بامداد جنوب: تقابل دیپلماتیک ایران و امریکا
در طول 20 ماه گذشته و به عبارت بهتر شاید، تقابل وزرای خارجه دو کشور که یک دوئل
سخت میان خیر و شر، حقیقت و دروغ، روز و شب و راستی و کژی بوده یک درگیری سخت و
سنگین بوده است. امریکاییها در طول این مدت از همه ابزارها و امکاناتی که داشتهاند،
حتی بهصورت غیرقانونی، علیه وزیر امور خارجه کشورمان استفاده کردند تا شاید
بتوانند او را شکست دهند اما محمدجواد ظریف چون سرباز ایران است، از این همه
محدودیت و مشکلی که ناشی از عقدههای روانی وزیر امور خارجه امریکا در تقابل با وی
است خم به ابرو نیاورد تا در همان محدوده اندک سازمان ملل تا دفتر نمایندگی
کشورمان به بیان دیدگاههای کشورمان و دفاع از ایرانِ عزیز بپردازد.
وزیر امور خارجه کشورمان در جریان سفر به
امریکا، بخشی از سیاستهای تهاجمی و جنگافروزانه کاخ سفید را زیرسوال برده بهویژه
سیاست فروش تسلیحات که روز به روز بر ثروت امریکا میافزاید و در مقابل، خاورمیانه
را به منطقهای آشوبزده تبدیل کرده است. از یکشنبه این هفته نیویورک میزبان محمدجواد
ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان است تا وی در نشست شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان
ملل حضور یابد اما این سفر تفاوت چشمگیری با سفرهای قبل داشت. مصاحبههای مختلف ظریف،
محدودیت تردد وی در نیویورک و موضعگیریهای نرم مقامات امریکایی از جمله مسائل
حاشیهای این سفر بوده است.
اما یکی از مهمترین موضعگیریهای وزیر
امور خارجه کشورمان در جریان گفتوگویی با شبکه تلویزیونی انبیسی نیوز ایراد شد؛
مصاحبهای که فرصت را برای به چالش کشیدن سیاستهای جنگافروزانه امریکا فراهم
کرد. ظریف در پرسش به پاسخ مجری مبنی بر اینکه آیا حتی اگر برنامه موشکی ایران هم
روی میز باشد ایران حاضر به مذاکره است، گفت: اجازه دهید با چیزی شروع کنیم که پیشتر
روی آن توافق کردهایم و ببینیم که چه کار میتوانیم انجام دهیم و بعد اگر میخواهید
درباره برنامه موشکی صحبت کنید در آن صورت باید درباره میزان سلاحی که به منطقه ما
فروخته میشود هم گفتوگو کنیم.
وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه با ذکر
مصادیق، امریکا و متحدان منطقهای آن را بانی آشوبها در منطقه دانست و افزود: ایران
سال گذشته در مجموع ۱۶ میلیارد دلار هزینه نظامی داشت. کشور ما ۸۲ میلیون نفر جمعیت
دارد و حدود یک میلیون نیروی مسلح و تنها ۱۶ میلیارد دلار هزینه کردیم. امارات
متحده عربی با یک میلیون جمعیت (بومی)، ۲۲ میلیارد دلار هزینه (بخش نظامی) کرد.
عربستان سعودی با کمتر از نصف جمعیت ما ۶۷ میلیارد دلار هزینه کرد. بیشتر آنها
(تسلیحات خریداری شده) امریکایی هستند. این تسلیحات امریکایی هستند که وارد منطقه ما
میشوند و منطقه ما را در آستانه انفجار قرار میدهند. از اینرو اگر آنها میخواهند
درباره موشکهای ما حرف بزنند، اول باید فروش این تسلیحات از جمله موشکها را
متوقف کنند.
در دولت دونالد ترامپ توجه ویژهای به
فروش تسلیحات و جنگافزارهای نظامی صورت گرفته است و چند هفته پیش خبرگزاری «رویترز»
در اینباره از افزایش حجم فروش تسلیحات امریکا به کشورهای خارجی در سه ماهه اول
سال جاری میلادی (۲۰۱۹) خبر داد که به بیش از ۴۴.۱۵ میلیارد
دلار رسیده است. این در حالی است که سال ۲۰۱۸ نیز حجم معاملات تسلیحاتی امریکا
افزایشی ۳۳ درصدی داشته بود. همچنین چندی پیش «انستیتو پژوهشهای صلح» (سیپری)
مستقر در استکهلم نیز گزارشی از فروش جنگافزارهای امریکایی انتشار داد و تاکید
کرد که امریکا با فاصله چشمگیری در صدر کشورهای فروشنده تسلیحات در جهان قرار
دارد. به گزارش این موسسه پژوهشی سوئدی، امریکا در دوره پنج ساله منتهی به ۲۰۱۸ به
تنهایی ۳۶ درصد از بازار فروش تسلیحات جهان را به خود اختصاص داده است.
در این میان برخی کشورهای عربی منطقه بهویژه
عربستان نقش تعیینکنندهای در افزایش فروش تسلیحات امریکایی داشتهاند، بهطوریکه
ریاض با خرید ۱۲ درصد از جنگافزارهای امریکایی در صدر مشتریان واشنگتن قرار دارد.
در دولت ترامپ بیش از پیش به عربستان سعودی و ضرورت فروش تسلیحات به آن تاکید شده
است که نگاهی آماری به توافقات تسلیحاتی بین ریاض و واشنگتن این واقعیت را منعکس میکند.
ترامپ همان ماههای نخست ریاست جمهوری
خود، عربستان را بهعنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود برگزید و در ماه مه ۲۰۱۷ با
سفر به ریاض، قراردادی تسلیحاتی به ارزش ۴۶۰ میلیارد دلار با آلسعود به امضا
رساند؛ توافقی که ۱۱۰ میلیارد دلار از آن اجرائی شده و ۳۵۰ میلیارد دلار دیگر نیز
قرار است در یک دهه آینده وارد فاز عملیاتی شود. بر پایه برخی گزارشها که حجم
توافقات تسلیحاتی واشنگتن-ریاض بین سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۷ تنها ۹ میلیارد دلار
برآورد میشد، اینک به صدها میلیارد دلار رسیده است.
در چنین شرایطی قانونگذاران امریکایی
نسبت به طمع توافقات تسلیحاتی و دلارهای نفتی بین ترامپ و ریاض نگاهی نگران دارند،
چراکه تداوم این روند، بحرانهای خاورمیانه را به مسیر بیبازگشت قرار خواهد داد.
از اینرو تاکنون بارها تلاش کردهاند، در مقابل این توافقات سنگاندازی کنند.
پنجشنبه ۳۰ خرداد شاهد یکی از اقدامات
بازدارنده کنگره بودیم و سنای امریکا با تصویب قطعنامهای فروش حدود هشت میلیارد
دلار سلاح به عربستان (۲۲ معامله تسلیحاتی) را ممنوع اعلام کرد. نکته جالب توجه این
است که برخلاف مجلس نمایندگان، اکثریت سنا در اختیار جمهوریخواهان و هم حزبیهای
ترامپ قرار دارد؛ اقدامی ناخوشایند برای ترامپ که باعث شد او کنگره را تهدید به
وتو کند.
این اقدام مهم سناتورها پس از آن انجام
گرفت که حدود یک هفته قبل از آن، دو سناتور به نامهای کریس مورفی، سناتور دموکرات
از کانتیکت و تاد یانگ، سناتور جمهوری خواه از ایندیانا طرح «انسداد فروش سلاح به
عربستان» ارائه کرده بودند. این طرح از طرف یک سناتور جمهوریخواه و سناتور دیگر
از حزب رقیب (دموکرات) تهیه شده، نشانگر هسمویی دو طیف سیاسی اصلی این کشور در
مقابله با سیاست خارجی امریکا در قبال عربستان سعودی است.
نمایندگان کنگره معتقدند یکی از عمده دلایل
فرسایشی شدن جنگ یمن و حملات مکرر ائتلاف به رهبری عربستان به این کشور بحرانزده،
سیل سلاحهایی است که از سوی امریکا روانه کشورهای عربی بهویژه عربستان میشود؛
بحرانی که از آغاز شکلگیری در سال ۲۰۱۵ تاکنون به کشته شدن بیش از ۱۰ هزار تن و
آوارگی میلیونها نفر دیگر منجر شده است.
ترور جمال خاشقجی، روزنامهنگار منتقد
سعودی نیز مزید بر علت شده و اینک نیز تشدید تنشها بین ایران و امریکا، نمایندگان
کنگره را نسبت به فروش افسارگسیخته سلاح به خاورمیانه و احتمال جنگی دیگر نگران
ساخته است.