الهام بهروزی: اواخر خرداد
که میرسد، کم کم گرما رخ مینماید و فرارسیدن تابستان را متذکر میشود. بوشهر از
جمله استانهایی است که تابستانهایی گرم و سوزان با شرجیهای نفسبر دارد؛ بهگونهای
که عمدتا در این فصل دمای اکثر روزها بین ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتیگراد است که با
توجه به این درجه دما، خطر گرمازدگی و آفتابسوختگی بیشتر شهروندان را تهدید میکند.
بیماری که گاه به مرگ فرد منجر میشود. بنا بر اعلام هواشناسی بوشهر از امروز (۲۲خردادماه) تا جمعه پیشبینی
شده است که دمای هوا به ۵۰
درجه سانتیگراد برسد؛ بنابراین احتمال گرمازدگی وجود دارد و شهروندان بوشهری
مواظب باشند که در این هوا دچار گرمازدگی نشوند؛ البته دو روز پیش شایعه شد که دو
نفر در بوشهر جان خود را بر اثر گرمازدگی از دست دادهاند که این خبر از سوی روابط
عمومی و بینالملل دانشگاه علوم پزشکی بوشهر رد شد.
مجید حسینی در
این باره گفت: طبق آخرین تماسی که با بیمارستانهای سطح استان بوشهر گرفته شده است
تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر فوت بر اثر گرمازدگی اعلام نشده است.
بدیهی است گرما نتایج سوئی را بر سلامت انسان میگذارد و جان او
را تهدید میکند. کارشناسان بهداشتی اعتقاد دارند که آفتابسوختگی، میزان گلبول
سفید خون را کاهش میدهد؛ زیرا گلبولهای سفید که در مویرگها قرار دارند از طریق
اشعه ماورای بنفش موجود در نور خورشید از بین میروند. همانگونه که اطلاع دارید
بالارفتن بیش از حد دمای بدن، فوریتی پزشکی است که برای خنک شدن، فرد نیاز به
درمان تخصصی و جایگزینی مایعات از دست رفته دارد. با این اوصاف، گرمازدگی یک فوریت
واقعی است و چنانچه اقدام سریعی به عمل نیاید، مصدوم جان خود را از دست خواهد داد.
واقعیت این است که رمز درمان موفق در گرمازدگی، تشخیص زودهنگام بیماری از روی
نشانههای آن است.
نشانههای
گرمازدگی عبارتند از: افزایش دمای بدن، سردرد، سرگیجه و منگی، حال بد و بیاشتهایی،
تشنگی شدید، تپش قلب، تند نفس کشیدن، تعریق شدید و پوست رنگ پریده و نمناک و
انقباضات شدید عضلانی. این نشانهها در همه سنین یکسان است؛ اما کودکان، سالمندان،
زنان باردار و افرادی که بیماریهای جدی دارند، آسیبپذیرتر هستند.
یک پزشک عمومی
درباره گرمازدگی و دلایل آن به بامداد جنوب گفت: گرمازدگی، عارضه خطرناکی است که
در اثر افزایش حرارت بدن در محدوده حرارتی 40 تا 43 درجه سانتیگراد بالای صفر،
اتفاق میافتد.
فاطمه هاشمینژاد
در ادامه با بیان اینکه معمولا افراد مسن و چاق و مبتلایان به بیماریهای مزمن
نظیر دیابت یا بیماریهای قلبیـ عروقی بهدلیل ضعف مکانیسمهای دفاعی بدن، بیشتر
در معرض گرمازدگی قرار دارند، افزود: همچنین ورزشکاران و کارگرانی که کارهای سخت
بدنی انجام میدهند، سربازان هنگام تمرینهای نظامی و کسانی که با کورههای حرارتی
سر و کار دارند ـ بهخصوص در مناطق گرمسیر یا فصلهای گرم سال ـ در معرض آسیبهای
جدی ناشی از گرمازدگی هستند. وقتی شخصی تمرین بدنی میکند در بدن او، حرارت تولید
میشود؛ بنابراین بدن برای رهایی از این حرارت، واکنش خودکار تعریق (عرقکردن) را
انجام میدهد. در این حالت، آب و نمک از غدد عرقساز بدن خارج میشود و به سطح
پوست میآید. سپس آب در اثر حرارت تبخیر شده و بدن را سرد میکند. چنانچه این روند
دچار اختلال شود، گرمای بدن بهتدریج افزایش یافته و سبب گرمازدگی میشود.
وی در ادامه
با تاکید بر اینکه حرارت بدن انسان باید در محدوده 5/36 تا 5/38 درجه سانتیگراد
باشد، تصریح کرد: تغییرات دمای بدن بیش از دو درجه ـ کمتر یا بیشتر از این محدوده
ـ اختلافات شدید عملکردی در دستگاههای بدن را در پی خواهد داشت.
هاشمینژاد با
اشاره به اینکه در حقیقت دمای بدن نتیجه تعادل بین تولید و جذب حرارت از یک سو و
دفع آن ازسوی دیگر است، خاطرنشان کرد: گرمای بدن از دو منبع سوخت و ساز مواد غذایی
در سلولها و جذب محیطی تامین میشود. دفع حرارت بدن هم از راه گشادشدن عروق محیطی
و تعریق انجام میشود. در فعالیت شدید بدنی، میزان سوخت و ساز مواد غذایی در سلولها
حتی به 10 برابر حالت عادی میرسد که اگر چند لیتر از آب بدن از دست برود، شخص
دچار شوک میشود.
این پزشک
عمومی در ادامه با بیان اینکه گرمازدگی دو عارضه مهم بیهوشی ناشی از حرارت و
گرمازدگی شدید را به دنبال دارد، گفت: در بسیاری از موارد، در عارضه بیهوشی ناشی
از حرارت فرد مصدوم نخست دچار توهم و هذیانگویی و سپس بیهوشی میشود. علائم
هشداردهنده این عارضه عبارت از: سردرد و سرگیجه، مَنگی و اختلالات هوشیاری، ضعف،
اختلالات تعادل و تکلم، حالت تهوع و بیاشتهایی، تشنج، بیاختیاری ادرار یا مدفوع
و خونریزی از بینی است. همچنین رنگ پوست مصدوم متمایل به خاکستری و مردمک چشمها
گشاد میشوند. از آنجایی که ممکن است علائم حیاتی مصدوم تغییر نکند و حتی درجه
حرارت بدن او کمتر از حد طبیعی باشد، گاه تشخیص این ضایعه مشکل است.
وی با اشاره
به اینکه گرمازدگی شدید، نادر و بسیار خطرناک است و بیشتر در محیطهای گرم و مرطوب
نظیر بوشهر دیده میشود، تصریح کرد: در این حالت مصدوم تقریبا عرق نمیکند و درجه
حرارت بدن به 40 درجه سانتیگراد یا بیشتر میرسد. بنابراین پوست او گرم و خشک
است. همچنین تنفس مصدوم سریعتر میشود. در صورت همراه بودن کمآبی با این حالت،
علائم شوک (فشارخون پایین و نبض ضعیف و سریع) نیز مشاهده میشود در غیر اینصورت،
نبض او سریع خواهد بود.
هاشمینژاد با
تاکید بر اینکه اگر کسی دچار گرمازدگی شد، سریع او را به جای خنک منتقل کنید،
افزود: لباسهای اضافی را در آورید. به او مقدار زیادی آب بدهید. پوست بدنش را با
اسفنج یا اسپری با آب نمناک خنک کنید. در کنار فرد بمانید تا حالش بهتر شود و هر
چند دقیقه یک بار چک کنید آیا سرعت تنفس یا ضربان قلبش کمتر شده است یا نه. معمولا
پس از نیم ساعت باید حال فرد بهتر شود.
وی در پایان
در خصوص راههای پیشگیری از گرمازدگی گفت: مقدار زیادی آب خنک بنوشید بهخصوص اگر
در گرما ورزش می کنید. در روزهای بسیار گرم بین ساعتهای ۱۱ صبح تا سه بعد از ظهر
بیرون نروید. تا جای ممکن زیر تابش مستقیم آفتاب قرار نگیرید. پوست خود را مرتب با
آب خنک کنید. دوش آب سرد بگیرید. لباس گشاد و به رنگ روشن بپوشید. در ورزش افراط
نکنید.
البته در این
میان، طب سنتی نیز برای پیشگیری از گرمازدگی توصیههایی دارد که توجه به آنها میتواند
خطر گرمازدگی را رفع کند کند. در این میان، متخصصان طب سنتی معتقدند که مصرف شربت
سکنجبین برای رهایی از گرمازدگی این روزها بسیار مفید است. نوشیدن شربت سکنجبین
منافع بسیاری دارد. یکی از منافع سکنجبین این است که چون آن را با یخ خنک کرده و
مینوشند، صفرا را میبرد و از التهاب حرارت معده میکاهد و آن چه بلغم در معده و
رودهها باشد، خارج میکند.
اگر سکنجبین
را با ریشه و تخم کاسنی مخلوط کرده و کمی گلاب به آن اضافه کنند، نوشابهای پر سود
و شگفتآور میشود، به خصوص برای کسانی که جگر و معدهای گرم داشته یا دچار گرفتگی
معده شدهاند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ هستند منافع زیادی دارد؛ اما برای
مبتلایان به زخم معده و روده، مضر است.
عناب و شکر
توصیه دیگر طب سنتی برای پیشگیری از گرمازدگی است. بر این اساس باید عناب را در آب
جوشانده و با کمی شکر بهصورت خنک میل کنید. همچنین خوردنیهای سرد و تر مانند گل
بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین (خیار، کدو، هندوانه و خربزه) نیز توصیه میشود.
البته بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری
شکر میل میشود.
همچنین معجون
خاکشیر یخزده و شربت آبلیمو برای جلوگیری از گرمازدگی موثر است. برای جلوگیری از
اسهال و تاثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخزده یا همراه خرده یخ مصرف شود، در غیر
این صورت ملین و اسهالآور است. با توجه به گرمی و آلودگی هوا، مصرف آبلیمو نیز
به دلیل داشتن ویتامین C که
دارای خاصیت ضدعفونیکننده است، توصیه میشود و نیاز است هر دو روز یک بار، یک عدد
لیمو در آب مصرفی استفاده شود.
تخم شربت
چهارمین تجویز طب سنتی برای رفع گرمازدگی است. در حقیقت دانه گیاه ریحان است که به
علت داشتن ترکیبات لعابدار به صورت محلول در آب (شربت) استفاده میشود. لعاب این
دانهها پس از جذب آب، به صورت ژلهای درمیآید که میتواند برای رفع عطش مورد
استفاده قرار گیرد. تخم شربتی در طب سنتی ایران به عنوان رفع کننده التهابات
دستگاه تناسلی و مجاری ادرار کاربرد بسیار داشته است.
به عقیده
متخصصان طب سنتی، موردن میوههای آبدار تابستانی مثل هندوانه میتواند در پیشگیری
عارضه گرمازدگی موثر ظاهر شود. هندوانه یک میوه تابستانی لطیف، آبدار، خنک کننده،
آرامبخش و مسکن التهابات درونی است که اصولا برای رفع عطش در اوج گرمای تابستان
مصرف میشود و مورد پسند بسیاری از مردم است. طبیعت هندوانه سرد و تر است و برای
افراد گرم مزاج بسیار مطلوب است. مربای پوست هندوانه برای رفع حرارت بدن، رفع
تشنگی و گرمازدگی بسیار مفید است.
در پایان این
گزارش تاکید میشود، بهدلیل بالا بودن خطر مرگ بر اثر گرمازدگی، شهروندان
بوشهری کمتر در مواقع گرم روز از خانه خارج شوند و درصورت امکان همراه خود بطری آب
داشته باشند و تلاش کنند کمتر زیر نور مستقیم آفتاب قرار گرفته و بیشتر زیر سایه
درختان قرار گیرند.