الهام بهروزی:
یکی از مهم‌ترین نکات سفر که هر مسافری
باید برای آن برنامه‌ریزی کند، هزینه‌های حمل‌ونقل و اقامت است. در دنیای امروز، میل
به سفر و کشف ناشناخته‌ها به افراد کمک کرده است تا شیوه‌های جدید و خلاقانه‌ای را
برای کاهش هزینه‌های خود ابداع کنند. «هیچ‌هایکینگ» (Hitchhiking) یا رایگان‌سواری و «کوچ‌سرفینگ» (Couch Surfing) یا اقامت رایگان، دو شیوه‌ای هستند که جهانگردان
برای کاهش هزینه‌های خود به کار می‌گیرند.
تصویر جوانی که شست دستش را بالاگرفته و
با یک کوله بر دوش، در حاشیه‌ی یک جاده کویری ایستاده، برای همه‌ی ما تصویری آشنا است
که در فیلم‌ها دیده‌ایم؛ اما شاید کمتر کسی تصور کند که این شیوه، یک‌راه متداول برای
سفر باشد. در این روش که «هیچ‌هایکینگ» یا رایگان‌سواری نام دارد، مسافر کنار جاده
می‌ایستد، شست دست خود را به‌عنوان نشانه بالا می‌گیرد و سوار ماشین یا کامیون مسافری
دیگر شده و مسیر خود را همراه با او می‌پیماید. حتی گاهی مقصد خود را روی مقوا نوشته
و در دست می‌گیرد تا ماشین‌های هم‌مسیر با خود را راحت‌تر پیدا کند. او با این شیوه،
از شهری به شهر دیگر و از کشوری به کشور دیگر می‌رود، بی آن‌که هزینه‌ای برای حمل‌ونقل
خود بپردازد.
در حال حاضر، تعداد بسیار زیادی هیچ‌هایکر
یا رایگان‌سواری در اروپا وجود دارد که با استفاده از این شیوه سفر می‌کنند. اینترنت
و انتشار خاطرات هیجان‌انگیز این مسافران از سفرهای رایگان خود و ماجراجویی‌هایشان،
به افزایش روزافزون کسانی که از این شیوه برای مسافرت استفاده می‌کنند، کمک کرده است.
رایگان‌سواری یک شیوه جالب و هیجان‌انگیز
برای شناخت زیست‌بوم‌های گوناگون است. به‌علاوه، اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه است. عده‌ای
دیگر نیز به دنبال تجربه هیجان سفر هستند و این روش، بسیار هیجان‌انگیز است، چراکه
امکان آشنایی با انسان‌های مختلف از فرهنگ‌ها و طبقات و ملیت‌های مختلف را فراهم می‌آورد.
در ابتدا، هیچ‌هایکینگ یک شیوه ارزان برای
سفر بود؛ اما به‌مرور تبدیل به یک سبک زندگی شد که در آن می‌توان آزادانه به سفر رفت
و تجربه‌های جدید کسب کرد. شاید در نظر عامه مردم، رایگان‌سواران شبیه به ولگردان
خوش‌گذران باشند؛ اما این افراد در واقع به‌جای آن‌که به رفاه سفر فکر کنند به
ماجراجویی هرلحظه در سفر فکر می‌کنند. طبیعی است که در این نوع سفر گاهی برای ابتدایی‌ترین
نیازها نیز با موانع برخورد می‌کنند. مثلاً برای اینکه یک نفر آن‌ها را رایگان جابه‌جا
کند باید ساعت‌ها در کنار جاده بمانند. شب‌هنگام و بی‌وقت به‌جایی برسند و برای
اقامت مشکل داشته باشند. بهداشت در سفر و امنیت نیز دو نکته دیگر مخاطرات این نوع
سفر است. به‌هرحال این سوال پیش می‌آید وقتی کسی طالب جابه‌جایی رایگان است به طبع
در پی اقامت رایگان نیز هست. همین ایده باعث شد تا در سال 2004 سایتی به نام «کوج
سرفینگ» طراحی شود، شاید کسی که برای اولین بار ایده‌ی «کوچ‌سرفینگ» یا اقامت رایگان
را مطرح کرد، باور نمی‌کرد که در عرض مدت‌زمان کوتاهی، میزبانان زیادی در بیش از
۲۴۶ کشور دنیا در این برنامه شرکت کرده و میزبان میهمانانی از سایر کشورهای دنیا باشند؛
میهمانانی که هرگز آن‌ها را ندیده‌اند.
موضوع از این قرار است که با عضویت در این
شبکه‌ی اجتماعی فرد می‌تواند به شهرهایی که در آن‌ها میزبانان رایگان آماده پذیرایی
هستند، سفر کرده و از اقامت رایگان در منزل استفاده کند و یا برعکس موقعیت خود را
برای میزبان شدن، مسافران به اشتراک بگذارد؛ اما این ایده جالب و مفید در ایران
خیلی سریع‌تر ازآنچه فکر می‌شد با موانع متعددی روبرو شد تا جایی که سایت «کوچ
سرفینگ» هم به مجموعه سایت‌های مسدودی پیوست.
از مشکلاتی که این سیستم گردشگری داشت،
اینکه باید به میزبانی ناشناخته و در حد یک نمایه مجازی آن‌قدر اعتماد کرد که شب
را در خانه او سپری کرد و البته در نقطه مقابل میزبان، مهمانی ناشناخته شد. پاشنه
آشیل این ایده همین است و در فرهنگ ایرانی که میزبانی و مهمانی آداب خودش را می‌طلبد
هم زوایای جدیدی می‌یابد. هرچند همچنان به‌صورت غیررسمی به‌وسیله فضای مجازی همچون
اینستاگرام همچنان برخی میزبان و مهمان ناشناخته می‌شوند و هیچ‌هایک‌های ایرانی از
خاطرات خود می‌گویند.
به دلیل مخاطرات احتمالی در برخی کشورها
رایگان‌سواری ممنوع شده است و حتی در برخی از جاده‌ها تابلوهایی مبنی بر ممنوعیت این
عمل نصب است که در صورت درخواست سفر رایگان در این مسیرها، ممکن است فرد جریمه شود
رایگان اقامتی می‌تواند مزایای مختلفی
داشته باشد مثلاً به شکل چشم‌گیری هزینه‌های سفر را کاهش می‌دهد و یا همین میزبان مهربان،
می‌تواند بهترین راهنمای مهمان برای دیدن جاذبه‌های گردشگری شهری باشد که به آن سفرکرده
است. به‌علاوه او می‌تواند جهانگرد یا ایران‌گرد را در خرید سوغاتی، مدیریت هزینه‌ها،
خرید غذا و خیلی ریزه‌کاری‌های دیگر سفر همراهی کند.
از سوی دیگر، میزبانی از یک گردشگر به
میزبان این امکان را می‌دهد که با زبان و فرهنگ وی آَشنا شود. به‌هرحال یک بومی
بهتر می‌تواند گردشگر در بهینه‌سازی هزینه‌های احتمالی راهنمایی کند. با مسدود شدن
این سایت این پرسش پیش می‌آید که چرا کوچ سرفینگ ایرانیزه نشد؟ یا به‌عبارت‌دیگر
این ایده که پتانسیل لازم را داشت، چرا در ایران با برطرف کردن موانع فرهنگی و
اجتماعی جهت اجرا بهینه نشد؟ باید در نظر گرفت که گردشگری یکی از مهم‌ترین راه‌های
تداخل فرهنگی و ایجاد آشتی قومیتی است. گردشگران در سفرهای خود سفیران فرهنگی
هستند که سنت‌های شفاهی و بومی را به دیگر نقاط منتقل می‌کنند. مهم‌ترین مزیت‌های صنعت
گردشگری را می‌توان این‌گونه بیان کرد:
۱-کمک به امنیت و صلح جهانی:
در بار معنایی گردشگری تعامل. صلح‌جویی.
پرهیز از هرگونه دشمنی و امنیت نهفته است. چنانکه در ششمین اجلاس عمومی گردشگری که
در سال ۱۹۸۵ در بلغارستان به تصویب رسید آمده است.
گردشگران باید در پایه‌ریزی صلح پایدار
و استحکام تفاهم روابط بین ملت‌ها از طریق حسن رفتار شرکت داشته باشد.
امروزه دولت‌ها به این نکته کاملاً واقف
شده‌اند که گردشگری علاوه بر سودآوری می‌تواند باعث امنیت باشد و از طریق امنیت می‌توان
به صلح پایدار دست‌یافت. آن‌چنان نقش گردشگری در مبانی وحدت و صلح جهانی بارز است که
در منشوری که در سال ۱۹۹۹ در مجمع عمومی سازمان گردشگری به تصویب رسید و در سال
۲۰۰۱ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید بر فقرزدایی. گسترش روابط ملت‌ها
و بهتر شدن شرایط اقتصادی تاکید شده است.
۲-اشتغال:
گردشگری تنها صنعتی است که می‌تواند برای
کلیه اقشار جامعه ایجاد اشتغال نماید. امروزه از هر ۱۲ نفر شاغل یک نفر در این صنعت
مشغول به کار است و به ازای هر نفر ۷ شغل به‌طور غیرمستقیم ایجاد نموده است و این به‌واسطه
تنوع و گستردگی این صنعت است. به‌طوری‌که به همان اندازه که برای شاغلان در بخش حمل‌ونقل
اشتغال ایجاد نموده است برای روستاییان. صنعت گران و تولیدکنندگان صنایع‌دستی و کارمندان
هتل‌ها بخش‌های درمان. پلیس. گمرک؛ و…. نیز این کار را نموده است؛ و این از مزیت‌های
صنعت گردشگری است که با سرمایه‌گذاری در آن می‌توان بیشترین اشتغال را در جامعه به
وجود آورد.
۳- عدالت اجتماعی:
بین گردشگری و عدالت اجتماعی رابطه مستقیمی
برقرار وجود دارد و آن از طریق تمرکززدایی و حرکت از مرکز به سمت پیرامون است؛ و این
دقیقاً خلاف روش‌های گذشته که حرکت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها از پیرامون به سمت مرکز بوده
است. امروزه تمرکززدایی ناخودآگاه در متن اولیه گردشگری نهفته گردیده است و آن از طریق
سرمایه‌گذاری در نواحی پیرامون نظیر پیست‌های اسکی هتل‌های کوهستان. کویرها و جنگل‌ها
بوده است. هیچ صنعتی نمی‌تواند مانند گردشگری مسافران و گردشگران را از نواحی مختلف
دنیا به مکان‌هایی با هزاران کیلومتر دورتر بکشاند. به‌طور مثال کدام صنعت می‌تواند
یک اروپایی یا آمریکایی را به کویرهای آفریقا یا سواحل خلیج‌فارس بکشاند. یا کدام صنعت
است که می‌تواند سرمایه گذران را مجاب نماید تا که در مناطق طبیعی کمتر توسعه‌یافته
سرمایه‌گذاری نماید.
بنابراین به قطعیت می‌توان گفت قرن جاری
قرن گردشگری است و در حقیقت گردشگری انقلابی به تمام معناست که تمام شئون زندگی انسان.
اقتصاد. اجتماع را تحت تاثیر قرار داده است و آن از طریق سرمایه‌گذاری پیرامونی است
که عدالت اجتماعی را به ارمغان خواهد آورد.
۴-رشد فرهنگ و هنر:
همان‌طور که ذکر شد. گردشگر وقتی به مکانی
غیر از محیط خویش وارد می‌گردد تفاوت‌های زیادی را مشاهده می‌نماید این تغییرات می‌تواند
از یک‌سو مربوط به معماری باشد و از سوی دیگر مربوط به فرهنگ آن محیط و نمودهای فرهنگی
نظیر لباس. زبان. غذا. رقص. رنگ…. آن کشور باشد. این امر باعث می‌گردد گردشگران با
مقایسه دو مکان و درک تفاوت‌های آن به‌سوی تعالی و تکامل بیشتر رفته و این امر ناشی
از فطرت کمال‌گرای انسان است.
۵- محیط‌زیست.
در بین صنایع صنعت گردشگری تنها صنعتی است
که در آن به‌شرط درک توسعه پایدار و فرهنگ گردشگری و احترام به طبیعت کمتر آلایندگی
در بین سایر صنایع داراست و ازاین‌رو به صنعت بدون دود معروف گردیده است.
