الهام بهروزی
سوم جولای برابر با ۲۱ تیرماه جاری، به‌منظور
فرهنگ‌سازی و ارتقای سطح دانش شهروندان در زمینه مضرات استفاده از کیسه‌های
نایلونی، از سوی طرفداران محیط‌زیست به نام روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی نامگذاری
شده است. روزی که به یک دغدغه محیط‌زیستی اشاره دارد تا بشر امروز را به تفکر
وادارد و دامنه آسیب‌هایی را که با اکتشافات، ابداعات و اقدامات خود به محیط زیست
وارد ساخته، از زاویه خاص‌تری مورد توجه قرار دهد. بدیهی است یکی از اقدامات بشر
در زمینه تسهیل زندگی خود، اختراع پلاستیک (در سال ۱۸۵۶ میلادی توسط (الکساندر
پارکس) و تولید آن در حجم انبوه در قالب ظروف، کیسه، اسباب‌بازی و... است که از
میان آنها کیسه‌های پلاستیکی بیش از هر کدام از انواع پلاستیک‌ها در مصارف روزانه
مردم نمود دارد؛ کیسه‌هایی که به‌دلیل فراوانی و سبکی وزن و برخی از ویژگی‌های
دیگر روزبه‌روز جای خود را در زندگی مردم پررنگ‌تر کرده است. این در حالی است که
این کیسه‌ها که امروز در همه جا به‌وفور دیده می‌شوند از فروشگاه‌ها گرفته تا
جنگل، بیابان، دشت و دریا، یکی از مهم‌ترین عامل‌های تهدید برای حیات جانوری و
دریایی و زنگ خطری برای محیط زیست به‌شمار می‌روند. به‌گونه‌ای که اکنون این کیسه‌ها
در پهنه دریا و خشکی مصائبی را برای موجودات رقم زده و ناقوس گوشخراش مرگ را در
محیط زیست به صدا درآورده‌اند.
مساله‌ای که امروز به معضلی حاد، بغرنج
و جبران‌ناپذبر بدل شده تا بدانجا که متولیان محیط زیست را به چاره‌اندیشی واداشته
است؛ چراکه بشر امروز هرچند دیر اما متوجه
آسیب‌هایی شده که کیسه‌های پلاستیکی به حیات جانوری و محیط زیست وارد کرده است.
آسیب‌هایی که ضرورت دارد با فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی از حجم آنها کاسته شود! چراکه
بیشتر این کیسه‌های پلایستیکی بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ سال زمان می‌برد که تجزیه شوند.
بنابراین رهاسازی آنها در محیط پیرامونی‌مان می‌تواند تهدیدی برای زندگی جانوران
دیگری باشد.
از این‌رو نامگذاری روزی به‌نام روز
بدون کیسه‌های پلاستیکی می‌تواند بهانه خوبی برای فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی از
خطرات استفاده کیسه‌های پلاستیکی باشد و همچنین شروعی برای تبلیغ و جایگزینی کیسه‌های
پارچه‌ای به جای آن. عليرضا صفاری، کارشناس سازمان مديريت پسماند شهرداري قزوين
پیش از این در یادداشتی در خصوص نامگذاری سوم جولای به روز بدون کیسه پلاستیکی
نوشته است: «روز جهانی بدون پلاستیک به معنای استفاده نکردن از آن نیست؛ بلکه به
معنای استفاده صحیح و مطلوب از پلاستیک است. در حال حاضر همچنان شاهد رها شدن ظروف
پلاستیکی و نايلون در مسیر رودخانه‌ها، پارک‌ها و فضاهای سبز در نقاط مختلف کشور
هستیم به شکلی که در موارد بسیاری باعث گرفتگی آبراه‌ها و جمع شدن و مسکوت ماندن
آب می‌شود و بنابراین منجر به بروز خطرات جدي خواهند شد.
آمارهای داخلی نشان می‌دهد در کشور ما هفت درصد از پسماندهای شهری
(روزانه 3500 تن) را انواع پلاستیک تشکیل می‌دهد بیشتر این پلاستیک‌ها نیز بادوام
هستند و صدها سال طول می‌کشد تا به‌خودی‌خود تجزیه و نابود شوند. این در شرایطی
است که با صرفه‌جویی یک کیسه نایلونی در هفته از سوی هر خانوار ایرانی می‌توان از
مصرف بی‌رویه اين ماده جلوگيري كرد.»
همچنین این
کارشناس در بخش دیگری از این یادداشت آورده است: «کیسه‌های نایلونی از ترکیبی
پلیمری به نام «پلی‌اتیلن» سبک که یکی از مشتقات نفتی است تهیه می‌شود که نیم‌عمر
آن در طبیعت بین 50 تا بیش از 300 سال است (یعنی 50 تا 300 سال زمان نیاز است تا
نیمی از این ماده پلیمری به چرخه طبیعت بازگردد) و خطر بزرگ‌تر این است که کیسه‌های
نایلونی به‌مرور زمان به قطعات کوچک‌تر و سمی‌تر پلیمری تبدیل می‌شود!»
وی در پایان
یادآور شده است که «نباید فراموش کرد که درگذشته اين كشور، استفاده از پاكت كاغذی
و زنبيل برای حمل ميوه و ديگر مواد مرسوم بوده است و حال نيز می‌توان اين رسم را
تازه كرد تا جايگزين کیسه‌های پلاستيكی شود و در این‌باره می‌توان از الگوهای
قديمی خود بهره برد و نيازی به الگوبرداری از كشورهای خارجی نیست، شهروندان باید
تلاش کنند تا با جایگزینی کیسه‌های پارچه‌ای به‌جای کیسه‌های پلاستیکي فرهنگ كاهش
مصرف کیسه‌های پلاستيكی را در خود نهادينه كنند.»
در استان
بوشهر هم پویش‌هایی نظیر پخش رایگان کیسه‌های پارچه‌ای میان شهروندان، جمع‌آوری
کیسه‌های پلاستیکی و زباله از سواحل و مکان‌های عمومی و... در چند سال اخیر صورت
گرفته است که در نوع خود حائز اهمیت است که بسیاری از این پویش‌ها به همت انجمن‌های
و موسسات مردم‌نهاد محیط
زیستی با همکاری اداره‌کل محیط زیست استان بوشهر صورت گرفته است. در این زمینه گفت‌وگویی
را با حیدر فقیه، رئیس اداره آموزش و پژوهش محیط زیست استان بوشهر صورت دادیم. وی بیش از 17 سال
است که در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کند. شما را به خواندن این گفت‌وگو در ادامه
دعوت می‌کنیم.
سوم جولای روز جهانی بدون کیسه
پلاستیکی است، از دید شما مشخص کردن روزهایی در سال به‌مناسبت‌های این‌چنینی آیا
می‌تواند در فرهنگ‌سازی تاثیر داشته باشد؟
بله. چون یکی از راه‌های آگاهی‌رسانی
به جامعه تعیین یک روز با یک موضوع خاص در تقویم است که همه مردم به‌صورت یکپارچه
اقداماتی در این زمینه انجام دهند.
با وجود اینکه همگان به آثار سوء استفاده
از کیسه‌های پلاستیکی پی برده‌ایم؛ اما همچنان استفاده از این کیسه‌ها در کشور ما
بسامد بالایی دارد، راهکاری که به ذهن شما می‌رسد برای کاهش استفاده از کیسه‌های
پلاستیکی چیست؟
اولین راه آگاهی‌بخشی به مردم به‌ویژه
درباره مضررات استفاده از این کیسه‌هاست که در این آموزش‌ها استفاده کمتر، استفاده
مجدد از کیسه‌هایی که وجود دارد در اولویت باشد. همچنین تعیین جانشین‌های مناسب
برای کیسه‌های پلاستیکی، افزایش قیمت کیسه‌های پلاستیکی، برنامه‌های تشویقی برای
کسانی که از کیسه‌های پارچه ای استفاده می‌کنند، وضع قوانین سختگیرانه در خصوص
استفاده نکردن صنوف از این کیسه‌ها می‌تواند در کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی
نقش داشته باشد.
نامگذاری روزی به نام بدون کیسه
پلاستیکی با چه هدفی صورت گرفت و چقدر این اهداف محقق شده است؟
تعیین این روز با هدف اجرای برنامه‌های
آموزشی و آگاهی‌بخشی صورت گرفته و مردم و فعالان محیط زیست و سلامت در سراسر جهان
در این روز با فعالیت‌های آموزشی، برگزاری جشنواره‌ها، توزیع کیسه‌های پارچه‌ای و
افزایش آگاهی مردم درباره مضررات این کیسه‌ها برنامه‌های منسجمی را اجرا می‌کنند.
در کشور ما چگونه می‌توان مردم را با خطرات جدی که این
کیسه‌ها برای محیط زیست جانوری و دریایی و حتی انسانی ایجاد کردند، آشنا کرد؟
در کشور ما با توجه به اینکه مشتری هیچ
هزینه‌ای برای دریافت کیسه‌های پلاستیکی پرداخت نمی‌کند، استفاده از این کیسه های
پلاستیکی بسیار افزایش داشته که به گواه آمارها هر ایرانی در روز سه کیسه پلاستیکی
استفاده می‌کند. پس راه سختی در پیش داریم. بنابراین باید قوانینی با درایت در
کشور وضع شود تا استفاده از کیسه‌های پلاستیکی محدود و حمایت‌هایی برای استفاده از
جایگزین این کیسه‌ها انجام شود. همچنین آموزش از مدارس، اطلاع‌رسانی گسترده در
رسانه‌های ملی و نشریات و خبرگزاری‌ها انجام شود.
آقای فقیه از دید شما بهترین جایگزین
برای کیسه‌های پلاستیکی چه می‌تواند باشد؟
بهترین جایگزین در گام نخست استفاده
کمتر و استفاده مجدد از این کیسه‌هاست و در قدم بعد ساک‌های خرید پارچه‌ای یا پاکت‌های
کاغذی و ظروف مخصوص غذا می‌توانند جایگزین‌های مناسبی باشند.
۱۰۰ تا
۵۰۰ سال طول می‌کشه تا کیسه پلاستیکی تجزیه شود که متاسفانه امروز در اثر سهل‌انگاری
و بی‌مسوولیتی اغلب مردم شاهد رهاسازی آن در محیط هستیم که این موضوع حیات بسیاری
از حیوانات، پرندگان و جانوران دریایی را به‌خطر انداخته است تا جایی که به معضلی
بغرنج بدل شده به نظر شما فرهنگ‌سازی چقدر می‌تواند در آگاهی‌بخشی مردم نقش داشته
باشد و مهم‌تر اینکه این فرهنگ‌سازی از سوی کدام بخش باید صورت بگیرد؟
همان‌طور که قبل‌تر هم گفتم آموزش و افزایش
آگاهی و فرهنگ‌سازی مهم‌ترین و اولین راه برای کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی
است. امروزه میلیونرها تن کیسه پلاستیکی وارد دریاها می‌شود و صدها هزار گونه با
خوردن این پلاستیک‌ها خفه می‌شوند و یا در آن گیر افتاده و تلف می‌شوند. از این‌رو هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی می‌توانند در زمینه آموزش
و فرهنگ‌سازی موثر عمل کنند.
انجمن‌ها و موسسات مردم‌نهاد چقدر
فرهنگ‌سازی و آگاهی‌سازی در جامعه موثر ظاهر شده‌اند؟
نقش اصلی در آموزش‌های محیط زیستی را
در کشور ما انجمن و سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی ایفا می‌کنند که با اجرای
برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی‌های گسترده می‌توانند در این راه تاثیرگذاری
بالایی را داشته باشند.
طرح‌های موفقی که در حوزه استفاده
نکردن از کیسه‌های پلاستیکی در استان اجرا شده چقدر موفق ارزیابی می‌کنید؟
طرح‌هایی همچون روزهای بی‌زباله و یا
برنامه‌های پاکسازی دسته‌جمعی، اطلاع‌رسانی در رسانه‌های استانی از جمله فعالیت‌هایی بود که در سال‌های گذاشته
انجام شده که به افزایش آگاهی مردم در خصوص خطراتی پرداخته که سلامت جامعه و حیات
وحش را تهدید می‌کند. در سال جاری نیز برنامه‌های آموزشی و اجرائی موثر دیگری
شروع کرده‌ایم نظیر طرح‌هایی همچون محله پاک، آپارتمان سبز و آموزش صیادان و... که
به‌طور مستقیم
موضوع مدیریت پسماند را برای مخاطبان مختلف آموزش می‌دهیم که بر کاهش استفاده از مواد پلاستیکی
تاکید دارد.
یکی از راه‌های درونی کردن
بسیاری از آموزه‌ها و بایدها و نبایدهای محیط زیستی، آموزش است و مناسب این است که
از سن کودکی آغاز شود آیا در این خصوص در سیستم آموزشی ما چنین برنامه‌ای گنجانده
شده است؟
در خصوص آموزش‌های محیط زیستی در سال‌های
گذشته گنجاندن درس انسان و محیط زیست در پایه یازدهم دبیرستان و کتاب آموزش محیط
زیست برای کودکان پیش‌دبستانی از جمله اقدامات خوبی بوده که در کشور ما از سوی
سازمان محیط زیست اجرائی شده است. البته از مهرماه سال جاری نیز برنامه آموزشی
محیط‌یار را آغاز خواهیم کرد که حدود 30 هزار دانش‌آموز به‌طور مستقیم با همکاری سازمان‌های
مردم‌نهاد محیط زیستی تحت آموزش قرار خواهند گرفت.
سخن پایانی؟
در پایان با تشکر از روزنامه بامداد
جنوب که همیشه به مسائل محیط زیستی توجه داشته است؛ چراکه ایجاد یک بخش محیط زیستی
در همه رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها در افزایش سطح آگاهی مردم می‌تواند تاثیر بسزایی را
در حفاظت از محیط زیست ایفا کند. همچنین همه مردم در هر صنف و گروه از جمله
معلمان، روحانیون، ورزشکاران، هنرمندان و ... می‌توانند برای بهبود کیفیت زندگی
خود آموزه‌های محیط زیستی را به هر طریق به اطلاع مخاطبان خود برسانند تا شاهد
افزایش مشارکت هموطنان در حمایت و پاسداری از محیط زیستی باشیم که امروز امانتی
است از آیندگان در دستان ما.
پربازدید ها