الهام بهروزی
نمایش «مرد زنجبیلی» نوشته دیوید وود و
ترجمه حسین فدایی‌حسین از آن دسته نمایش‌هایی است که اصول و قواعد در آن رعایت شده
است؛ این در حالی است که اغلب نمایشنامه‌های کودک از نظر دراماتیک ضعف ساختاری
دارند که این موضوع کارگردان را در پردازش اثر با چالش روبه‌رو می‌کند. صرفا
کارگردان‌های در خروج از این چالش‌ها موفق ظاهر می‌شوند که با نگاهی حرفه‌ای
میزانسن کاملی را برای خلق نمایش تعریف کنند.
بدیهی است تئاتر کودک و نوجوان باید
دربردانده مضامین و معیارهای خاص کودکان باشد و با توجه به روحیه و ذهنیت خلاق
آنها تولید شود. در واقع تئاتر قالب مناسبی برای تربیت کودکان و نوجوانان و آموزش
مهارت‌های زندگی به آنها به‌شمار می‌رود؛ چراکه به عقیده روانشناسان، بازی اصل هنر
نمایش را تشکیل می‌دهد. بنابراین از طریق بازی می‌توان به‌صورت غیرمستقیم بسیاری
از بایدها و نبایدها را به کودکان آموزش داد. البته نباید فراموش کرد که در تئاتر
کودک در کنار بُعد آموزشی جنبه شاد و سرگرمکنندگی آن نادیده گرفته شود؛ چون بعد
سرگرمکنندگی آن در اولویت قرار دارد؛ چراکه ما با مخاطبی مواجه هستیم که بیش از
هر چیزی به شادی، نشاط، خنده و امید نیاز دارد. از این‌روی باید با ظرافت بُعد
درام زندگی را در قالب قصه‌ای شاد و موزیکال و مناسب طبع و روحیه کودک به نمایش
گذاشت تا تلخی آن بر روحیه کودک تاثیر معکوس نگذارد.
هرچند اصول و عناصر اولیه تئاتر كودك و
نوجوان همانند تئاتر بزرگسال است؛ اما ممكن است تاكید بر یكی از عناصر بیش از عنصر
دیگری باشد؛ در مجموع مهم‌ترین ویژگی‌های تئاتر كودك و نوجوان به‌صورت خلاصه عبارت
است از: ایجاد شادی، نشاط و لذت، سادگی به معنای پیچیده نبودن طرح و داستان و نیز
ایجاد هیجان و حس ماجراجویی. همچنین موضوع صادقانه، احترام به كودكان و تماشاگران،
برانگیزانندگی احساس و اندیشه و نیز استفاده از تصویر از دیگر ویژگی‌های این ژانر
هنری است.
نمایش «مرد زنجبیلی» نوشته دیوید وود،
نویسنده و نمایشنامه بریتانیایی است که در زمره آثار تعلیمی می‌گنجد و موضوعی
دراماتیک را با زبانی شاد و موزیکال به‌تصویر می‌کشد. این اثر یکی از متون خارجی
قوی در حوزه کودک به‌شمار می‌رود که از سوی بسیاری از کارگردان‌های ایرانی در
مرکز و شهرستان‌های دور و نزدیک به روی صحنه رفته است. به‌تازگی ندا بداغی بازیگر
و کارگردان بوشهری این اثر را تولید و به روی صحنه برده است که با اقبالی خوبی نیز
مواجه شده است. ندا بداغی در کارنامه هنری خود افتخاراتی شامل کسب مقام دوم بازیگری و مقام سوم کارگردانی
جشنواره کودک استانی بوشهر ر ا با نمایش «آن شب ستاره بارید» (سال 89)، کسب مقام دوم
بازیگری جشنواره منطقه‌ای دفاع مقدس عسلویه با نمایش «یک شب اتفاق افتاد» نوشته
چیستا یثربی و کارگردانی فاطمه بحریاری (سال 90)، کسب مقام دوم بازیگری جشنواره کودک
استانی دیّر با نمایش «خرمشیر» به کارگردان ابراهیم شاکری‌مطلق (سال 90)، کسب مقام
دوم بازیگری جشنواره استانی دفاع مقدس عسلویه با نمایش «برادرها نمی‌میرند» به کارگردانی
طوبی شیرکانی (سال 91)، کسب مقام سوم بازیگری جشنواره استانی فجر با نمایش «عروسی
خون» به کارگردانی فضل‌الله عمرانی، دبیر اجرائی جشنواره کشوری عروسکی عسلویه و...
را ثبت کرده است. وی همچنین در نمایش‌های «خواستگاری» به کارگردانی حسین مباهات
(سال 95)، «آواز ماهی‌ها در مرداب» به کارگردانی فضل‌الله عمرانی (اثر برتر
جشنواره استانی و راهیافته به بخش الف جشنواره بینالمللی فجر) و «عروسی خون» به
کارگردانی فضل‌الله عمرانی (اثر راهیافته به بخش ب جشنواره بینالمللی تئاتر فجر)
به ایفای نقش پرداخته است.
بداغی یکی از اعضای گروه باتجربه
«شوالیه 97» را تشکیل می‌دهد و در تازه‌ترین کار خود نمایش «مرد نون زنجبیلی» را
به روی صحنه برده تا همواره دغدغه‌مندی خود را در عرصه تئاتر کودک به رخ بکشد و
ضرورت پرداختن به آن به همگان یادآوری کند. ژانری که بدون شک در استان بوشهر آن‌گونه
که باید و شاید مورد توجه واقع نشده است و میطلبد که در این زمینه گام‌های
استوارتری برداشته شود؛ چراکه تئاتر کودک و نوجوان بر زیربنای فرهنگی جامعه تاثیر
بسزایی دارد. با این اوصاف ضرورت دارد که برای پرورش نسلی مسوول و آینده‌ساز باید
این شاخه هنری بیش از پیش مهم انگاشته شود. در ادامه گفت‌وگویی را با ندا بداغی
کارگردان نمایش «مرد نون زنجبیلی» که از چهارم تا ششم تیرماه در سالن سینمای کنگان
به روی صحنه می‌رود، صورت دادیم که شما را به خواندن این گفت‌وگو دعوت می‌کنیم.
نمایش «مرد نون زنجبیلی» چه داستانی را
روایت می‌کند؟
نمایش «مرد نون زنجبیلی» داستان کوکوی
ساعتی است که صدایش را از دست داده است و دوستانش شامل خانم فلفل، آقای نمک و «مرد
نون زنجبیلی» که تازه پخته شده، به کمک هم صدای کوکو را با گذراندن مشکلاتی چون
مقابله شدن با خانم چای کیسه پیر و اسلیک موشی برمی‌گردانند.
چطور شد یک متن خارجی را برای کارتان
انتخاب کردید؟ آیا متن قوی ایرانی برای کارتان نیافتید؟
متن‌های آقای دیوید وود و شخصیت خود
نویسنده و مترجم آن (سیدحسین فدایی‌حسین) برای من جذاب و جالب بود، به این دلیل که
انحصاری کار کودک انجام می‌دهند و این خود برای من خیلی باارزش است. در پاسخ به
قسمت دوم سوال هم باید بگویم که نه این‌طور نیست متن خوب ایرانی هم موجود است.
پیام این نمایش چیست و چقدر کودکان با
آن ارتباط برقرار می‌کنند؟
این نمایش یک نمایش ماجراجویانه است که
کودکان را با چالش‌های متفاوتی چون کمک کردن به هم، مقابله با ترس‌ها، حل مشکلات و
استفاده دوباره از وسایل از کار افتاده درگیر می‌کند. این نمایش جنبه‌های آموزشی و
تربیتی متعددی را در بطن جای داده که در خلال داستان رخ مینمایند و به مخاطب کودک
با ظرافت تلنگر می‌زند. من فکر می‌کنم نمایش «مرد نون زنجبیلی» با توجه به
بازخوردش خوب توانسته با کودکان و نوجوانان ارتباط برقرار کند.
خان بداغی نمایش «مرد نون زنجبیلی» یک
نمایش شاد و موزیکال است، حال از دید شما نمایش‌های موزیکال و شاد چه ویژگی‌هایی
دارند و چقدر در جذب مخاطب موفق ظاهر می‌شوند؟
نمایش موزیکال با توجه به ریتمیک بودن کار با حرکات همراه است و این خود باعث می‌شود
در تمام طول نمایش فضای شادی را برای مخاطب به وجود آورد.
کار کودک کاری ظریف و حساس است؛ چراکه
با مخاطبی روبه‌رو هستید که لطیف و ظریف است، شما در تولید این اثر چقدر به ذائقه
مخاطبتان توجه کردید؟
کودکان و نوجوانان سرمایه‌های ما هستند.
بنابراین باید با دنیای کودکان خیلی جدی کار کرد. از این رو خیلی خیلی برای من و
گروهم مهم است که جهان کودکان را دست‌کم نگیریم و تمام تلاشمان را کرده‌ایم که در
مسیر درست قدم برداریم.
کودکان قشری هستند که نیاز به فهمیدن و
شنیدن دارند، تئاتر کودک چقدر توانسته در این زمینه موفق ظاهر شود؟
تئاتر کودک اگر که در مسیر درستش هدایت
شود؛ جهان کودکان را می‌سازد. پس باید خیلی مراقب باشیم و برای این کار به شدت
نیاز داریم که با دنیای کودکان همزادپنداری کنیم و بیاموزیم و بیاموزیم و بیاموزیم.
خانم بداغی با توجه به اینکه در
شهرستان فعالیت می‌کنید، بدون‌شک در تولید اثر با چالش‌هایی روبه‌رو هستید، عمده‌ترین
این چالش‌ها کدام است و انتظارتان از مسوولان در رفع این مشکلات چیست؟
چالش‌ها و دغدغه‌های گروه‌های تئاتری
همه‌اش شبیه هم هستند، کاش جایی یا ارگانی بود که انحصاری از تئاتر حمایت می‌کرد؛ همه
نوع حمایت.
از دید شما چرا تئاتر کودک آن‌گونه که
باید نتوانسته راه خود را در جامعه بیابد؟ آیا فکر نمی‌کنید برگزاری یک جشنوار
تخصصی تئاتر افزون بر جشنواره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به ارتقای تئاتر
کودک و انگیزه‌بخشی هنرمندان این عرصه کمک کند؟
خیلی چیزها در این امر دخیل هستند. از
سیاست‌گذاران تا خودمان... شاید اگر کارگردانان به‌صورت اختصاصی کارهای بیشتر و
بهتر تولید کنند و به مباحث کودک و نوجوان جدی‌تر می‌پرداختند. الان وضعیت تئاتر
کودک این‌گونه نبود.
در ژانر کودک بیشتر به‌دنبال تولید اثر
با چه موضوعاتی هستید و چرا؟
اولویتم کار کردن موضوعاتی است که
مناسب با موضوع روز کودکان و نوجوانان و دغدغه اصلی آنها باشد که این با توجه به
شرایط روز دنیای کودکان متغیر است. البته هر موضوع سرگرم‌کننده مفید که کودکانمان
را از دنیای مجازی نجات دهد، دغدغه اصلی من برای تولید اثر نمایشی است.
سختی‌های کار کودک کدام است؟
کار کودک یعنی کار با رنگ‌ها و
تصویرسازی که این خود نیازمند برطرف کردن محدودیت‌های مالی است و با توجه به شرایط
کنونی خیلی سخت است.
سخن پایانی؟
امیدوارم روزی برسد که تخصصی به تئاتر
کودک و نوجوان پرداخته شود و سالن‌های تئاتر هفتگی اجرای نمایش داشته باشد. در
نهایت از گروه «شوالیه 97» و دوستانم از همه حمایت‌ها و زحمات شبانه‌روزی‌شان
ممنونم و همین‌طور همسر عزیزم که مرا در این مسیر یاری کردند.
در پایان یادآوری می‌شود، درك ضرورت
پرداختن به تئاتر كودك و نوجوان با توجه به اهمیت این مقوله در ایجاد زیرساخت‌های
آموزش نسل جدید مساله‌ای آشكار است. همین امر سبب شده كه كشورهای پیشرفته برای
مطالعه و گسترش نمایش این گروه سنی بودجه قابل توجهی را اختصاص دهند. نقش آموزشی
تئاتر كودك و نوجوان در این كشورها تا آن اندازه بدیهی است كه در مدارس، ساعتی به
در نمایش اختصاص داده می‌شود. به امید روزی که تئاتر کودک در ایران نیز جدی گرفته
شود و در مدارس شاهد آموزش پررنگ و اصولی آن باشیم.
