داود علیزاده:
در فیلم «نیمه پنهان» تهمینه میلانی، روزبه جاوید
(محمد نیکبین) رو به فرشته (نیکی کریمی) آزادی را اینطور تعریف میکند: «آزادی یعنی
هر انسانی با حفظ حقوق دیگران بتواند شک کند، اعتراض کند و به هر مقامی چه ادبی، چه
سیاسی، چه مذهبی نه بگوید!» بهظاهر تعریف سرراستی است؛ اما ناقص… در فرهنگ رفتاری
واژه «نه» بسیار مهم است و البته اهمیتش را در دو موقعیت نه گفتن و نه شنیدن نشان میدهد.
انسانهای کمی هستند که بدانند چطور نه بگویند. کجا نه بگویند. وقتی نه گفتند در ذهنشان
چطور کنار بیایند. وقتی نه شنیدند چه کنند و بعد از شنیدن نه با خودشان چطور کنار بیایند.
واژه دوحرفی نه هزار حرف نگفته و نهفته دارد. کلامی که به مهارتی چندگانه متصل است.
در فرهنگی که تعارف بخش جداییناپذیر رفتار روزانه
است. نه گفتن و نه شنیدن گاهی مخاطراتی دارد که میتواند آینده شغلی، رابطه کاری، رابطه
عاطفی و … را تحت شعاع خود ویران کند. تعریف جاوید روزبه مخاطرات «نه» را در جهان بیرونی
نشان میدهد و سعی میکند آن را رفع کند؛ اما سویه دیگرش جدال درونی است که بعد از
گفتوشنود نه درون انسان شکل میگیرد. آن ندای درونی که صدایش در جمجمه مثل پژواک آکوا
مدام میچرخد. مثل دیوانه زنگی تن میکوبد به جداره ذهن. مثلا حالا که نه گفتم او درباره
من چه فکری میکند؟ به دیگران چه میگوید؟ یا در نقطه مقابل اینکه چرا به من نه گفت؟
چه فکری کرد که نه گفت؟ چرا باید نه بگوید؟ سلسله سوالاتی که هر ذهن نسبت به موقعیت
خودش میتواند تا روزها و ماهها و سالها ادامه یابد.
البته در این میان پای عزتنفس و اعتماد به نفس
هم در میان است. پای شک در اصول هم در میان است. پای ایمان بهدرستی درخواست هم در
میان است و از همه مهمتر درک شرایط طرف مقابل.
در علم معانی برای پرسش بیستوهشت غرض ثانویه شمردهاند.
تصور کنید کسی از شما سوالی میکند. میتوان تصور کرد که بیستوهشت منظور مختلف داشته
است و به طبع جواب شما هم همین منوال… میگوید: نه! ولی منظورش تشویق شماست، میگوید:
نه! ولی منظورش بله است. میگوید: نه! ولی منظورش اغراق است. میگوید: نه! اما منظورش
تاکید است و … توضیح پاراگراف آخر بماند برای مجال بیشتر… تنها خواستم از دنیای پیچیده
یک واژه ساده دوحرفی بگویم: نه