عبدالصمد رحمتی:

اشتباه رایج این است که گفته شود از 4 نوامبر تحریم‌های نفتی شروع می‌شود در حالی که کاهش فروش نفت ایران از ماه‌های گذشته شروع شده است و در 4 نوامبر قرار است خریداران مورد ارزیابی قرار گیرند، برخی معافیت بگیرند و برخی دیگر تدابیر سخت‌تری برای جلوگیری از خرید نفت ایران برای آنها تدارک دیده شود.

در تاریخ مذکور تحریم‌های حمل‌ونقل، فروش محصولات پتروشیمی، تحریم‌های بانکی و مالی اجرا می‌شود که گزینه آخر نیز در ماه‌های اخیر به اجرا درآمده و برخی بانک‌ها نیز قطع رابطه کرده‌اند، بر این اساس تحریم‌های نفتی عملاً پس از اجرای دور اول تحریم‌ها و با خروج آمریکا از برجام آغاز شد، چنانچه میانگین صادرات نفتی را 2.5 میلیون بشکه در نظر بگیریم، کشور طی این مدت حدود 500 تا 600 هزار بشکه کاهش صادرات داشته است و این نشان می‌دهد 4 نوامبر زمان شروع تحریم نفتی نیست.

تهدیدها اثرگذاری خود را بر برخی کشورها داشته است و خیلی از بانک‌ها و مشتریان ما پا پس کشیده‌اند، برخی دیگر به دلیل ترس از مجازات‌های سنگین آمریکا با احتیاط خرید می‌کنند و یا میزان واردات خود را کاهش داده‌اند. بر اساس اعلام آمارهای ارائه شده از سوی برخی موسسات معتبر از جمله EIA و تانکر ترکرز که تمام ناوگان و کشتی‌هایی را که در اقیانوس‌ها تردد می‌کنند، از طریق جی پی اس رصد می‌کنند، صادرات نفت ایران به 1.9 میلیون بشکه در روز رسیده است که این رقم بیانگر این وضوع است که میزان کاهش و تهدیدات آمریکا چمشگیر نبوده است و آنگونه که از اخبار منفی و جهت‌گیری‌های بد ترامپ برمی‌آمد و همه تصور می‌کردند یکباره صادرات نفت ایران افت شدیدی خواهد داشت، اتفاق نیفتاد. اکنون ایران از طرق مختلف نفت را با کشتی‌های مختلف جابجا می‌کند و تا اکنون هم توانسته با موفقیت نفت خود را بفروش برساند.

موضوع دیگر اینکه دو مشتری بزرگ نفت ایران یعنی چین و هند که روی هم حدود نیمی از نفت ایران را خریداری می‌کردند به خریدشان ادامه داده‌اند، حتی هند افزایش خرید نفت از ایران داشته است. واقعیت مراودات ما با چین هم این است که این کشور علیرغم روابط تجاری و مبادلات مالی که با آمریکا دارد سرمایه‌گذاری‌های عمده و مستقیمی را در میادین نفتی و پروژه‌های ایران دارد و بازار ایران را قوی‌تر و بهتر می‌بیند و پالایشگاه‌هایشان کمترین مبادلات مالی و تجاری را با دلار دارند و با یوان و ارزهای آسیایی کار می‌کنند، بنابراین تحریم ایالات متحده اثر گذاری ضعیفی بر آنها دارد.

البته ممکن است هند قصد داشته باشد خرید خود را کم کند و تا زمانی که جایگزینی برای پالایشگاه‌های خود پیدا نکرده پیش خرید کند و به دنبال معافیت باشد زیرا به یکباره نمی‌تواند پالایشگاه‌هایی را که از نفت ایران خوراک می‌گیرند SHUT DOWN کرده یا آنها را با کاهش خوراک مواجه کند. قضیه دیگر اینکه آمریکا نیز برای برخی کشورها تا زمان پیدا کردن جایگزین، معافیت‌هایی را در نظر گرفته مثلا باید هر سال با درصد مشخصی خرید از ایران را کم کنند. 

فرق تحریم‌های دولت ترامپ با اوباما در این است که دولت اوباما انتظار داشت که کشورهای خریدار به طور قابل توجهی واردات نفت ایران را کاهش دهند اما به طور کامل آن را قطع نکنند در صورتی که قصد ترامپ قطع صاردات نفتی ایران است. همچنین در کنار تحریم دولت اوباما، اتحادیه اروپا نیز واردات نفت ایران را ممنوع کرد و کشورهای عضو اتحادیه اروپا تقریباً تمام این واردات را متوقف کردند در حالیکه اروپا و مواضعش فعلاً در کنار ایران ایستاده است.

به هر حال آنچه در مورد هند مطرح است به احتمال زیاد تا 4 نوامبر چنانچه فشار تحریم‌ها زیاد شود 30 تا 40 درصد از خریدش را کم می‌کند، در مورد کشور چین بعید است، کشور ترکیه نیز به نظر می‌رسد به خرید نفت ایران ادامه خواهد داد، سایر کشورهای خریدار نفت ایران به طور نامحسوس و از راه‌های مختلف واردات را ادامه می‌دهند. بنابراین در بدبینانه‌ترین حالت کشور بیش از یک میلیون و 300 هزار بشکه نفت را خواهد فروخت. بعد از 4 نوامبر باید ببینیم قول‌هایی که اروپا داده است و خط اعتباری یورویی و شبیه سوئیفت و خرید نفت یک میلیونی چقدر می‌‌تواند اجرایی شود.

اکنون برخی بازی‌های سیاسی در حوزه انرژی خاورمیانه شکل گرفته که بعید است فروش نفت ایران از یک میلیون و 300 کمتر شود، ضمن اینکه محموله‌های دیگر هم به صورت غیررسمی فروش خواهد رفت، مسیر بورس و کمک احتمالی کشور روسیه را نیز نباید نادیده گرفت.