داود علیزاده:

ایران در زمستان گذشته و بهار امسال شاهد روزهای پربارانی بود که منجر به سیل در نقاط مختلف کشور از جمله استان‌های شمالی و غربی شد. آبگیری سدها، خروشان شدن رودخانه‌ها و روزهای متوالی بارانی از مناظری بود که در سال‌های اخیر کمتر دیده ‌شده بود. وجود خشکسالی و سال‌های کم‌باران بهانه‌ای بود که در این سال‌ها نهادهای مختلف مردم را به مصرف صحیح و صرفه‌جویی در منابع آبی ترغیب کنند. حال با به وجود آمدن فصلی پرباران، در بررسی میدانی می‌توان دریافت که ذهنیت مردم به سمت گذر از خشکسالی متمایل شده و به نظر می‌رسد دیگر ضرورت رعایت مصرف آب و صرفه‌جویی در این زمینه در اذهان کاسته شده است. تعبیر غلطی که می‌تواند مشکلات اساسی در روند فرهنگ‌سازی مصرف ایجاد کند. طبق الگوی مصرف آب از سوی بانک جهانی برای کشورهایی همچون ایران، سرانه مصرف آب می‌بایست روزانه 70 لیتر باشد، در حالی‌که این رقم در حال حاضر بیش از 100 لیتر است. برای درک وضعیت نگاه مصرفی ایرانیان در حوزه آب به گفت‌وگوی رضا نادری کارشناس انرژی با باشگاه خبرنگاران جوان که به‌تازگی انجام شده است، ارجاع داده می‌شود.

این کارشناس انرژی با اشاره به آمار تبخیر در کشور گفت: میزان تبخیر در کشور به دلیل شرایط گرم و خشک بالاتر از متوسط جهانی است و بر اساس آمارهای موجود حدود ۷۰ درصد است.

رضا نادری با بیان اینکه تبخیر منابع آب، دلیل مدیریت نشدن منابع آب به‌ویژه آب‌های پشت سد است، افزود: توسعه بیش از ظرفیت بخش کشاورزی از برنامه دوم توسعه شروع شد، امری که فشار مضاعفی را بر منابع آبی کشور وارد کرد و از سویی با کشت محصولات آب بر مانند هندوانه و برنج فشار چندین برابر شد.

وی با اشاره به اینکه میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی دنیا ۷۰ درصد است، بیان کرد: متاسفانه مصرف آب در بخش کشاورزی ۹۲ درصد کل منابع آب کشور است و در بخش شرب خانگی، بر اساس آمارها هر ایرانی دو برابر میانگین مصرف جهانی آب مصرف می‌کند.

همچنین نادری با اشاره به اینکه هر ایرانی آلاینده‌های بیشتری نسبت به شهروندان سایر کشورها تولید می‌کند، تصریح کرد: این در حالی است که از سال ۲۰۳۳ مقررات زیست‌محیطی سخت‌گیرانه‌ای در حوزه کاهش آلاینده‌های هوا وضع خواهد شد که در صورت ادامه این روند ایران جریمه‌های سنگین زیست‌محیطی را متحمل خواهد شد.

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به چالش‌های کشور در حوزه آب در بخش معادن گفت: خوشبختانه سیاست‌ها و اولویت‌های علم و فناوری در زمینه آب در شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری وضع‌شده است و سندی که این شورا تدوین کرده، تقریبا سندی جدید است و در آن به سیاست‌ها و اولویت‌های علم و فناوری تاکید شده است.

از سوی دیگر معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با ایسنا از اقدام مشترک این سازمان و دانشکده محیط‌زیست به‌منظور تهیه و اجرای برنامه صیانت از منابع آب و محیط‌زیست خبر داد و گفت: مرحله ابتدایی این برنامه در قالب آموزش مسائل محیط زیستی به دانش‌آموزان از سوی دانشجویان محیط‌زیست در حال اجراست و مرحله میانی این برنامه نیز تیرماه امسال مشخص می‌شود.

اسکندر امیدی‌نیا در ادامه با اشاره به همکاری مشترک معاونت آموزش سازمان محیط‌زیست و دانشکده محیط‌زیست به‌منظور تدوین «برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست»، افزود: این اقدام مشترک از سال ۹۷ شروع‌ شده و هنوز در حال اجرا است. از این رو به منظور تعیین مسوولیت اجتماعی دانشکده محیط زیست در قبال صیانت از آب و محیط زیست، سرفصل‌هایی برای دانشجویان این دانشکده تعریف شد تا نسبت به آموزش این مواد تخصصی محیط زیست به دانش‌آموزان در سه گروه سنی شامل کودکان، دانش‌آموزان و دانشجویان اقدام کنند.

وی با بیان اینکه برای اجرای این برنامه، بین دفتر مشارکت‌ها و مسوولیت اجتماعی سازمان محیط زیست و دانشکده محیط زیست ارتباطی برقرار و استان البرز به‌عنوان پایلوت انتخاب شده است، گفت: در این پایلوت ابتدا مبانی نظری و تجارب بین‌المللی دوره‌های پنج‌گانه «ایفای نقش مسوولیت اجتماعی در قبال محیط زیست» با تعامل اساتید جامعه‌شناس مورد بررسی قرار گرفت، سپس ضمن بررسی چالش‌ها و پتانسیل‌ها، شیوه ایفای نقش دانشجویان دانشکده محیط زیست در حوزه محیط زیست و منابع آب مشخص شد.

معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست با تاکید بر اینکه آموزش مباحث محیط زیستی به دانش‌آموزان از سوی دانشجویان دانشکده محیط زیست در راستای حرکت به سمت تحقق اهداف برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست، از یک سال پیش در حال اجرا است، خاطرنشان کرد: پس از اجرای برنامه‌های آموزشی از سوی دانشجویان، این طرح بررسی و دستاوردهای مرتبط با آن شناسایی شد که در حال حاضر این دستاوردها در مرحله تحلیل قرار دارد. همچنین به‌منظور توسعه این دستاوردها به سایر دانشگاه‌های کشور در حال تکمیل است و مراحل نهایی آن تا تابستان ۱۳۹۸ انجام می‌شود.

امیدی‌نیا در ادامه با تاکید بر اولویت دانش‌آموزان برای اجرای برنامه‌های آموزش محیط زیستی، گفت: این برنامه‌ها از سوی دانشجویان دانشکده محیط زیست اجرا می‌شود و طی آن آموزش‌های محیط زیستی به دانش‌آموزان قرار داده می‌شود؛ هدف آن است که نسل دانشگاهی با نسل دانش‌آموزی ارتباط بگیرند تا ضمن شناسایی خلاقیت‌ها، از نخبگان آتی جامعه برای فعالیت‌های محیط زیستی یاری گرفته شود.

وی با تاکید بر اینکه خلاقیت به‌شدت با جوان‌سنی مرتبط است، تصریح کرد: بنابراین سنین قبل از دبستان و پیش از دانشگاه بهترین دوران شکل‌گیری رویکردهای ذهنی است که اگر خوب کار کنیم، می‌توانیم گروه نخبگان محیط زیستی را افزایش دهیم و منش زیستن پایدار را در چارچوب توسعه پایدار و الگوی پیشرفت بومی که به کرات در اسناد بالادستی کشور تاکید شده است، تقویت کنیم. در همین راستا چهار نهاد مرتبط با فعالیت جامعه هدف شناسایی شد و نقاط قوت و ضعف تعامل با این ترجمان‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت، دستاوردهای سطح پایلوت نشان داد که بیشترین امکان تعامل با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کمترین امکان تعامل با آموزش و پرورش دسته‌بندی شد و نهاد کتابخانه‌ها و سازمان بهزیستی نیز در سطح میانی طبقه‌بندی شدند.

این مقام مسوول در سازمان محیط زیست با بیان اینکه رویکرد حاکم بر برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست تکمیل گام‌به‌گام برنامه است، تصریح کرد: غالب برنامه‌ها بدون اینکه در سطح پایلوت سنجیده شود؛ در سطح ملی اجرا می‌شود، این در حالی است که برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست را ابتدا به‌صورت پایلوت، سپس در سطح میانی و در نهایت در سطح ملی اجرا می‌کنیم و اجرائی‌سازی این برنامه در سطح ملی به مشخص شدن ابعاد و دستاوردهای آن در سطح پایلوت وابسته است. بدین منظور برنامه ملی صیانت از منابع آب و محیط زیست با محوریت شناسایی، شکل‌گیری و پایش اثربخشی واحدهای سفا (سفیران سبز فناور) وارد سطح پایلوت شده است.

معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست در مورد واحدهای سفا (سفیران سبز فناور) با اشاره به اینکه رویکرد «جایگزینی توسعه آب‌اندوز با توسعه آب‌بر فعلی» محور اصلی برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست است، تصریح کرد: «توسعه ظرفیت» بالقوه دانش‌آموزان و دانشجویان و حرکت در مسیر بالفعل شدن این ظرفیت‌ها به منظور حرکت به سمت ایجاد کسب و کارهای سبز که همزمان چهار مولفه بهبود رفاه اجتماعی، بهبود رشد اقتصادی، کاهش مصرف منابع پایه و کاهش تبعات محیط زیستی را به همراه داشته باشند؛ مورد توجه قرار گرفت و بر این مبنا رویداد استارتاپی ملی مشاغل خانگی سبز طراحی و اجرائی شد تا فرصتی برای شناسایی سفیران سبز فناور در سطح کشور و گذار برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست از سطح پایلوت به سطح میانی (در هفت استان) مهیا شود.

به گفته امیدی‌نیا، سطح میانی برنامه صیانت از آب و محیط زیست، پس از برگزاری اولین جشنواره ملی آب (iwf-coe.ir) در تاریخ پنجم تیرماه ۱۳۹۸ مشخص خواهد شد و با پیگیری موضوع از طریق معاونت آموزش سازمان محیط زیست، پایش سالانه فعالیت‌ها از طریق تعامل با کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی و در قالب جشنواره‌های سالانه صورت می‌پذیرد. امید است با اجرای برنامه صیانت از آب و محیط زیست، گامی در خصوص شناسایی ریشه‌های اصلی معضلات محیط زیست کشور و حرکت به سمت کاهش چالش‌ها و ارائه و اجرائی‌سازی راهکارهای جایگزین به‌وسیله واحدهای سفا و پایش اثربخشی فعالیت‌های مرتبط برداشته شود.

علاوه‌بر این، اجرای طرح‌های شیرین‌سازی آب دریا، حفره چاه‌های جدید، ارتقای کیفیت آب و افزایش توان ذخیره‌سازی از جمله برنامه‌هایی است که از سوی دولت می‌بایست پیگیری شود.