بامداد جنوب - الهام بهروزی:

حیات وحش بخشی از طبیعت است که ثبت لحظه‌ لحظه آن لبریز از لذت و زیبایی است. برای مثال وقتی پرواز پرنده‌ای در بیابان ثبت می‌شود یا خیز یوزپلنگی در هنگام تعقیب شکارش، ما با دنیای شگفت‌انگیز مواجه می‌شویم که برای کشفش باید بسیار پرحوصله بود و البته از دانش کافی برای گام نهادن در دنیای بی‌آلایش حیوانات برخوردار باشیم.

متاسفانه ما آدم‎ها با همه ادعاهایی که داریم اما همواره تهدیدی برای حیات حیوانات و پرندگان به‌شمار می‌رویم و هر کدام به‌نوعی آنها را آزار می‌دهیم، یکی از روی علاقه پرنده‌ای را سال‌‎ها در قفس محبوس می‌کند، آن یکی هم کلی را شکار می‎کند تا آز خود را با گوشت به سیخ کشیده این موجود زیبا سیراب کند و ... .

اما برخی هم هستند که زیبایی‌هایی نهفته حیات وحش را در قالب عکس یا فیلم ثبت و ضبط می‌کنند تا بشر را با نوع دیگری از حیات رو در رو سازند و آگاهانه اطلاعات ارزشمندی را از حیات وحش به آنها بدهند و بدین طریق انسان‌ها را به رعایت حقوق حیوانات و پرندگان دعوت کنند. از این‌رو، مستندسازان و عکاسان حیات وحش با تن دادن به سختی‌ها و گاه خشونت طبیعت کوشش می‌‎کنند تا لحظات شگفت‌انگیز، دیدنی و هیجان‎انگیزی را برای مخاطبان خود به یادگار بگذارند. بدیهی است که عکاسی حیات وحش یکی از دشوارترین گونه‌های عکاسی است که بیش از هرچیزی نیاز به صبر، حوصله و دانش دارد. در واقع هنرمند یا فردی که در این وادی گام برمی‎دارد بدون شک برای رسیدن به تصویر باکیفیت و استاندارد سختی‌های فراوانی را به جان می‌خرد تا بتواند آثاری ارزنده و هنری را از گونه‌های کمیاب یا نایاب ثبت کند. البته این کار باید بدون این‌که به امنیت و آرامش حیوانات یا پرندگان آسیبی وارد کند، انجام شود. به همین دلیل عمدتا عکاسان این حوزه برای این‌که حیوان یا پرنده‌ای را آزار ندهند و آنها را دچار ناامنی نسازند و همچنین برای این‌که خود را از خطر حمله آنها در امان نگه دارند، از ترفندی به‌نام استتار استفاده می‌کنند تا در آرامش کامل به ثبت تصاویر مورد نظر خود بپردازند. در این گزارش پای سخنان محمد پاپری زارعی، محیط‌دار و عکاس حیات وحش هم‌استانی نشستیم. وی محیط‌دار یکم است که از سال 86 فعالیتش را در سازمان حفاظت محیط زیست آغاز کرده است.پاپری زارعی از ابتدای خدمت عکاسی از حیات‌وحش را شروع کرد ولی به‌طور جدی از سال 90 به این مقوله پرداخت و تا کنون از 265 گونه حیات وحش عکاسی کرده که از جمله آنها می‌توان به پلنگ ایرانی تا کوچک‌ترین گونه پرنده یعنی مرغ شهدخوار اشاره کرد. البته این محیط‌دار سال‎هاست در پی تهیه اطلس پرندگان استان است که متاسفانه به دلیل حمایت نشدن تاکنون به این مهم دست نیافته است. امید می‌رو که مسوولان در این زمینه این بار همرذاه و حامی وی باشند و بستر مناسب را برای تدوین و تولید اطلس پرندگان استان فراهم آورند. در ادامه شمار را به خواندن این گفت‌وگو دعوت می‌کنیم.

عکاسی از حیات‌وحش سبک جذاب و پرهیجانی از عکاسی است که تنها دانستن دانش و مهارت‌های عکاسی برای آن کافی نیست، بلکه درکنار آن آشنایی با حیات وحش و رفتار و زیستگاه‌های آنها و مقدار زیادی حس ماجراجویی نیاز است. در واقع، عکاسی حیات وحش نوعی شکار است و عکاس باید در نقش یک شکارچی سوژه خود را تعقیب و در لحظه موعود به‌جای سلاح از شاتر دوربین استفاده کند.

داشتن تجهیزات مناسب و قاب  اطمینان ولنزهای تله‌واید، لباس و تجهیزات مناسب استتار، ایجاد نکردن استرس برای حیات وحش و تسلط بر سوژه تا رفتار طبیعی خود را بروز دهد. عکاس باید قبل از طلوع آفتاب خود را برای عکاسی آماده کند و در محیط باشد، در مورد سوژه مورد نظر از قبل اطلاعات کامل داشته باشد و رفتار و عادات سوژه خود را بشناسد و البته برای رسیدن به نتیجه مطلوب کمی هم صبر و شکیبای به خرج دهد.

گران بودن تجهیزات و هزینه جانبی بزرگ‌ترین مشکل این کار است، در کنار رعایت نکردن حق کپی‌رایت و نداستن سختی‌های پشت صحنه و بی‌تفاوتی بعضی از مخاطبان که ناراحت‌کننده است. پیاده‌روی‌های طولانی، بیخوابی، گرما، سرما ومی شود از دیگر سختی‌های این کار است اما در نهایت شما یک کاشف گنج هستید که ثمره کارتان چنان لذت و آرامشی به شما می‌دهد که تمام آن دشواری‌ها را فراموش خواهید کرد.

زمان یک فاکتور ثابت نیست اگر شانس با شما همراه باشد و بر اساس پیش‌زمینه لازم در خصوص سوژه در مکان و زمان در محل صحیح باشید با حداقل سی‌شات چیزی حدود 3 تا 4 ساعت یک عکس خوب می‌شود گرفت اما از بخت بد، من چندین برنامه طی یک سال برای عکاسی از یک سوژه وقت گذاشتم اما موفق نشده‌ام از آن عکس مناسب بگیرم. برای عکاسی بز و پازن کوهی من 10 روز است در دو مورد سفر در منطقه مورد نظر اقامت کرده و هر روز ساعت 5 تا 10 صبح در کومه برای ثبت تصویر کمین کردم تا روز دهم موفق به این کار شدم، البته روزهای قبل هم تصاویری گرفته بودم اما شات طلایی روز دهم درست همان موقعی که ناامید شده بودم، خستگی را از تنم خارج کرد و مرا به هدفم رساند.

مهارت‌های عکاسی و ادیت را از طریق مطالعه شخصی و راهنمایی دوستان عکاس به‌خصوص حسن اجتماعی دوست عزیرم آموختم اما دانش تجربی‌ام را در زمینه حیات وحش و پرندگان بر اساس دوره‌های خصوصی و شغلم که محیط‌بانی است، آموختم.

دوربین و سه‌پایه مخصوص کار با حیات وحش و فضای آزاد از ابتدای‌ترین تجهیزات این امر است، داشتن لنز تله واید و مموری مناسب، لباس استتار، کومه استتار و در نهایت یک سیستم حرفه‌ای برای ادیت تصاویر لازمه این کار است. 

لنز در عکاسی حیات وحش یک ابزار ویژه و خاص است که کیفیت و وضوح نور‌دهی مناسب از مزیت لنز مناسب است البته شما برای عکاسی حیات‌وحش لنزهای متفاوتی با توجه به نوع و جثه سوژه و شرایط محیطی نیاز دارید.

من بیش از 265 گونه ثبت تصویری از حیات وحش در فصول و فرم‌های مختلف عکاسی کرده‌ام که تعداد زیادی از این گونه‌ها در زمره گونه‌های حمایت شده و در رده‌های حفاظتی از قبیل لیست سرخ IUCN، International Union for Conservation of Nature)) وکنوانسیون cites است.

عمدتا سوژه‌های عکاسی خود را چگونه می‌یابید؟

همان‌طور که در قبل گفتم برای عکاسی از یک سوژه باید از قبل دانش کافی داشته باشید، بنابراین برای این مهم باید زیستگاه‌های متفاوت را برای برای عکاسی شناسایی کنید. معمولا برای دیدن پرندگان آبزی و کنار آبزی مناطق جز و مدی و تالاب‌ها را در نظر می‌گیرم و برای پرندگان خشکی‌زی نیز دشت‌ها و ارتفاعات را زیر پا می‌گذارم.

بله، شما برای ثبت یک تصویر خوب باید گونه هدف را در شرایط عادی و بدون استرس زیر نظر داشته باشید و برای این باید در زمان و مکان مناسب در نزدیک‌ترین فاصله به سوژه رفتار طبیعی آنها را از چشم دوربین زیر نظر داشته باشید که بدون استتار محیطی عملا غیر ممکن است.

خاطره خوشایندی از عکاسی  پرندگان در سال اخیر داشتید برای مخاطبان ما تعریف کنید؟

هر روز و هر لحظه عکاسی از حیات وحش خاطره است ولی قشنگ‌ترین خاطره زمانی بود که برای عکاسی از سهره خاکی در فصل تابستان به ارتفاعات چاه پر سفر کرده بودم و در آن سال زنبور خرما بسیار بود و در کومه و روی قسمت‌های مختلف بدنم نشسته بودند که کوچک‌ترین حرکت و واکنش به زنبورها، سوژه اصلی را فراری می‌داد و همچنین امکان نیش زدن آزنبورها هم بود. این وضعیت را برای سه ساعت تحمل کردم و بعد از این‌که کار پایان یافت تا چند ساعت بعد هم احساس می‌کردم زنبورها روی بدنم نشسته‌اند و کلی این موضوع سوژه خنده دوستان شده بود.

برای آموزش عکاسی حیات وحش چه مراحلی را طی کرده‌اید؟

دوره‌های مختلف شناسای پرندگان و حیات وحش و آموزش‌های مجازی را طی کردم تا امروز به اینجا رسیدم.

در اینجا روی سخنم با شکارچیانان است از آنها دعوت می‌کنم به‌جای گرفتن جان یک موجود زنده که از نظر اخلاقی اقدامی حرام و ناصحیح است با به دست گرفتن دوربین و ثبت لحظه‌های زیبای رفتاری از حیات وحش، زندگی را در لحظه ثبت کنند نه در لحظه خاموش. طرف دیگر صحبتم به علاقه‌مندان طبیعت‌گردی و زعکاسان حیات‌وحشی است که سهوا از روش‌های غلطی مانند استفاده از صدا و سرکشی به لانه و تخم پرندگان و حضور در مناطق حساس و ممنوعه اقدام به عکاسی می‌کنند، عکاسی نیز مانند هر عمل دیگر نیاز به رعایت مسائل حفاظتی و اخلاقی دارد. نزدیک شدن به لانه و استفاده از صدا و ایجاد استرس و رم دادن حیات‌وحش برای گرفتن یک عکس یک عمل غیر‌اخلاقی و مخاطره‌آمیز برای حیات وحش است. من به‌شخصه از دوستان طبیعت‌گرد و عکاس حیات‌وحش تقاضا می‌کنم  قبل از حضور در مناطق حفاظت شده و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست حتما اطلاع‌رسانی و مجوزهای لازم را برای این کار کسب کنند، بسیاری از این دوستان فکر می‌کنند چون عکاسی حیات‌ وحش می‌کنند حضور در هر مکان و زمان از عرصه‌های طبیعی و مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست مشکلی نخواهد داشت، درصورتی که کاملا در اشتباه هستند، زیرا مناطق در فصول و زمان‌های مختلف دارای زمانبندی‌های حفاظتی هستند که حضور بی‌موقع شما موجب مخاطرات جانی و حتی خروج ‌گونه و در معرض خطر قرار گرفتن آن می‌شود. احترام به قانون و رعایت مسائل اخلاقی را سرلوحه کارشان قرار دهند. در پایان از همسر عزیرم که سفرهای مکرر و نبود مرا با همه سختی‌هایش تحمل می‌کند و همچنین از دوستان عزیزی که در این راه همراه و همکارم بوده‌اند تشکر می‌کنم.