داود علیزاده
چندی است که تعطیلی معدن سنگ مرمریت در
صدر اخبار مهم استان بوشهر قرار دارد؛ خبری که نشان از دغدغه محیط زیستی و
دوستداری حیات وحش دارد. در این راستا پویشی متشکل از فعالان فرهنگی، محیط زیستی،
ریش سفیدان و ... شکل گرفت و اعضای این پویش پنج روز در جوار عمارت شیرینه در
شرایط بد آب و هوایی و گرمای شدید تحصن کردند تا بدین طریق مسوولان را به چاره‌اندیشی
وادارند!
خوشبختانه این حرکت جواب داده و باعث
شده به‌صورت موقت فعالیت معدنی را که صاحب آن مدعی است، مجوز دارد، با دستور
استاندار متوقف شود. با بررسی فیلم‌هایی که از سوی دوستداران بیرمی و محیط زیست در
فضای مجازی منتشر شده، عمق آسیبی را که معدن سنگ مرمریت به طبیعت بکر و زیبای
دامنه بیرمی و چشمه‌های آب و چاه‌های موجود در منطقه وارد ساخته، می‌توان دید. در
یکی از این فیلم‌ها یکی از فعالان محیط زیست وقتی با دست سطح یکی از تپه‌های منطقه
را لمس می‌کند، این تپه خود به خود شروع به ریزش می‌کند که این حاصل سست شدن دامنه
کوه در اثر اکتشافات و انفجارهای معدن مذکور و عبور و مرور ماشین‌های سنگین در این
منطقه است.
بر اساس این اعتراضات مشخص شده که اصلا
معدن سنگ مرمریت برای فعالیت خود مجوزی را از سوی اداره‌کل حفاظت از محیط زیست
دریافت نکرده است؛ این در حالی است که منطقه بیرمی یکی از مناطق حفاظت شده محیط
زیست است!!! و اکتشافات و انفجارهای این معدن برای دسترسی به منابع معدنی آسیب‌های
جدی به این منطقه حفاظت شده وارد ساخته و این آسیب‌ها تمام قوانین حفاظت محیط زیست
را نقض می‌کند!
غلامرضا دشتی‌منش، یکی از اعضای پویش
نجات بیرمی در مقاله‌ای با عنوان « آیا مجوز معدن مرمریت در شهرستان دشتی قانونی
است؟» در این خصوص نوشته است: «اصل پنجاه قانون اساسی می‌گوید: حفاظت محیط زیست که
نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات رو‌به‌رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی
می‌گردد. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب
غی قابل جبران آن ملازمه پیدا کند. ممنوع است.» بنابراین واضح و مبرهن است که اصل
پنجاه می‌گوید که اگر فعالیتی اقتصادی به محیط زیست لطمه وارد کند، آن فعالیت
ممنوع است. همه مشاهدات ما و کار کارشناسی انجام شده از سوی پویش بیرمی نشان از آن
دارد که فعالیت‌های این معدن، باعث آلودگی غیرقابل جبران آب، خاک و هوا در این منطقه
خواهد شد. چشمه واقع در تنگه تکو را خواهد خشکاند و گونه‌های جانوری و گیاهی را از
بین خواهد برد. حتی اگر معدندار یا رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت بگویند که
جبران خواهد شد؛ ولی چطور ممکن است چشمه خشک شده را احیا کرد یا گونه جانوری کشته
شده، زنده شود! چاه‌های آب شرب و شیب‌کوه و زیبایی‌های آن که به‌عنوان محیط زیست
تلقی می‌شوند، خود نیاز به بحث مفصل دارد و مشخص است که در مجوزهای صادر شده، این
ملاحظات زیست محیطی در نظر گرفته نشده است.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه طبق ماده
سه از قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب ۱۳۵۳ و اصلاحیه ۱۳۷۱، صدور هر گونه
پروانه اکتشاف و بهره‌برداری از مواد معدنی برای مناطقی که تحت عنوان
پارک ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده تعیین شده‌اند،
موکول به موافقت شورای‌عالی حفاظت محیط زیست است، تصریح کرده است: در حالی که
به صراحت این ماده قانونی، صدور هرگونه پروانه اکتشاف و بهره‌برداری از مواد معدنی
را منوط به موافقت شورای عالی حفاظت محیط زیست می‌داند؛ ولی در کدام جلسه از شورای‌عالی
حفاظت از محیط زیست، این مجوزها در منطقه حفاظت شده بیرمی صادر شده است. شورای‌عالی حفاظت از محیط زیست برای
برخی معادن در کشور تشکیل شده و موافقت هم صادر شده؛ ولی مطابق اخبار منتشر شده،
در هیچ جلسه‌ای، سخن از منطقه حفاظت شده بیرمی به میان نیامده است. بنابریان این
ماده قانونی نیز دال بر غیرقانونی بودن مجوز صادر شده است.
در این میان مدیرکل حفاظت از محیط زیست
استان بوشهر هم در گفت‌وگو با ایرنا مورد فعالیت این معدن گفت: برخلاف ماده ۲۴
قانون معادن برای فعالیت واحد یاد شده هیچ‌گونه استعلامی از سازمان حفاظت محیط زیست
دریافت نشده است. بنابراین باتوجه به نبود استعلام حفاظت محیط زیست برای فعالیت
واحد معدنی سنگ مرمریت شهرستان دشتی این مجوز باید باطل شود.
فرهاد قلی‌نژاد در ادامه با تاکید بر
اینکه چنانچه این معدن جدید است باید استعلام و مطالعات زیست محیطی آن انجام شود و
اگر معدن قدیمی و پیش از تبدیل بیرمی به منطقه حفاظت شده مجوز داشته طبق قانون
معادن باید از سازمان محیط زیست استعلام و موضوع بررسی شود، افزود: چنانچه خطری
برای منطقه و سایر کاربری‌های آن از جمله گردشگری، منابع آب، بحث جانوران و حیات
وحش و گیاهان نداشته باشد آن زمان مجوز زیست محیطی این معدن صادر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه منطقه بیرمی جز
مناطق حساس است از این رو به‌طور حتم باید با استعلام از محیط زیست مطالعات زیست
محیطی آن انجام شود، تصریح کرد: در این زمینه به‌زودی با بازدید اعضای کارگروه
تعاملات بین صنعت و محیط زیست از منطقه مدنظر بازدید و نشست تعیین تکلیف مجوز معدن
مرمریت در استان تشکیل می‌شود.
به گفته مدیرکل حفاظت از محیط زیست
استان بوشهر، معادن تنها در مناطق حفاظت شده‌ای چون پارک‌های ملی و آثار طبیعی ملی
به‌طور کامل دارای ممنوعیت ولی در پناهگاه حیات وحش احداث معدن به‌طور صددرصد
ممنوع نیست.
از این‌رو، قلی‌نژاد معتقد است که معدن
مرمریت خسارت‌های زیادی به منطقه زده است. خواسته‌اش این است که مجوز ابطال شود و
اگر معدندار همچنان متقاضی فعالیت در محدوده بیرمی است باید بر اساس روال قانونی حفاظت
محیط زیست پیش برود و استعلام از محیط زیست و مطالعات زیست محیطی انجام شود. اگر
در مطالعات و بررسی‌ها این نتیجه حاصل شود که اثرات تخریبی بر منطقه دارد از سوی
محیط زیست مخالفت خواهد شد.
در مجموع فعالیت معدن مرمریت در دامنه
کوه بیرمی افزون بر آسیب‌های کالبدی که به محیط زیست این منطقه وارد ساخته، آلودگی‌هایی
را در پی داشته که حیات موجودات زنده و سلامت چشمه‌های آب آن منطقه را تحت شعاع
خود قرار داده است، به‌گونه‌ای که صداهای مهیب انفجارها و اکتشفات معدنی موجب گریز
و وحشت حیوانات و پرندگان منطقه شده است و طبق گفته‌های اعضای پویش نجات بیرمی در
زمان تحصن خود در همسایگی عمارت شیرینه ردی از هیچ جانوری ندیده‌اند که این زنگ
خطری برای حیات وحش و جریان زندگی معمولی در منطقه است.
دشتی‌منش در ادامه مقاله خود نوشته
است: طبق ماده نه از قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب ۱۳۵۳ و اصلاحیه ۱۳۷۱، اقدام
به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم کند، ممنوع است. منظور
از آلوده ساختن محیط زیست عبارت است از: پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب
یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی یا شیمیایی یا بیولوژیک
آن را به‌طوری که زیان‌آور
به حال انسان یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان و یا آثار و ابنیه باشد، تغییر
دهد.
مجددا واضح و مبرهن است که فعالیت معدن
مرمریت باعث افزایش ریزگردها خواهد شد و مطالعات تیم کارشناسی پویش بیرمی این امر
را نشان می‌دهد و درصد بالای ریزگردها در هوا باعث تغییر کیفیت فیزیکی و شیمیایی
هوا شده که این امر نیز باعث آسیب رسیدن به انسان‌ها و جانوران می‌شود. همچنین به‌دلیل
آهکی بودن این کوه، درصد آهک در سطح زمین را افزایش داده و مشاهدات اولیه دال بر زیان‌آور
بودن فعالیت این معدن برای ابنیه تاریخی نظیر عمارت شیرینه و انسان‌ها و گونه‌های
گیاهی و جانوری خواهد بود.
به گفته وی، ماده یازده از قانون حفاظت
و بهسازی محیط زیست مصوب ۱۳۵۳ و اصلاحیه ۱۳۷۱ می‌گوید: سازمان با توجه به
مقررات و ضوابط مندرج در آیین‌نامه‌های مذکور در ماده ۱۰ کارخانجات و کارگا‌ه‌هایی که موجبات آلودگی محیط
زیست را فراهم می‌کنند مشخص و مراتب را کتبا با ذکر دلایل بر حسب مورد به
صاحبان یا مسوولان آنها اخطار می‌دهد که ظرف مدت معینی نسبت به رفع
موجبات آلودگی مبادرت یا از کار و فعالیت خوداری کنند. در صورتی که در مهلت
مقرر اقدام نکنند به دستور سازمان از کار و فعالیت آنها ممانعت به عمل
خواهد آمد. در صورتی که اشخاص ذینفع نسبت به اخطار یا دستور سازمان معترض
باشند، می‌توانند به دادگاه عمومی محل شکایت کنند، دادگاه فورا و خارج از
نوبت به موضوع رسیدگی می‌کند و در صورتی که اعتراض را وارد تشخیص دهد، رای
به ابطال اخطار یا رفع ممانعت خواهد داد. رای دادگاه هم قطعی است.
با این اوصاف، می‌توان معترف شد که بر
اساس بند بند این ماده‌ها فعالیت معدن سنگ مرمریت کاملا با حیات منطقه حفاظت شده
بیرمی مغایرت دارد و در این پنج یا شش ماه فعالیتی که داشته، آسیب جدی به حیات
جانوری و گیاهی و ساختار اولیه کوه و چشمه‌های موجود در آن وارد ساخته است.
بنابراین می‌طلبد که از این پس دستگاه‌های
مربوط نظیر اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت، شرکت سهامی آب و فاضلاب، اداره‌کل میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اداره‌کل حفاظت از محیط زیست در صدور مجوز احداث
معدن با نگاهی کارشناسی‌شده و اصولی و منطبق بر قوانین موجود عمل کنند تا دیگر
آسیبی به محیط زیست و مناطق حفاظت شده وارد نشود؛ چراکه آیندگان به طبیعت بکر و
منابع موجود در آن برای ادامه حیات خود نیاز دارند. امید می‌رود که فعالیت معدن
مرمریت با توجه به آسیب‌های جدی که هم به میراث فرهنگی و هم به جاذبه‌های طبیعی و
زیستگاه‌های بکر منطقه حفاظت شده بیرمی وارد کرده، از سر گرفته نشود و استاندار و
سایر مسوولان مربوط دغدغه دوستداران محیط زیست را جدی بگیرند و زندگی معمول را به
منطقه مذکور بازگردانند و ماشین‌های غول‌پیکر و لودرهای زمخت را از منطقه خارج
کنند تا آرامش بر منطقه حاکم شود.
یادآوری می‌شود، منطقه یا کوه بیرمی در
سال ۱۳۹۴ پس از استعلام از ارگان‌های متولی در شورای عالی محیط زیست به‌عنوان یکی
از مناطق حفاظت شده به تصویب رسیده است.
پربازدید ها