|
الهام بهروزی: یکی از هنرهایی که در اقلیم جنوب بهویژه بوشهر توانسته موفق ظاهر شود و استعدادهای بکری را به جامعه هنری معرفی کند، هنر تئاتر است. این هنر در چند سال اخیر به همت مدیریت و هیاترئیسه انجمن هنرهای نمایشی استان توانسته نام بوشهر را بارها و بارها در کشور مطرح کند و در جایگاهی که شایسته آن است، قرار بدهد.
بدونشک بخش اعظم این موفقیتها وامدار
تلاشها و سیاستهای کارشناسیشده و متکی بر خردجمعی است که جهانشیر یاراحمدی در
طول دور مدیریت خود بر انجمن به کار بسته است. با کمی واکاوی و درنگ میتوان رشد
را همه عرصههای تئاتری استان مشاهده کرد از برگزاری کارگاههای آموزشی گرفته تا
درخشش هنرمندان استان در جشنوارههای متعدد و متنوع تئاتری شامل جشنواره نمایشنامهنویسی،
تئاتر فجر، تئاتر منطقهای دفاع و مقدس و...
بهطور قطع این موفقیتها چکیدهای از
مدیریت صحیح انجمن هنرهای نمایشی در این سالها بوده است. از همین روی بود که هیاترئیسه
انجمن هنرهای نمایشی برای سومین دوره متولی مدیریت این انجمن را به جهانشیر
یاراحمدی سپرد تا با همگرایی و همدلی روزهای بهتری برای تئاتر استان خلق شود؛ در
ادامه گفتوگوی مفصلی را جهانشیر یاراحمدی، نویسنده، پژوهشگر و بازیگر تئاتر و
همچنین رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان پیرامون تئاتر و مسائل مربوط به آن صورت
دادیم که شما را به خواندن آن در ادامه دعوت میکنیم.
هنرهای نمایشی استان در سایه سیاستهای
مناسب و منظم موفق شده در میان پنج استان برتر کشور قرار بگیرد، در سال جاری برای
تداوم این موفقیت چه برنامههایی پیشرو دارید؟
تصمیم بر این است مسیری را که رفتهایم،
حفظ کنیم و برای ارتقایش تلاش کنیم. ارتقا و اعتلای این وضعیت بدونتردید تئاتر
استان را به سمت نقطه معلومی سوق میدهد که نتیجهاش برای تئاتر استان درخشان
خواهد بود.
شما برای سومین دوره متوالی بهعنوان
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان برگزیده شدید، مسوولیتی که بدونشک سالبه سال
دشوارتر میشود؛ اما در این مدت بهخوبی از عهده مدیریت این هنر زنده اما چالشبرانگیز
برآمدهاید، فکر میکنید در سومین دوره بیشتر با کدام چالشها روبهرو خواهید بود
و چه راهکاری که برای رفع آنها دارید؟
چالشهای تئاتر استان ما در طول زمان
از گذشته تا امروز تقریبا یکسان بوده، تفاوتی اگر داشته خیلی فاحش نبوده است. در
این دوره، واگذاری سالنها به بخش خصوصی، بهویژه در شهرها و مناطق کوچک، بحث
بسیار مهمی است که امیدوارم با گفتوگو و تعامل حل شود و به پیکره تئاتر استان
لطمهای وارد نکند.
بارها اشاره شده که تئاتر در کنار بعد
زیباشناختی میتواند ابزار کارامدی برای انعکاس مسائل و مشکلات جامعه باشد، از دید
شما آثار تولیدی هنرمندان استان چقدر در اجراهای عموم به این مهم معطوف بوده است؟
آیا اصلا شما اعتقادی دارید که تئاتر انتقال دهنده پیام خاصی باشد و در زمینه
فرهنگسازی بیش از پیش ورود کند یا نه فقط به مخاطب حظ هنری بدهد و بعد زیباشناختی
خود را نمایش دهد؟
به گمانم تئاتر اگر نتواند پاسخگوی
دردها و مشکلات زمانهاش باشد یا حتی بیانکننده آنها باشد، کار خود را نتوانسته
بهخوبی انجام دهد. بحث زیباییشناختی اثر بسیار مهم است و هیچ کارگردانی نمیتواند
و نباید از آن بهسادگی بگذرد؛ اما اگر این نگاه در خدمت ارائه اثری باشد با آن
مضمون و انگارهای که شما اشاره کردید، بدون شک، بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت.
نکته مهم دیگر در این رابطه، مخاطبشناسی است که بسیار مهم است. کارگردانی که در یک
جغرافیا بدون توجه به مخاطب پیرامونیاش، اثری خلق میکند، کمتر مورد توجه آن
جامعه آماری نیز قرار میگیرد. بنابراین کاملا باور دارم این نکته را و در سالهای
اخیر نیز بیشتر از دل تئاتر خیابانی گروهها مسائل و مصائب مبتلا به جامعه را باز
تولید میکنند و مورد توجه قرار میدهند و تاثیر میگذارند. در تئاتر استان ما نیز
این نگاه کاملا قابل مطالعه است، مثل همه جای کشور، برخی کارها آگاهانه و با این دید
و با رویکردی اجتماعی تولید میشوند و اتفاقا بیشتر نیز مورد توجه واقع میشوند و
برخی دیگر نیز نه. به این مهم توجه نمیکنند؛ ولی واقعیت آن است که تئاتر باید برای
مخاطب تولید شود نه برای خود.
همانگونه که اطلاع دارید در گوشه گوشه
استان بوشهر جشنوارههای تئاتری در ژانرهای مختلف اجرا میشود؛ اما با وجود اینکه
این استان یکی از بزرگترین منطقه صنعتی کشور را در خود جای داده است؛ اما هنوز
نتوانسته در تئاتر کارگری گام استواری بردارد، در حال که میتواند متولی جشنوارهای
با رویکرد صنعت و کارگر باشد؛ البته افزون بر جشنواره نمایشنامهنویسی!
سوال خوبی است. پیش از این نیز در کشور
یک جشنواره بهنام جشنواره تئاتر کارگری داشتیم که اتفاقا جشنواره خوبی بود و پس
از چند دوره متاسفانه به محاق رفت. بوشهر هم از فعالان این جشنواره بود و آقای
محمد لطفی بیشترین حضورش در تئاتر کشور در این جشنواره بود؛ اما چرا حالا نیست؟ این
بیشتر به خود مراکز صنعتی بر میگردد که دیگر تمایلی برای انجام کارهای فرهنگی یا
حتی حمایت از آن را ندارند. بهتازگی اطلاع پیدا کردم که وزارت نفت رسما اعلام
کرده است هیچ انفاق فرهنگی هنری انجام نشود! نتیجه اینکه ظرفیت و پتانسیل وجود
دارد؛ ولی این تئاتر نیاز به حامی دارد که متاسفانه نیست. نهادهای فرهنگی هنری نیز
باید تلاش کنند تا کارهای مربوط به خودشان
را انجام دهند.
آقای یاراحمدی یکی از اتفاقات خوبی که
در دوره شما روی داد، افزایش اجراهای عموم و توسعه زیرساختهای تئاتری است، فکر میکنید
رشد اجراهای عموم چه تاثیری در آشتی مخاطب با هنر فوقالعادهای چون تئاتر داشته
است؟
بدونتردید تاثیر شگرفی خواهد داشت؛ ولی
الزامی دارد که خیلی مهم است و آن تولید آثار باکیفیت است. هر چقدر آثار باکیفیت
تولید شود، تئاتر مخاطب بیشتری خواهد داشت. بهویژه اینکه این آثار از دل فرهنگ و
آداب آن جغرافیا تولید شده باشد. در سال ۹۷ نمایشی داشتیم در یکی از شهرستانها که
۱۵ شب روی صحنه رفت و در تمام اجراها هم سالن مملو از مخاطب آن هم مخاطب عام. این
همان نکتهای است که در سوال سوم شما بهش اشاره کردم. بنابراین اجرای مستمر تئاتر
در گسترده کردن جامعه آماری مخاطبان تاثیر ویژهای دارد و هر چقدر این آثار با کیفیتتر
باشد، این گستره وسیعتر و عمیقتر خواهد بود.
در خصوص اجراهای عموم نیمه اول سال عمدتا با
کارهای کمتری روبهرو هستیم؛ ولی در نیمه دوم سال با فشردگی و ترافیک اجراها روبهرو
هستیم، بهنظر شما چگونه میتوان توازن ایجاد کرد میان اجراهای دو نیمه و دلیل استقبال کارگردانها
برای اجراهای نیمه دوم سال چیست؟
در گذشته این طور بوده، درست میگویید؛
اما امسال خوشبختانه اینطور نیست. مقایسه نهاد نمایشهای تولید شده فصل بهار سال
۹۷ با سال ۹۸ این نکته را تائید میکند، در ادامه نیز با توجه به شرایط جشنواره
استانی و لزوم اجرای عموم پیش از ثبتنام این مساله را از بین میبرد؛ اما چرایی این
مهم به گمانم شرایط آب و هوایی است. هوای خوب بهطور قطع تاثیرگذار است هم برای
گروه اجرائی و هم برای مخاطبان. نکته دیگری که مرتبط هست، فصل تولید آثار هست که
کمکم خوشبختانه از بین رفته. در گذشته نیمه اول سال گروها نمایشی تمرین میکردند
تا الزاما در نیمه دوم سال اجرا کنند و این اتفاق خود به خود تبدیل به یک جریان
شده بود، خوشبختانه این ماجرا الان حل شده و برای گروهای تئاتر استان، هر
ماه، زمان تولید است. و آن چیزی که مدنظر شماست در این سوال آرام آرام درست میشود،
چنانچه در ۹۸ به این سمت رفتهایم.
خب کمی هم به تئاتر شهرستانها بپردازیم،
وضعیت تیاتر شهرستانها را از نظر زیرساختی و سرمایه انسانی چگونه ارزیابی میکنید
و فکر میکنید کدام شهرها فعلا در حوزه تئاتر پیشرو هستند و چرا؟
خوشبختانه شهرستانهای ما همه در حوزه
تئاتر فعال هستند، افزون بر آن، چند بخش نیز در این حوزه فعالیت خوبی دارند. از
نظر زیرساختی در اغلب شهرستانها امکانات خوبی نسبت به گذشته وجود دارد؛ اما همانطور
که اشاره کردم، این سالنها هماکنون در اختیار بخش خصوصی است که در بعضی از شهرها
مشکل ایجاد کرده که امیدوارم با تعامل و گفتوگو دوطرفه حل شود و گروهای تئاتری آسیب
نبینند. برخی شهرستانهای ما، الان اجرای عموم در آنها برای گروه تبدیل به دغدغه
شده که اتفاق خجستهای است. مثال میزنم در شهر اهرم در سال ۹۷، ۷۲ شب نمایش روی
صحنه رفته است. این آمار برای شهری مثل اهرم که تا همین پنج شش سال پیش این جریان
در آن وجود نداشته، پیشرفت قابل توجهی است که در اثر تلاش و ممارست خود گروهای
تئاتری آنجا شکل گرفته و انشاءالله ادامه پیدا میکند. نکته مهم دیگر اینکه گروهای
تئاتری شهرستانها، به شکل خودجوش تور اجرائی تئاتر برگزار میکنند در سطح استان
که این نیز اتفاق خجستهای است. امیدوارم این روند روزبهروز سیر صعودی داشته
باشد.
یکی از چالشهایی که تئاتر شهرستان با آن روبهروست،
امر آموزش است شما در این خصوص چه برنامهای دارید یا اجرا کردید، استقبالشان از
برنامههای آموزشی چگونه بوده است؟
در مورد آموزش که بحث مهمی است و بر آن
تاکید داریم چند مسیر را تعریف کردهایم؛ نخست اینکه، معتقدیم موسسههایی که به
همت هنرمندان تحصیلکرده تئاتر تاسیس و از سوی بخش خصوصی سرمایهگذاری شده، باید
بار آموزشی را بر دوش بکشند؛ با این نگاه که ما به آنها کمک کنیم و کمتر ورود کنیم
تا امکانات و شرایط دولتی آسیبی به فعالیتشان نزند. دوم اینکه از مسوولان انجمن
شهرستانها در حوزه آموزش دو چیز خواستهام: 1) با گفتوگو و تعامل با مدیران
آموزش و پرورش مناطق خود، در فصل تابستان، هنرمندان شاخص تئاتر شهر خود را وارد
کانونهای تربیتی کرده تا برای دانشآموزان،
بازیگری، نویسندگی، کارگردانی و... تدریس کنند که این امر برای ما و
تئاتر استان بسیار مهم خواهد بود. 2) درخواست کردهام که در شهرها و مناطق خود،
کلاسهای آموزشی با حضور مدرسان استانی برگزار کنند. چند انجمن این کار را انجام
داده و برخی در حال برگزاری هستند و 3) خود انجمن استان نیز در حوزه آموزش، ۱۲ کارگاه آموزشی تعریف کرده که با حضور اساتید
درجه یک تئاتر کشور برگزار خواهد شد. البته اطلاعات جزئیتر را کمیته آموزش انجمن
اطلاعرسانی خواهد کرد.
بودجهای که به انجمن هنرهای نمایشی
تعلق میگیرد چقدر به جشنوارهها، چقدر به اجراهای عموم و چقدر به تئاتر شهرستانها
تعلق میگیرد؟
در مورد بودجه باید بگویم مدینه گفتی و
کردی کبابم. قصه پر غصهای است این بودجه؛ اما در مورد بودجه تئاتر استان، الان
اگر از من بپرسند در سال ۹۷ چه مقدار در تئاتر استان هزینه شده است، نمیتوانم
جواب روشنی بدهم متاسفانه. چرا؟ چون بخشی از این حمایتها را اصلا انجمن در جریان
نیست. خود ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی راسا اقدام میکند و به شهرستانها کمک میکند.
این ریشه در ساختار غلطی دارد که همه کوششم برای درست کردن آن با تمام پیگیریها
تا امروز نتیجه نداده است. در گذشته به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتهام، همین یک
ماه پیش هم گفتهام، حمایت از تئاتر وظیفه شماست؛ ولی بر اساس یک ساختار درست عمل
کنید که اگر یک نفر پرسید چه مبلغی برای تئاتر استان هزینه شده است؛ بتوان پاسخ
روشن داد. پیشنهادم این بود که کلیه حمایتها از طریق انجمن هنرهای نمایشی استان
باشد؛ یعنی ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی همه حمایتها را از طریق انجمن انجام
دهد تا بتوان در کلیت بودجه تئاتر استان را درست تشخیص داد.
نکته دوم اینکه بودجههای حمایتی تئاتر
دو بخش است؛ استانی و ملی. بودجههای استانی از فصل پنج انجام میشود که متاسفانه
در چهار سال گذشته به دلایل متعددی که شما بهتر میدانید بهدلیل اختلافات شدید مدیران
ارشد استان با اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی این فصل حداقلترین مبالغ را داشت و هزینه
بسیار ناچیزی به انجمن رسید. گفتنش البته خوشایند نیست، شاید بگم دردآور هم است؛
ولی اجازه دهید بگویم. مثلا در سال ۹۷، برای جشنواره استانی مبلغ ۱۵ میلیون تومان
به حساب انجمن واریز شد. باورتان می شود؟ و سالهای پیش از آن نیز به همان دلیلی
که گفتم در همین وضعیت بود. این در حالی است که بودجه فصل پنج استانی هم باید از
جشنوارهها حمایت کند، هم از اجراهای عموم و هم آموزش و... که متاسفانه کمترین
بهره را از آن بردهایم. بخش دوم بودجه هم از مرکز تامین میشود که در چند سال
گذشته بر اساس تفاهمنامه میان مدیرکل و معاونت هنری انجام میشد که متاسفانه در
سال ۹۷، یکباره قطع شد؛ یعنی الان برای سال ۹۷، هیچ تفاهمنامهای وجود ندارد برای
حمایت. در همایش سراسری روسا در مشهد، به اتفاق آرا درخواست کردیم که تفاهمنامهها
دوباره انجام شوند که خوشبختانه تصویب شد و ادارهکل و انجمن هنرهای نمایشی در حال
تدوین آن هستند. در این تفاهمنامهها بودجه تعاریف کاملا مشخصی دارد که باید در جای
خودش هزینه شود. برای عرض میکنم، در سال ۹۷، مبلغ ۱۵ میلیون تومان از مرکز برای
جشنواره استانی تزریق شد با دو تعریف مشخص: چهار میلیون تومان به دو نمایش برگزیده
و بقیه هزینه دستمزد داوران، هتلینگ، بلیت پرواز. منظورم این بود که این حمایتهای
مرکز کاملا تعریف مشخص دارد و متاسفانه همانطور که گفتم برای سال ۹۷ هنوز اتفاقی
نیفتاده است.
برگزاری جشنوارهها چقدر به ارتقای سطح
کیفی و آموزههای هنرمندان هماستانی کمک کرده است؟
واقعیت آن است که جشنوارهها ممکن است
ایجاد انگیزه کنند؛ ولی به خودیخود در ارتقای سطح کیفی آثار تاثیری زیادی ندارند.
خوشبختانه جشنوارهها در استان در دو سال گذشته از دل اجراهای عموم بیرون آمده که
اتفاق خجستهای است. جشنوارهها اگر اینگونه باشند (یعنی از دل اجراهای عموم بیرون
بیایند خوب است. منظورم این است که نمایشها اول اجراهای عموم خود را در شهرها و
مناطق خود میروند و بعد در جشنواره شرکت میکنند) خوب است. امیدوارم این روند
ادامه یابد.
با تبادل تئاتری استانها با یکدیگر
چقدر موافق هستید و آیا امسال هم کاری از استان در قالب تور اجرا خواهد داشت؟
کاملا با طرح تبادل موافقم و برای
انجامش تلاش خواهم کرد. بهشدت نیاز داریم تجربهها را رد و بدل کنیم. با استانهای
همجوار هم در این زمینه گفتوگو کردهایم. انشاءالله سال ۹۸ تعدادی نمایش را
تبادل خواهیم کرد.
در سال جاری چقدر به فضاهای تئاتری استان افزوده
خواهد شد؟
پیگیر تبدیل سالن روباز مجتمع به یک
سالن تئاتر هستیم که بتوان در تمام طول سال از آن استفاده کرد. امیدوارم استانداری
گامهای آخر را محکم بردارد و امسال این سالن را به مجموعه اضافه کنیم. در شهرهای
برازجان و آبپخش نیز در تلاش هستیم که
پلاتوها به بهرهبرداری برسند. امیدوارم اینها نهایی شود و در اختیار هنرمندان
قرار گیرد (البته در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد {literal}{{/literal}با خنده{literal}}{/literal}).
در مدیریت انجمن چقدر به خردجمعی و
همفکری با صاحبنظران تئاتر اهمیت میدهید، چرا؟
هیچ کاری در انجمن استان بدون خرد جمعی
انجام نمیشود. بهشدت به این مهم اعتقاد دارم و همه کارها را با مشورت انجام میدهم.
اول نقطه نظر هیاترئیسه و بعد صاحبنظران و کارشناسان . انجمن کاملا بر اساس خردجمعی
گام بر میدارد.
باید اعتراف کرد که سال پیش سال خوبی
در عرصه نمایشنامهنویسی استان بود و ما شاهد درخشش برخی از نمایشنامهنویسان
موفقمان در رویدادهای تئاتری بودیم، از دید شما دلایل موفقیت نمایشنامهنویسی
استان چیست؟
عقیده شخصی من این است که نمایشنامهنویسی
در استان ما به نسبت گستره تئاتریمان، از سایر عناصر (کارگردانی و بازیگری) نه
تنها عقبتر نیست، بلکه جلوتر است. استعدادهای
خوبی در این زمینه داریم که خوشبختانه بخشی از آن با نیروی جوانی در سال ۹۷ در رویدادهای
ملی بروز کرد. این روند میتواند ادامه داشته باشد. به گمانم در این حوزه قویتر
از این هستیم. امیدوارم کارگردانان تئاتر
استان این متون را روی صحنه ببرند. اجرای نمایشنامههای نویسندگان هماستانی بهطور
قطع در رشد این نویسندگان و نیز تئاتر استان تاثیرگذار خواهد بود. متنهای نمایشنامهنویسان
هماستانی در سایر استانها و در جشنوارههای متعدد روی صحنه میرود که این رویه میتواند
از سوی گروهای تئاتری استان سرعت بیشتری به خود بگیرد. به این توان ایمان دارم.
سخن پایانی؟
امیدوارم با همراهی و همکاری همه اهالی
تئاتر استان بتوانیم گام بلندی در راستای اعتلای تئاتر برداریم. در گذشته نیز گفتهام،
الان نیز تکرار میکنم، برای موفقیت در این مسیر نیاز به تلاش و همراهی جمعی است،
کار یک نفر نیست. پس همه با هم تلاش کنیم.