جواد شکریان:
امروزه
قدرت در میان کشورها بر اساس درجه تخصص و پیشرفت آنها در تولید کالاها و خدمات توزیع
شده است تا جایی که بهجای درگیری و جنگهای خونین، دولتها از سیاست تحریم اقتصادی
برای تحت فشار گذاشتن یکدیگر استفاده میکنند؛ سیاستی که برای مردم ایران، سیاستی کاملا
نامآشنا بوده و سالیان زیادی را با آن دست و پنجه نرم کردهاند. همانگونه که میدانیم
رویه سیاست تحریمهای اقتصادی ظرف چند ماه بهسرعت در سیستم اقتصادی کشورها تاثیرات
خود را بهجای گذاشته و زندگی میلیونها نفر را تحتتاثیر قرار میدهد؛ بنابراین امروزه
با توجه به سرعت بالای پیشرفت تکنولوژی در جهان، توجه به توسعه صنایع و بالا بردن سطح
تولیدات داخلی، یکی از مهمترین سیاستهای اقتصادی کشورها محسوب میشود. امروزه دولتها
تلاش میکنند با توزیع مناسب و یکنواخت امکانات و درآمدها در سطح جامعه و اتخاذ سیاستهای
مناسب اقتصادی، زمینه توسعه اقتصادی فراگیر را برای مردم کشور خود فراهم کنند. بر همین
اساس، تلاش برای ایجاد توسعه و رشد اقتصادی در سطح استانها میتواند منجر به توسعه
همهجانبه در کشور شود با این حال، در این راه نیز مشکلات عمدهای از جمله دشواری در
تامین مالی مناسب و بههنگام بخش خصوصی وجود دارد. در این زمینه، پژوهشگران اقتصادی
معتقدند که توسعه هر استان، بدون توسعه و تامین مالی بههنگام امکانپذیر نخواهد بود
و عملکرد مناسب بانکها در اعطای تسهیلات، بخش عظیمی از مشکلات مالی بخشهای تولیدی
استانها را در راه رشد و توسعه اقتصادی مرتفع خواهد کرد.
در
ایران نیز طی سالهای گذشته، توجه دولت به تامین مالی بنگاههای تولیدی بیش از گذشته
بوده تا جایی که در سالهای اخیر دولت در لایحه بودجه خود، مبالغ هنگفتی را به تامین
مالی بنگاههای تولیدی اختصاص داده است؛ با این حال، آمارهای بانک مرکزی حاکی از توزیع
نامناسب و ناعادلانه این تسهیلات در میان استانهای کشور است.
این
آمارها نشان میدهد که تسهیلات سرانه در استان تهران، حدود سه برابر تولید سرانه این
استان بوده و اختلاف فاحشی با سایر استانهای کشور دارد تا جایی که استانهای کمتر
برخوردار در مقایسه با سایر استانها، سهم بسیار کمتری از منابع بانکی دریافت کردهاند.
آمارهای
بانک مرکزی از «سرانه تسهیلات» و «تولید سرانه بدون نفت» در کشور نشان میدهد که استان
بوشهر با بیش از 40 میلیون تومان سرانه تولید (بدون نفت)، با اختلاف بیش از 20 میلیون
تومانی نسبت به استان تهران در رده اول استانهای کشور قرار دارد در حالی که سرانه
تسهیلات برای بوشهریها کمتر از 10 میلیون تومان است که نسبت به سرانه تقریبا 75 میلیونی
پایتختنشینان در دریافت تسهیلات، رقم بسیار ناچیزی محسوب میشود.
بر اساس آمارهای بانک مرکزی، مجموع تسهیلات جاری
و غیرجاری در پایان سال، حدود هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است؛ یعنی بهطور
متوسط، هر ایرانی در سال گذشته، بیش از ۱۸ میلیون تومان تسهیلات از شبکه بانکی دریافت
کرده است در حالی که این رقم برای بوشهریها که قسمت اعظم سرانه تولیدی کشور را در
اختیار داشتهاند، چیزی در حدود هشت میلیون تومان بوده است.
بیش
از نیمی از تسهیلات بانکی کشور در تهران
توزیع
تسهیلات و مقدار سرانه آن در استانهای کشور، نشان از تمرکز دسترسی به منابع بانکی
در استان تهران دارد. مجموع تسهیلات بانکی در استان تهران، بیش از ۹۷۵ هزار میلیارد تومان بوده و این به معنای
سهم ۶۵ درصدی پایتخت است. آنطور که
بانک مرکزی استدلال کرده، دلیل این اختلاف، استقرار دفاتر مرکزی بسیاری از شرکتها
و موسسات تولیدی سایر استانها در تهران است که موجب افزایش سهم تهران از تسهیلات بانکی
شده است.
۳۵
درصد باقیمانده
تسهیلات در سال ۱۳۹۷
به سایر استانها
اختصاص یافته و البته آمارهای مربوط به مناطق آزاد، بهصورت جداگانه، گزارش شده است.
تسهیلات بانکی در مجموعمناطق آزاد کشور، حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان بوده و به این معناست
که دسترسی هفت منطقه آزاد تجاری کشور به منابع بانکی، تقریبا بهاندازه استان مرکزی
بوده است.
بیشترین
و کمترین دسترسی به تسهیلات بانکی در استانها
پس
از تهران، اصفهان با بیش از ۵۵
هزار میلیارد تومان،
خراسان رضوی با ۴۶
هزار میلیارد تومان
و فارس با بیش از ۳۹
هزار میلیارد تومان
بیشترین تسهیلات را از شبکه بانکی کشور دریافت کردهاند. خراسان جنوبی با حدود ۶۰۰۰ میلیارد تومان، ایلام با بیش از 000/5 میلیارد
تومان و کهگیلویه و بویراحمد با بیش از ۵۰۰۰ میلیارد تومان، در انتهای جدول فهرست استانها
از نظر مجموع تسهیلات دریافتی، قرار دارند.
سهم
استانهای کمتر برخوردار از تسهیلات بانکی
اگر
تولید ناخالص داخلی سرانه را بهعنوان شاخصی برای سطح توسعهیافتگی استانها در نظر
بگیریم، میتوانیم رابطه بین تسهیلات بانکی و توسعهیافتگی استانها را بررسی کنیم.
انتظار میرود استانهای با درآمد سرانه کمتر، تسهیلات بیشتری دریافت کرده باشند اما
در واقع چنین نیست.
بر
اساس دادههای تولید ناخالص داخلی سرانه بدون نفت که مرکز آمار منتشر میکند، در سال
۱۳۹۴ سه استان لرستان، کردستان و
سیستان و بلوچستان، پایینترین درآمد سرانه در بین استانهای کشور را داشتهاند. تسهیلات
سرانه دریافتی در این استانها نیز، در انتهای فهرست تسهیلات سرانه قرار دارد.
تولید و تسهیلات سرانه به تفکیک استان
تولید
سرانه در لرستان، حدود هفت میلیون و ۹۰۰ هزار تومان و تسهیلات سرانه، تقریبا پنج
میلیون و ۶۰۰
هزار تومان است.
در کردستان تولید سرانه، حدود هفت میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و تسهیلات سرانه کمی بیشتر از
پنج میلیون تومان است. سیستان و بلوچستان، کمترین میزان تولید سرانه یعنی حدود پنج
میلیون و ۹۰۰
هزار تومان را
در سطح کشور دارد و میزان تسهیلات سرانه این استان نیز، تقریبا دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و کمترین مقدار در بین استانهای
کشور است.