سیدعلی موسوی:
شکی در آن نیست که بگوییم دغدغه اصلی این روزهای دولت سوریه نه استان تروریستپرور ادلب بلکه مناطق شرقی این کشور است که کاملا در کنترل نیروهای تحت حمایت امریکا و حتی خود واشنگتن بهصورت مستقیم قرار دارد و این کار را برای دمشق سختتر میکند.
این نیز بی دلیل نیست که ائتلاف به رهبری امریکا در شرق فرات چه چیزی را میخواهد در کنترل خود در بیاورد، قطعا این آب است که باعث شده ائتلاف در کرانههای فرات تا امتداد مرزهای شرقی سوریه کنترل خود را گسترش دهد تا شاید بتواند امتیازی از قدرتهای حاضر در این کشور بگیرد. آنها برای بهرهکشی بیش از حد منابع آبی سوریه در حوضه فرات گام برداشتهاند. آنها درست روی مناطقی دست گذاشتهاند که دارای منابع آبی قابل ملاحظه است بهطوری که الرقه به تنهایی ۷۰ درصد از منابع آبی سوریه را در خود دارد و این منطقه همچنین دارای زمینهای حاصلخیز و محل کشت مهم محصولات کشاورزی سوریه است. هدف از تسلط بر مناطق حوضه فرات تحت فشار قرار دادن دولت سوریه است. اصولا جنگ در سوریه علاوه بر تاثیرات مخرب زیرساختهای سوریه به بخش کشاورزی سوریه آسیب زیادی وارد کرده است و نبود امکان کشت و برداشت محصولات سبب شده است که شمار زیادی از کشاورزان، اراضی کشاورزی را رها کنند که این از نظر جمعیت شناختی نیز آسیب فراوانی به سوریه وارد کرده است.
کشورهایی که جنگ ضد سوریه را به راهانداختند در راستای آلوده کردن منابع آبی، آلوده کردن هوا و از بین بردن خاک حاصلخیز سوریه نیز گام برداشتند و انسان سوری برای آنها ذرهای اهمیت ندارد. آنها هنگامی هم که بحث بازسازی را مطرح میکنند در واقع فقط هدفشان ریختن سم در عسل است، زیرا هدفشان کسب تجارت است بدون اینکه در مسیر پیشرفت سوریها گامی بردارند. این تحرکات آنها با طرح توسعهطلبانه تلآویو مبنی از نیل تا فرات همسو است تا ثروتهای منطقه شرق فرات بهویژه منابع آبی را در کنترل بگیرند. آنها روی دیرالزور انگشت گذاشتهاند، زیرا میدانند که این استان واقع در شرق فرات دومین استان سوریه از حیث مساحت (حدود ۳۳ هزار کیلومتر مربع) محسوب میشود. بیشتر تولید نفت سوریه در این مناطق است و غنیترین منابع گازی سوریه را داراست. شرق فرات دارای مهمترین و بزرگترین میادین نفتی از حیث مساحت و تولید است بهویژه که میدان نفتی «العمر» قبل از سال ۲۰۱۱ حدود ۳۰۰ بشکه در روز نفت تولید میکرد. امریکاییها بهخوبی میدانند که این مناطق به طبع جغرافیای صحرایی مکان مناسبی برای انجام تحرکات آنهاست. آنها میدانند که سیطره بر شرق فرات از بُعد ژئوپلتیک به آنها کمک میکند که محور مقاومت یعنی دشمن اسرائیل را هدف قرار دهند. پس از اینکه برگه امریکاییها یعنی داعش سوخت آنها بهدنبال برگه دیگری هستند.
در واقع دولت ترامپ بهدنبال برگه دیگری برای ماندن در سوریه است. امریکاییها بهدنبال سیطره بر منطقه راهبردی شرق فرات که مساحت آن حدود یک سوم اراضی سوریه است و سبد غذایی و اقتصادی سوریه محسوب میشود، هستند. این منطقه ۹۰ درصد از درآمدهای نفتی و گازی سوریه و بیش از نیمی از گندم و پنبه سوریه را در خود دارد که با توجه ویژه ترامپ به سود اقتصادی اهمیت تسلط بر منطقه شرق فرات مشخص میشود. از حیث راهبردی و نظامی نیز منطقه امتداد مناطق نفوذ امریکا در عراق محسوب میشود که ارتباط آنها با یکدیگر را تسهیل میکند.
اما امریکا برای ماندن در این منطقه کار آسانی ندارد، زیرا سوریه بهعنوان یک کشور مستقل است و قوانین بینالمللی اجازه تحرکات امریکا را نمیدهند و از سوی دیگر در این منطقه عشایر و قبایلی هستند که ضد طرحهای تجزیهطلبانه واشنگتن هستند. از بُعد بینالمللی نیز روسها بهدنبال شکستن یکجانبهگرایی امریکاییها و پایان دادن به جهان تک قطبی هستند. روسها بهدنبال اثبات الگوی مسکو در سوریه هستند و اینکه الگوی امریکایی که در عراق آزمایش شد و بدون پشتوانه بینالمللی رخ داد، را به کنار بزنند. روسها خود را اشغالگر نمیدانند و اعلام کردهاند که به درخواست دمشق در سوریه حضور پیدا کردهاند درست برعکس امریکاییها که میهمانان ناخوانده هستند. همچنین مانع دیگر در برابر تحرکات امریکاییها، ترکیه است، زیرا واشنگتن از گروههایی حمایت میکند که ترکیه آنها را تروریست میداند و بهدنبال نابودی و مهار اقدامات آنهاست و از همینرو زیر بار این راهبرد نمیرود و از هیچ اقدامی برای ایجاد مانع در برابر آن دریغ نخواهد کرد. امریکا بهدنبال تقویت حضور خود در شرق فرات و ایجاد منطقه خودمختار مورد حمایتش است. امریکا شاید در کوتاهمدت بتواند نیروهایش را نگه دارد و نفوذش در شرق فرات را ادامه دهد اما در درازمدت نمیتواند کاری از پیش ببرد. از همینرو استراتژی جدید امریکا برای تحقق منافع موقت شاید مناسب باشد اما برای منافع طولانی مدت خیر و استراتژی امریکا دیر یا زود با شکست روبهرو خواهد شد.
هماکنون ترکیه و روسیه شرق فرات را بهعنوان یک تهدید مشترک میدانند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه چندی قبل اعلام کرد: تهدید اصلی برای تمامیت ارضی سوریه از شرق فرات است که تشکلات مستقلی در این منطقه تحت نظارت مستقیم امریکا تاسیس میشود ما به تلاشها خود برای پایان دادن به این تحرکات ادامه میدهیم. رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه نیز در نشست خبری چندی قبل با پوتین در سوچی گفت: تهدید بزرگ برای آینده سوریه از مراکز تروریستی در شرق فرات است. وی هر چند بهطور شفاف از امریکا سخنی نگفت اما ابراهیم قره گل سردبیر روزنامه ینی شفق ترکیه که نزدیک به اردوغان است حضور نیروهای امریکایی در شرق رود فرات را بهمثابه اشغال صلیبی دانست و درباره طرح امریکا با حمایت سعودی برای ایجاد منطقهای که میان ترکیه و جهان عرب فاصله اندازد و از شرق فرات تا مرز ایران امتداد یابد، هشدار داد.
این در شرایطی که سعودیها با قدرت به پرونده شرق فرات وارد شدهاند. با توجه به اینکه مقامات سوری به شرق فرات اهمیت زیادی میدهند و از همینرو میتوان نبرد شرق فرات را شدیدترین نبردها از حیث حجم و اهمیت آن در مقایسه با نبردهای غوطه دمشق و جنوب سوریه به مراتب سرنوشتسازتر دانست بهویژه که بهتازگی حملات ددمنشانه ائتلاف امریکایی ضد غیرنظامیان در دیرالزور افزایش پیدا کرده است و این عزم دمشق را برای وارد شدن به نبرد سرنوشت ساز جدیتر از قبل میکند. شرط به دست آوردن استقلال تمام و حاکمیت کامل سوریه استفاده از منابع اقتصادی و آبیاش است و بدون بازپسگیری شرق فرات که منبع اصلی اقتصاد سوریه است این رخ نخواهد داد.