کتابخوانی شاهد رشد چشمگیری در شهرستان دشتی هستیم اما تحقق اهداف و تمامی برنامهها و رسیدن به ایدهآلها نیاز به همراهی همه مجموعهها دارد که در این میان، کتابخانههای عمومی و کانونهای پرورش فکری کودکان و نوجوانان نقش مهمی در تحقق این موضوع دارند. در حال حاضر کمبود کتابخانههای عمومی در سطح شهرستان که شهر بادوله و روستاهای پرجمعیت آن حتی فاقد آن هستند، کمبود کتابداران متخصص و علاقهمند، بیتوجهی به خرید عناوین جدید و متنوع و کتابهای مولفان بومی و مخروبه بودن کتابخانه مرکزی خورموج از جمله مشکلات موجود است.
طرح پایتخت کتاب ایران چقدر منجر به همافزایی فرهنگی میان دستگاههای دولتی و بخش خصوصی شده است؟
یکی از مهمترین عامل موفقیت دشتی در حوزه کتابخوانی، همدلی و هماهنگی میان دستگاههای دولتی و خصوصی بوده است. اغلب مدیران و دستگاههای اجرائی در این طرح شرکت و یاری کردهاند.
زارعی در پایان این گفتوگو آرزویی کرد و گفت: «امیدوارم بهزودی همه مردم دشتی در خانههایشان یک کتابخانه داشته باشند». امید زیبایی که در پس خود دنیایی از زیبایی فکری و دانایی پنهان کرده است. آری کتاب و کتابخوانی سهم بسزایی در سعادت فردی و اجتماعی ایفا میکند، به امید رسیدن به روزی که دیگر از سرانه پایین مطالعه در کشور شکوه نکنیم و همه با هم برای ترویج فرهنگ کتابخوانی عزمهایمان را جزم کنیم و کتاب را بهعنوان جزئی و حقیقتی از زندگی پذیرا باشیم.