داود علیزاده- الهام بهروزی

هفدهم مرداد ماه سال 1377، محمود صارمی خبرنگار خبرگزاریِ جمهوری اسلامی، به همراه هشت نفر از اعضای کنسولگری ایران در مزار شریف افغانستان به دست گروهک تروریستی طالبان به شهادت رسید. به همین مناسبت، شورای فرهنگ عمومی، هفدهم مردادماه هر سال را به عنوان «روز خبرنگار» نامگذاری کرد تا بهانه‌ای باشد برای یادآوری کسانی که گاهی جز یک کد کاربری از آن‌ها چیزی دیده نمی‌شود؛ اما انعکاس قلم‌شان به پهنای تمام واکنش‌های مردم جامعه است.

در سال ۱۹۷۸ از سوى سازمان يونسکو (سازمان آموزشي، علمى و فرهنگى ملل متحد)، اعلاميه‌اى راجع به نقش رسانه‌هاى جمعى در تقويت صلح جهانى و تفاهم بين‌المللى به تصويب رسيد. در اين اعلاميه، لزوم تربيت اخلاقى و اجتماعى روزنامه‌نگاران ارائه شد.

در اين مجموعه، آزادى مبادله اخبار و اطلاعات، يک حق اساسى تلقى شده و دستورالعمل‌هاى اخلاقى براى کليه کسانى که در جمع‌آورى و کسب و نشر و تفسير اخبار و اطلاعات شرکت دارند، وضع شده است. در اين اعلاميه، ضمن تاکيد بر منشور جهانى ۱۹۴۸ سازمان ملل متحد، تصريح شده است که براساس اين قوانين، خبرنگاران مطبوعات بايد منتهاى درجه، کوشش کنند تا اخبار و اطلاعاتى که در اختيار عموم مى‌گذارند صحيح، دقيق و معتبر باشد. خبرنگاران و سردبيران بايد در صحت اخبارى که به‌دست مى‌آورند تحقيق و تعمق کنند. خبرنگاران نبايد حقيقتى را تعمدا تحريف يا مخدوش کنند و همچنين هيچ نوع مطلبى را نبايد از نظر مردم مکتوم نگه دارند.

این‌ موارد و ده‌ها باید و نباید، برای شغلی است که کمترین امنیت شغلی، مالی، روانی و گاه جسمی را دارد، بازتاب نارسایی خشم مسوول را در پی دارد، غم مردم را... اما چاره‌ای جز انعکاس درد برای درمان نیست.

اصول اخلاقى حرفه روزنامه‌نگارى مقرر مى‌دارد که روزنامه‌نگاران در هر مرحله و مقامى که باشند بايد به خير و مصلحت جامعه ايمان کامل داشته باشند. کوشش براى تامين منافع شخصى و کوشش براى پيش بردن مقاصد خصوصى که با مصلحت جامعه سازگار نباشد، خلاف اصول و آیين‌ اخلاقى روزنامه‌نگارى است. تخطئه مردم و تهمت و افترا به اشخاص از جمله جرائم بزرگ حرفه روزنامه‌نگارى است. براساس قطعنامه‌هاى سازمان ملل متحد، سرقت ادبى و انتساب اخبار و عقايد و تاليفات ديگران به‌خود نيز جرم مطبوعاتى محسوب مى‌شود. حسن نيت به جامعه اساس و پايه روزنامه‌نگارى مطلوب است.

خبرنگاری معجونی از تیزبینی، دقت و نکته‌سنجی است که در کمترین زمان ممکن باید حادثه را به متن مبدل کند؛ چراکه خبر، بی‌خبر می‌آید و با درنگی فوت می‌شود. خبرنگاری در ایران تا ایده‌آل‌هایش فرسنگ‌ها فاصله دارد. باید هزاران مرز فراتر رود، ظرفیت انتقاد همگانی گسترش یابد، آزادی تبادل اطلاعات میسر شود، خط قرمزها کمرنگ‌تر شود، آگاهی‌رسانی رسالتی باشد برای رسیدن به جامعه آرمانی و... تا آن روز هر کسی که می‌خواهد خبرنگار باشد یا قلم در روزنامه چون شمع روشن کند مصائب بسیار در پیش رو دارد و جز نامی در برگی از تقویم جایی ندارد.

لزوم تامین امنیت شغلی خبرنگاران

استان بوشهر در مطبوعات پیشنه‌ درخشانی دارد و در حال حاضر نیز رسانه‌های متعددی در این خطه مشغول به فعالیت هستند. مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر ضمن تبریک روز خبرنگار در خصوص تعداد نشریات و خبرنگاران فعال استان بوشهر به بامداد جنوب گفت: 120/11 رسانه مجوزدار مجازی و کاغذی در ایران وجود دارد. 180 رسانه خارجی در ایران فعال هستند که 370 نفر برای این رسانه‌ها کار می‌کنند. خانه مطبوعات استان بوشهر 107 نفر عضو اصلی و 9 نفر عضو افتخاری دارد. در استان بوشهر در حال حاضر 65 رسانه چاپی و 52 پایگاه خبری ثبت شده در سامانه جامع رسانه‌های کشور دارد. خبرنگاران می‌توانند با ثبت‌نام در سامانه جامع رسانه‌های کشور، صندوق حمایت از روزنامه‌نگاران ثبت‌نام کرده و عضو خانه مطبوعات کشور شوند.

فاطمه کرمپور در خصوص حمایت معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از رسانه‎‎های کاغذی توضیح داد: معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با توجه به شرایط حاکم بر بازار ارز و تحریم‌ها تمام تلاش خود را معطوف به رفع مشکل تامین کاغذ برای نشریات چاپی کرده است. همچنین آقای خدادادی با مدیریت و تنظیم بازار چاپ در تلاش است که با تخصیص متناسب و شفاف کاغذی که با ارز دولتی وارد می‌شود که البته روی سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز قابل مشاهده است، رسالت آگاهی‎بخشی و اطلاع‌رسانی به جامعه دچار خلل نشود. در سال گذشته 915/6 تن کاغذ روزنامه‌ای و 649/13 تن کاغذ تحریر با حواله معاونت فرهنگی و مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توزیع شده است. در حال حاضر نیز با سلسله جلساتی که استاندار، معاون سیاسی استاندای و ما با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون مطبوعاتی وزارت داشته‎ایم، تمام تلاش خود را برای تامین کاغذ موردنیاز نشریات چاپی در استان صرف کرده‎ایم تا بتوانیم این مشکل را مرتفع کنیم. البته در بحث تامین و توزیع کاغذ در میان رسانه‌های مکتوب با ارز دولتی و قیمت 4200 تومانی طبق سهمیه برنامه‎ریزی شده است و با ارز نیمایی به‌علت گرانی‎ها با قیمت 7500 تومان قابل عرضه است.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه موضوع مهم دیگری که برای خبرنگاران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، امنیت شغلی خبرنگاران است، تصریح کرد: حقیقت این است که خبرنگاری کاری ویژه است و دنیای خاص خودش را دارد. خبرنگاران شرایط تلخ و شیرینی را تجربه می‌کنند. متاسفانه در کشور ما برخی اوقات افراد خبرنگاری را به‌عنوان مهارت و شغل دوم می‎دانند. خبرنگاری بازنشستگی و پایانی ندارد. هرچه خبرنگاران سن‌شان بالاتر می‌رود، به تجربه و اندوخته‌های علمی و عملی‌شان افزوده می‌شود. بنابراین وجودشان برای جامعه باارزش‌تر می‌شود. خبرنگاران نخبگان جامعه هستند مثل هنرمندان، مثل اساتید دانشگاه و معلمان که هر چه بر سال‎های فعالیت‌شان افزوده می‌شود، از غنای تجربی و علمی بیشتری برخوردار می‌شوند و به سرمایه‌های باارزش‌تری برای جامعه تبدیل می‎شوند.

وی در خصوص سیاست‌های حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز گفت: تشکیل نظام صنفی خبرنگاران در قالب خانه مطبوعات، تشکیل جلسات منظم این خانه و همچنین پیگیری بیمه خبرنگاران از طریق سامانه جامع رسانه کشور و عقد قرارداد با سازمان تامین اجتماعی یا از طریق صندوق حمایت از خبرنگاران از جمله برنامه‎های حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از خبرنگاران است. تاکنون سه هزار نفر از خبرنگاران از طریق صندوق حمایت از خبرنگاران تحت پوشش قرار گرفته‌اند که به‌دنبال افزایش این سهمیه هستیم. معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تلاش برای رفع مشکل خبرنگاران در زمینه مسکن، معیشت و بیمه است. خبرنگاری که در تلخ‌ترین صفحه‎های اجتماعی مثل زلزله، سیل، انفجار و... حضور دارد، شایسته این است که از نظر معیشتی حمایت شود.

مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در ادامه با بیان اینکه حقیقت را باید پذیرفت، رسانه‌ها هم باید شرایط را درک کنند و با تمهیداتی اقتصاد رسانه را در اولویت قرار بدهند، تصریح کرد: یعنی در بحث تولید محتواهای رسانه‌های و سوژه‌های خوب در جامعه به‌دنبال افزایش کیفیت عرضه و تقاضا در میان مخاطبان خود باشند. رسانه‌ها صرفا تولیداتشان مربوط به اخبار دستگاه‎ها، همایش‌ها و مراسم نباشد. امروزه‌ رسانه‌های نوین رقیب رسانه‌های سنتی هستند، مردم از طریق گوشی‎های موبایل در گروه‌ها، شبکه‌ها، کانال‌های رسانه‌ای و پیام‎رسان‌های مختلف در جریان اخبار روز قرار می‎گیرند. پس تولید محتوا مبتنی بر نیاز مردم و متناسب با شرایط مختلف از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است.

کرمپور در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی خبرنگار بانو در رسانه‌های استان فعالیت دارند، آیا برنامه ویژه‌ای برای حمایت از خبرنگاران زن در نظر دارید، توضیح داد: من بسیار خرسند هستم که بانوان خبرنگار در حوزه رسانه فعالیت دارند، از این حیث خانم‌ها نیز دوشادوش آقایان در تمام عرصه‌های اجتماعی فعال هستند و توانشان را صرف آگهی‎بخشی و اطلاع‎رسانی می‎کنند. بانوان خبرنگار در حوزه‌های تخصصی مثل منشور حقوق شهروندی، موضوعات اجتماعی، کودکان، زنان، خانواده و حتی حوزه‌های تخصصی دیگر بسیار فعال هستند؛ هم در شورای فرهنگ عمومی و هم در برنامه‎های ویژه برای خبرنگاران علاوه بر حمایت‎هایی که از همه خبرنگاران صورت می‌گیرد، با همکاری مدیرکل امور بانوان استانداری درصدد حمایت و توانمندسازی بانوان خبرنگار هستیم. برنامه‌های آموزشی ویژه خبرنگاران زن و بهره‎مندی آنها از حمایت‎هایی مبتنی بر الگوهای نوین برای اشتغال‌زایی در این برنامه تهیه و تدوین خواهد شد. علاوه بر این بانوان خبرنگار نیز می‌توانند از خدمات عضویت در خانه مطبوعات برخوردار شوند. مهم‌ترین این خدمات استفاده از کارگروه‎‌های آموزشی مرکز مطالعات رسانه و تسهیلات صندوق در قالب بیمه، وام و دیگر موارد است.

به گفته وی، بازدید استاندار، هیات‌رئیسه خانه مطبوعات و جمعی از مسوولان مربوطه از دفاتر نشریات، پایگاه‎های خبری و نمایندگی خبرگزاری‌ها (ایرنا، نمایندگی اطلاعات در استان بوشهر، آوای بهارستان و نشریات دشتستان در شهرداری دالکی)، برگزاری کارگاه‎های آموزشی در مرکز استان و شهرستان‌‎های عسلویه، دیّر، گناوه و دشتی، کارگاه یادداشت‌نویسی در مطبوعات با تدریس مهرداد فرید، سردبیر هفته‌نامه امید جوان و عضو شرای سردبیری عصر ایران، تجلیل از پیشکسوتان عرصه رسانه، دیدار با خانواده‎‌های شهدای رسانه و بازماندگان فعالان پیشین عرصه مطبوعات استان، برگزاری نشست هم‎اندیشی مدیران مسوول رسانه‌های استان با معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برگزاری نشست خبری معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تجلیل دستگاه‌های اجرائی از خبرنگاران برتر، تور رسانه‌ای خبرنگاران استان و بازدید از مراکز صنعتی و برگزاری نشست هم‌اندیشی با مدیران این حوزه در جنوب استان، برپایی نمایشگاه عکس صفحه نخست روزنامه‌های و نشریات استان از دیرباز تاکنون، برگزاری جشن و مراسم پایانی هفته خبرنگار در روز چهارشنبه 23 مردادماه ویژه‌برنامه‌هایی است که در هفته‌ خبرنگار از 16 تا 23 مردادماه در استان بوشهر برگزار می‌شود.

مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در پایان در خصوص وضعیت کیفی رسانه‌های استان گفت: از نظر کمی با توجه به آماری که در اختیار شما قرار گرفت، شرایط خوبی بر نشریات و مطبوعات استان حاکم است؛ اما اگر حقیقت موضوع را بخواهید، باید گفت رسانه‌‌ها خودشان باید برای ادامه حیات خود به مساله مهمی توجه کنند و آن مساله مهم این است که رسانه‌ها چرخه اقتصادی و حیاتشان با پرداخت یارانه حل نمی‎شود، به گفته دکتر خدادادی، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اگر قرار بود رسانه‌ها با پول به جایگاه بالایی دست می‌یافتند، پس باید الان رسانه‎های عربستان در دنیا رتبه اول را می‎داشتند، می‎بینیم که این‎گونه نیست. روزنامه‎ها امروز باید بخشی از نیازهای مردم را در بسته‌های رسانه‎ای ارائه و تامین کنند. اگر محتوای مطبوعات متناسب با نیاز مردم باشد، حتما مخاطب خواهد داشت و اگر کالایی مشتری داشته باشد، حتما اقتصاد آن صنعت به‌خوبی خواهد چرخید.

روز خبرنگار بهانه‌ای شد تا از کسانی یاد کنیم که همیشه از دیگران گفته‌اند و از سوژه‌ها نوشته‌اند؛ بنابراین به سراغ تنی چند از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران رفته‌ایم تا این بار آنها از حرفه‌ خود حرف بزنند و سوژه صفحه‌ای باشند که برایش سوژه جسته‌اند.

برخی از مسائل موجب دلسردی خبرنگاران می‌شود

مسوول باشگاه خبرنگاران جوان مرکز بوشهر در خصوص اینکه چرا خبرنگاری جزء مشاغل سخت است، به بامداد جنوب گفت: با توجه به اینکه خبرنگار برای دستیابی به واقعیت‌ها باید با دشواری‌های فراوانی رو‌به‌رو شود، در مکان‌ها و زمان‌های مختلفی پیگیر خبرها باشد و در معرض مسائل و تهدیدات گوناگونی قرار گیرد، بنابراین به‌طور حتم این حرفه، یکی از حرفه‌های سخت است.

سلیمه کهنسال در ادامه در خصوص دشواری‌ها و چالش‌های خبرنگاری نیز توضیح داد: همکاری نکردن منابع خبری، قرار گرفتن اطلاعات کاملا معمولی در طبقه ویژه و محرمانه و جلوگیری از انتشار آن‌ها، نبود حمایت‌های مادی و معنوی از خبرنگاران از سوی نهادهای متولی، مشخص نبودن چارچوب فعالیت‌های خبری با توجه به تعریف نشدن نحوه فعالیت‌ها و گاه کم‌آگاهی خبرنگاران از چارچوب‌های حرفه‌ای و قانونی فعالیت در این حوزه مهم‌ترین موانع و مشکلات حوزه خبرنگاری به‌شمار می‌رود.

وی در ادامه درباره روابط متقابل منابع خبری و خبرنگاران با یکدیگر گفت: هم منابع خبری باید خود را ملزم به همکاری با خبرنگار بدانند، هم خبرنگار حرفه خود را بشناسد و براساس اصول حرفه‌ای و قانونی کار کند و هم متولیان سازوکاری برای حفظ منافع مادی و معنوی خبرنگار تعیین کنند.

این مدرس خبرنویسی در ادامه به این سوال مبنی بر اینکه آیا از فعالیت در عرصه رسانه رضایت دارید، تصریح کرد: از فعالیت در حوزه خبر ناراضی نیستم، زیرا به آن علاقه‌مند هستم؛ ولی گاه مسائلی به وجود می‌آید که باعث دلسردی خبرنگاران می‌شود.

کهنسال همچنین در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا فضای مطلوب برای فعالیت خبرنگاران بانو در استان فراهم شده است، گفت: اصولا فعالیت زنان در حوزه خبرنگاری با دغدغه‌های بیشتری روبه‌روست؛ زیرا از یک سو هنوز توان آنان را باور نکرده‌ایم و از سوی دیگر با وجود تلاش مضاعفشان برای انجام کار، سنگ‌های بیشتری در مسیرشان قرار می‌دهند. البته شاید این مساله مختص خبرنگاران زن نباشد و زنان فعال در حوزه‌های مختلف با آن دست به گریبان باشند.

وی در خصوص ارائه تسهیلات ویژه به خبرنگاران و همچنین راه‌اندازی تعاونی خبرنگاران توضیح داد: هر فعالیتی در حوزه رفاهی صورت گیرد، به‌طور حتم در آسایش خبرنگار موثر است و از آن استقبال می‌شود.

مسوول باشگاه خبرنگاران جوان مرکز بوشهر در پاسخ به این پرسش که جشن ویژه روز خبرنگار را چگونه ارزیابی می‌کنید، بیان کرد: جشن‌ها تکراری هستند؛ اما خب نیاز است که برگزار شود. اگر جشن‌ها همراه با برگزاری کارگاه‌های آموزشی باشد بهتر خواهد بود تا نکته‌های حرفه‌ای هم یادآوری شوند.

کهنسال در پایان یادآور شد: تعیین سازوکاری مشخص برای الزام اشخاص و نهادهای مربوط با خبرنگاران، باور خود خبرنگاران به توانایی خودشان، احترام خبرنگاران به همدیگر و رعایت اصول حرفه‌ای و اخلاقی نسبت به یکدیگر، حمایت مادی و معنوی از خبرنگاران، برگزاری دوره‌های بازآموزی از جمله کارهایی است که می‌توان برای ارتقای عرصه خبرنگاری آن‌ها توجه کرد.

روزنامه‌نگاران زن بوشهری حرفه‌ای و اخلاق‌مدار ظاهر شده‌اند

حمید موذنی نیز با بیان اینکه روزنامه‌نگاري در تمام جهان جزء مشاغل سخت به‌شمار مي‌رود، به بامداد جنوب گفت: استرس مدام، حضور در صحنه‌هاي پرتلاطم و خشونت‌آميز، افشاگري و تاباندن نور بر پستوهاي تاريك اهالي قدرت، حضور در خطوط مقدم جنگ، تهديد مدام باندهاي مافيايي و شبكه‌هاي غيررسمي قدرت و ثروت و ... از جمله شرايط كار خطير روزنامه‌نگاري است. از همين روي خبرنگاران مدام تهديد و تحديد مي‌شوند و شغل آنها به‌صورت هميشگي درگير فشار و اضطراب ناشي از انجام كار حرفه‌اي است. البته در كشورهايي كه جامعه مدني قدرتمند و واقعي دارند و قانون از استقلال و كار حرفه‌اي و آزاد روزنامه‌نگاران حمايت مي‌كند و قدرت رسمي مدام از سوی جامعه مدني، دروازه باني مي‌شود و در اين جوامع، قانون حرف آخر را مي‌زند؛ وضعيت روزنامه‌نگاران بدون‌شك از كشورهاي بسته و استبدادي كه فاقد جامعه مدني هستند، بهتر و نرمال‌تر است؛ اما در جوامع بسته كه نظام سياسي از گردش آزاد اطلاعات جلوگيري مي‌كند، جامعه مدني ضعيف است و آزادي بيان وجود ندارد، باندهاي مافيايي قدرت و ثروت به عيان مشغول فعاليت هستند و از طرفي روزنامه‌نگاران با توده‌هاي مردم سروكار دارند؛ توده‌هايي همراه با زيستي اتميستي كه به‌جاي پي‌گيري مطالبات از طريق مدني و با واسطه نهادهاي مدني چشم به مناسبات قدرت دارند و قدرت براي آنها مقدس است و از آن هراس هم دارند. در نتيجه روزنامه‌نگاران در اين جوامع تنها و آسيب‌پذير هستند و كار روزنامه‌نگاري به مراتب سخت‌تر، پرهزينه و همراه با استرس افزون‌تري است. اگر به آمار حبس، زندان و قتل و اعدام روزنامه‌نگاران در سراسر جهان نگاهي كوتاه بيفكنيم به‌راحتي متوجه شرايط سخت اين شغل و تفاوت وضعيت اين قشر مدني در جوامع باز و بسته مي‌شويم.

این روزنامه‌نگار و نویسنده در ادامه با تاکید بر اینکه خبرنگاري يك فعاليت ارزشمند است؛ فعاليتي مبتني بر مسووليت اخلاقي و مسووليت اجتماعي، افزود: خبرنگاری بیش از هر چیزی شجاعت مي‌خواهد و يك وجدان بيدار و آگاه. در نتيجه غرور‌آميز است و داراي ارزش. متاسفانه همان‌طور كه همه عرصه‌هاي ادبي، هنري، مدني و سياسي و ... مملو از فعالان اين حوزه‌ها شده‌اند. در روزنامه‌نگاري هم با استقبال شدیدی ناشي از مد و يا معطوف به كسب پست و مسير اشتغال روبه‌رو هستيم. به همين دليل در اين عرصه با مواردي روبه‌رو مي‌شويم كه با روح روزنامه‌نگاري در تضاد است؛ اما مسند امور در دست اين اشخاص قرار گرفته و روزنامه‌نگاري متاسفانه متاثر از اين وضعيت نحيف و لاغر و در شرايط نامناسبي است.

وی با اشاره به اینکه در ايران نهادمدني واقعي وجود ندارد. اين نهادها در اصل كاركردشان زدودن نهادهاي اصلي و واقعي است، تصریح کرد: خانه مطبوعات بوشهر هم در واقع يك كيچ است. ما در ايران در وضعيت كيچ هستيم. منظورم از كيچ همان منظور ميلان كوندرا نويسنده اهل چك است كه اشاره به فروش جنس بنجل به‌جاي كالاي اصلي مي‌كند. ما در ايران با كيچ روزنامه‌نگاري، كيچ روشنفكري، كيچ خانه مطبوعات، كيچ دولت، كيچ هنرمند، كيچ اصلاح‌طلب، كيچ فعال مدني، كيچ پزشك، كيچ مهندس و... روبه‌رو هستيم. نتيجه اين ازدحام كيچ در همه عرصه‌ها جامعه‌اي نوميد و مستاصل است .

موذنی در ادامه با تاکید بر اینکه روزنامه‌نگاري در تمام دنيا يك كار اخلاق‌مدار است، گفت: به همين دليل ميثاق‌نامه اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري در تمام دنيا براي فعاليت در اين شغل از اولويت بالايي برخوردار است. بر همين اساس روزنامه‌نگاري از اجزاي جامعه مدني براي نظارت و دروازه‌باني جامعه شكل گرفته تا بر قدرت رسمي نظارت مدام داشته باشد؛ اما در ايران به‌دليل ضعف و نبود جامعه مدني، روزنامه‌نگاري هم روز به روز نحيف‌تر و لاغر‌تر شده و قدرت بي‌نظارت و فربه‌تر شده است. عصر طلايي مطبوعات كه از دوم خرداد آغاز شد و موج نويي از كنش مدني روزنامه‌نگاري در ايران شكل گرفت با افول اصلاحات، روزنامه‌نگاري نيز به حضيض رسيد. بخشي از اين به حضيض رفتن مطبوعات به‌دليل شرايط سخت كار روزنامه‌نگاري و برخورد با روزنامه‌نگاران بود و بخش ديگر هم به عملكرد اصلاح‌طلبان بر مي‌گشت كه روزنامه‌ها را به ارگان احزاب سياسي و جناح خود تبديل كردند. نتيجه اين وضعيت تضعيف گفتمان روزنامه‌نگاري مستقل و آزاد شد. در بوشهر وضعيت به مراتب بدتر بود. روزنامه‌نگاران بوشهري موج دوم خرداد اكثر از اهالي سياست بودند و هفته‌نامه‌هاي بوشهر به‌جاي عضوي از نهاد جامعه مدني به عضوي از نهاد دولت تبديل شدند. در تغيير و تحولات مديريتي دخالت كردند و روزنامه‌ها به ابزارهاي صعود و سقوط افراد در مناسب قدرت تبديل شدند. به كلمات تجاوز شد و معامله مدلول تعامل شد، نقد از معنا تهي شد و روزنامه‌نگاري به بخشي از روابط عمومي نهادهاي رسمي و ادارت‌كل تغيير ماهيت داد. اين مهم‌ترين مشكل مطبوعات بوشهر بود و اين رويكرد از آغاز دهه هشتاد قوي شد و كم‌كم به يك سنت تبديل و به سال‌ها و دهه‌هاي بعد منتقل شد. به همين دليل بوشهر در واقع، شهر و استاني فاقد رسانه است؛ اما پر از نام و عنوان نشريه، سايت، كانال و... اين فربگي كمي در واقع از غياب واقعي رسانه حكايت دارد.

این روزنامه‌نگار در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه فعالیت خبرنگاران و روزنامه‌نگاران زن را در استان چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: به‌نظرم همان‌طور كه زنان ايران جدي‌تر، سالم‌تر و قاطع‌تر در عرصه‌هاي مختلف حضور خود را اثبات کرده‌اند، در بوشهر هم روزنامه‌نگاران زن به همراه يكي دو نفر از جوانان در كار روزنامه‌نگاري حرفه‌اي‌تر و اخلاقي‌تر به اين كار وارد شده‌اند و اگر اميدي به برخاستن تن نحيف و بيمار روزنامه‌نگاري وجود دارد به زنان و جواناني است كه به‌تازگي با شجاعت و اخلاق به اين مسير گام برداشته‌اند؛ اما اين زنان و جوانان نيز بايد هوشيار باشند كه در مسير كارفرماهاي رسانه‌اي خود قرار نگيرند و ميثاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاري را سر لوحه كار خود قرار دهند.

وی در خصوص تشکیل تعاونی خبرنگاران و ارائه تسهیلات به خبرنگاران هم تاکید کرد: هرچه حمايت روزنامه‌نگاران از سمت تشكيلات و صنوف خود باشد، بدون شك در سلامت كار روزنامه‌نگاري كارامدتر است و اين هم در صورت تشكيل يك نهاد صنفي حمايتگر مي‌تواند كمك خوبي به روزنامه‌نگاران و فعالين رسانه‌اي باشد كه شغل آنها امنيت كافي براي استمرار و ادامه ندارد. ارائه تسهیلات بانکی هم بايد از سمت و سوي صنف روزنامه‌نگاري باشد تا روزنامه‌نگاران زير دين نهادهاي رسمي نروند. اگر حمايت‌ها از جانب صنف باشد، خوب است و اگر در غير اين صورت باشد اين وضعيت به استقلال و آزادي و كار حرفه‌اي آنها لطمه وارد مي‌كند.

موذنی در پایان در خصوص برگزاری جشن ویژه روز خبرنگار هم یادآور شد: اين جشن‌ها هم ذيل همان كيچ جا مي‌گيرند. روزنامه‌نگاران تنها در يك روز به‌صورت سمبليك و با پيام‌هاي متعدد پاس داشته مي‌شوند؛ اما در واقعيت با روزنامه‌نگاري رفتاري غير از آن صورت مي‌پذيرد.

درآمد شغل خبرنگاری کم است

نماینده خبرگزاری مهر در استان بوشهر با تاکید بر اینکه خبرنگاری باعث کاهش طول عمر شده و بیماری‌های مختلفی از جمله استرس و در پی آن فشار خون بالا و دیابت و... را در پی دارد، به بامداد جنوب گفت: حساسیت‌های کار خبرنگاری بسیار بالا است و اینها دلایل کمی برای سخت و زیان‌آور بودن این شغل نیست.

سعید رضایی در ادامه در خصوص مشکلات حوزه خبرنگاری بیان کرد: کمی درآمد شغل خبرنگاری و مشکلاتی همچون بیمه و حمایت نکردن متولیان از خبرنگاران مهم‌ترین مشکلات این حوزه است که بهترین راهکار برای حل آن حمایت از رسانه‌ها و خبرنگاران است.

وی در خصوص عملکرد خانه مطبوعات در سال‎های اخیر گفت: خانه مطلوعات استان بوشهر در سال‌های اخیر با وجود بی‌رغبتی مسوولان استان نسبت به این خانه، کلاس‌ها و دوره‌های خوبی برگزار کرده است. انتظار می‌رود با حمایت بیشتر از خانه مطبوعات، شاهد توسعه برنامه‌های خانه مطبوعات باشیم.

رضایی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا از اینکه یک خبرنگار هستید، رضایت دارید، گفت: از کارم رضایت دارم؛ ولی انتظاراتم بیش از اینها است.

وی در خصوص وضعیت فعالیت خبرنگاران بانو در استان نیز تصریح کرد: در استان بوشهر تعداد بانوان خبرنگار فعال کمتر از آقایان نیست و انصافا در حوزه فعالیتی خود نیز عملکرد قابل قبولی داشته‌اند و این وضعیت همچنان به نفع بانوان در حال تغییر است.

این خبرنگار برتر کشوری در خصوص تشکیل تعاونی خبرنگاران و ارائه تسهیلات خبرنگاری هم تاکید کرد: تشکیل این تعاونی ضروری است؛ ولی در صورتی که کسی خود را متولی حمایت از خبرنگاران بداند. در خصوص تخصیص تسهیلات به خبرنگاران هم کاملا موافقم؛ ولی کسی از این موضوعات حمایتی نمی‌کند.

رضایی جشن‌های ویژه روز خبرنگار را باکیفیت ندانست و افزود: این‌گونه جشن‌ها کیفیت چندانی ندارند و عموما یک رفع تکلیف هستند. در واقع جشن‌های شلوغی هستند که خروجی چندانی هم ندارند.

وی در پایان خواستار ساماندهی و شناسنامه‌دار شدن خبرنگاران و فعالان خبری و برگزاری جشنواره‌های کیفی مطبوعات در استان که به بهبود تولیدات رسانه‌ای کمک کند، شد.

خبرنگاران از ابتدایی‌ترین حقوق خود بی‎بهره هستند

خبرنگار هفته‌نامه «نصیر» و پایگاه خبری «سیراف خبر» هم در خصوص خبرنگاری به بامداد جنوب گفت: از آنجایی که خبرنگاری یک شغل پرچالش است و خبرنگار باید به بطن جامعه رود تا مشکلات اجتماعی را جست‌وجو و اطلاع رسانی کند. این شغل جزء مشاغل سخت به‌شمار می‎رود. در حقیقت خبرنگار مطالبه‌گر حق خود نیست، مطالبه‌گر خواسته‌ها و نیازهای جامعه است و این بسیار باارزش است.

سهیل شعبانی در خصوص عملکرد خانه مطبوعات نیز توضیح داد: با توجه به اینکه ارادت خاصی به اعضای هیات‌مدیره خانه مطبوعات بوشهر به‌خصوص برادران هوشمند دارم و دوست ندارم عملکرد خانه مطبوعات را زیر سوال ببرم؛ اما متاسفانه شاهد هستیم که خبرنگاران با وجود سال‌ها تلاش از ابتدایی‌ترین حقوق خود که شامل بیمه و کارت خبرنگاری است، بی‌بهره هستند.

وی در ادامه در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آیا از اینکه یک خبرنگار هستید، رضایت دارید، تصریح کرد: بله، هر چند که از نظر مالی برایم منفعتی نداشته است؛ اما به‌خاطر علاقه شخصی راضی هستم.

شعبانی همچنین در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه کار خبرنگاران زن استان را چگونه ارزیابی می‌کنید و فکر می‌کنید آیا فضای مطلوب برای فعالیت آنها در استان فراهم شده است، توضیح داد: در استان بوشهر هم مانند دیگر استان‌ها، زنان خبرنگار در جامعه تقریبا مردسالار کار می‌کنند و این باعث شده خیلی کارشان دیده نشود. اگر فرهنگ برابری در جامعه نهادینه شود، شکاف‌های جنسیتی خود به‌خود از میان خواهند رفت و در نهایت فضای مطلوبی برای فعالیت زنان فراهم خواهد شد.

این خبرنگار در خصوص تشکیل تعاونی خبرنگاران و ارائه تسهیلات ویژه به خبرنگاران هم گفت: به‎طور مسلم اگر چنین ظرفیتی ایجاد شود، خیلی خوب خواهد بود. خبرنگاری که در رفاه باشد و دغدغه مالی نداشته باشد با فراغ‌بال به کار خود خواهد پرداخت و نتیجه بهتر و پربارتری خواهد داد. با تسهیلات مخالف نیستم؛ اما نظر شخصی من این است که مادیات را در آخر لیست اولویت‌ها قرار دهم؛ زیرا معنویات را تحت شعاع قرار می‌دهد.

وی همچنین در خصوص جشن ویژه روز خبرنگار هم گفت: این جشن مثل خیلی مناسبت‌های دیگر جنبه فرمالیته دارد که با پایانش خبرنگاران فراموش می‌شوند.

شعبانی در پایان یادآور شد: از مسوولان خانه مطبوعات انتظار دارم به وضعیت مطبوعات بوشهر سر و سامانی دهند تا اصحاب رسانه به پشتوانه حمایت آنها با آرامش کار خود را دنبال کنند. متاسفانه امروزه نشریات حال و روز خوبی ندارند و این بسیار نگران‌کننده است. مثلا من خبرنگار، در هوای گرم بوشهر وقت می‌گذارم و در نشست خبری شرکت می‌کنم؛ اما به‌خاطر گرانی کاغذ و نبود اآگهی که لازمه چاپ نشریه است، گزارشم سوخت می‌شود.

مسوولان از رسانه فرار می‎کنند

نماینده خبرگزاری ایسنا در استان بوشهر نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب در مورد خبرنگاری گفت: شغل خبرنگاری ساعت نمی‌شناسد و روز و شب ندارد؛ یعنی اصلا قابل پیش‌بینی نیست که قرار است روزت را چطور بگذرانی! در حقیقت با نبض حادثه و تلاطم زندگی همراه و همسفر هستی.

زهره عرب در خصوص مشکلات حوزه خبرنگاری هم تاکید کرد: مشکلات که زیاد هستند؛ اما به بسیاری از آنها عادت کرده‌ایم. شاید هم از حل آن ناامید شده‌ایم، به‌هر حال شرایط کاری سخت، تخصصی نبودن حوزه‌ها، حمایت نکردن مسوولان مربوطه به‌خصوص اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین همکاری نکردن و پاسخگو نبودن مدیران و مسوولان -که مهم‌ترین مشکل و در واقع یک بحران بزرگ است- شفاف نبودن و فرار آنها از رسانه برای خبرنگاران تبدیل به کابوس شده است.

وی در خصوص عملکرد خانه مطبوعات هم گفت: خانه مطبوعات بوشهر با وجود کمبود اعتبار و مشکلاتی که داشته، سعی کرده به بهترین شکل میزبان خبرنگاران باشد. جا دارد بیش از این حمایت صورت بگیرد، نداشتن جایگاه و خانه برای مطبوعات بوشهر خود کمبود و معضل بسیار بزرگی برای خبرنگاران و اصحاب قلم و رسانه است.

عرب در پاسخ به این پرسش که آیان از اینکه خبرنگار هستید، رضایت دارید، توضیح داد: نمی‌توانم دروغ بگویم یا بنویسم؛ اما گاهی از شغلم به معنای واقعی دلزده می‌شوم؛ ولی مواقعی هم است که به آن افتخار می‌کنم و می‌دانم که توانسته‌ام و می‌توانم تاثیرگذار باشم و برای مردم و جامعه مفید واقع شوم. در واقع خبرنگاری به لحاظ دشواری و رنج‌هایی که با خود به همراه دارد، گاه آزارت می‌دهد و گاه برعکس به تو لذت می‌بخشد، باید یاد بگیری با کم و زیاد و تلخ و شیرین و رنج‌های گاه و بیگاهش زندگی کنی.

نماینده خبرگزاری ایسنا در استان در خصوص وضعیت خبرنگاران زن معتقد است: در جامعه حاضر فعالیت در هر شغلی برای زنان اندکی سخت‌تر و ناممکن‌تر به‌نظر می‌رسد. خبرنگاری نیز به همین شکل است، برخی مسائل و موارد که در جریان کار پیش می‌آید، گاهی نبود امنیت و یا اعمال برخی فشارها از سوی افراد و جامعه ممکن است خبرنگار زن را مجبور به عقب‌نشینی کند. شاید بهتر باشد همان جمله تلخ را بگویم که اینجا برای زن بودن باید مرد بود. به همین خاطر خبرنگار بودن و زن بودن هم شجاعت و مردانگی زیادی را می‌طلبد.

عرب در خصوص تشکیل تعاونی خبرنگاران و تسهیلات بانکی به خبرنگاران گفت: طبیعتا چنین مزایا و تسهیلاتی می‌تواند به بهبود معیشت و شرایط کار و زندگی خبرنگاران و اهالی رسانه کمک ویژه‌ای کند و من نیز با هر کار خوب و مثبتی موافق هستم. شکی نیست که در هر شغل و فعالیت جمعی، وجود هرگونه تشکل و یا صنف و حتی انجمن‌ها می‌تواند بسیار راهگشا باشد. در حل مشکلات و مسائل روند کار و ایجاد فضاهای بهتر و قابل انعطاف‌تر برای ادامه کار و فعالیت، بنابراین در رسته شغلی خبر و خبرنویسی یا روزنامه‌نگاری و مطبوعات نیز باید چنین تشکل و صنف سازماندهی شده‌ای وجود داشته باشد تا بتوانیم حرفه‌ای‌تر و در قالب مشخص و قانونمند کار خود را پیش ببریم. متاسفانه هنوز برخی از خبرنگاران به زوایای کار خود وارد نیستند، این یعنی اصول اولیه حرفه‌ای کار کردن و یا حقوق و حدود کارشان را نمی‌دانند که این خود یک معضل است.

وی در خصوص جشن ویژه روز خبرنگار معتقد است: برای دور هم جمع کردن اهالی رسانه استان و گذراندن اوقاتی خوش به‌دور از دغدغه‌های روزانه خبر و خبرنگاری خوب است؛ اما می‌تواند با سازماندهی و برنامه‌ریزی بهتر و کاربردی‌تر شود.

عرب در پایان خواسته‌های خود را از مدیران به این شرح برشمرد: الزام مدیران و روابط عمومی‌های ادارات برای ارتباط با رسانه‌ها و پاسخگویی که بخش مهمی از مشکلات ما را حل می‌کند. ما امروز برای تولید محتوا و تکمیل گزارش‌های خود دچار مشکل هستیم، آن هم در جامعه‌ای که بسیار جای کار و نوشتن دارد. بنابراین باید راهکارها و تمهیداتی برای بالا بردن سواد رسانه‌ای مدیران و مسوولان اندیشیده شود.

خبرنگاری ساعت کاری مشخصی ندارد

خبرنگار خبرگزاری ایرنا در استان بوشهر درباره سخت بودن شغل خبرنگاری به بامداد جنوب گفت: یکی از دلایل اصلی اینکه شغل خبرنگاری جزء مشاغل سخت و زیان‌آور به‌شمار می‌رود، این است که این شغل ساعت کاری مشخصی ندارد.

صمد شهریاری در خصوص مشکلات حوزه خبرنگاری هم بیان کرد: در استان بوشهر مشکل خبرنگاران به مراتب بیشتر از استان‌های دیگر است؛ چراکه مسوولان آن متاسفانه پاسخگو نیستند و این پاسخگو نبودن شاید به‌دلیل ناآشنا بودن آنها از نقش و جایگاه رسانه است. مشکل دیگر که خیلی هم مهم است ، بحث بیمه خبرنگاری است که امیدوارم در این زمینه قدم‌های استوارتری برداشته شود، البته به تازگی بحث بیمه خبرنگاران سایت‌های خبری مطرح شده است.

وی در خصوص عملکرد خانه مطبوعات گفت: خانه مطبوعات استان بوشهر در چند سالی که راه افتاده با بضاعت اندک توانسته کارهای خوبی نظیر برگزاری کلاس‌های آموزشی انجام دهد؛ هرچند که در سایه حمایت بیشتر مسوولان می‌تواند خانه خدمات بیشتری را به خبرنگاران در زمینه رفاهی آنها ارائه کند.

شهریاری در پاسخ به این پرسش که آیا از اینکه یک خبرنگار هستید، رضایت دارید، گفت: خوب چون با عشق و علاقه به این کار مشغول شدم، از کارم رضایت دارد. هرچند که سختی‌های خاص خودش هم دارد و صبح تا شب و بعضی از وقت‌ها هم تا پاسی از شب باید وقتمان را به این شغل اختصاص دهیم.

این خبرنگار در خصوص فعالیت خبرنگاران زن در استان بوشهر هم توضیح داد: در استان بوشهر بیش از ۵۰ درصد از خبرنگاران را بانوان تشکیل می‌دهند و توانسته‌اند در این عرصه نقش‌آفرین باشند تا جایی که مدیریت چندین خبرگزاری در استان برعهده بانوان است.

شهریاری در خصوص تشکیل تعاونی خبرنگاران و ارائه تسهیلات ویژه به خبرنگاران تصریح کرد: تشکیل این تعاونی در صورت تامین اعتبار لازم می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات معیشتی خبرنگاران را برطرف کند و بدون‌شک هر مجموعه تعاونی بخشی از رفاه کارکنان را با ارائه کالاهایی با قیمت مناسب تامین می‌کند. این موضوع برای خبرنگاران با راه‌اندازی تعاونی‌ می‌تواند به واقعیت تبدیل شود و بخشی از بار گرانی‌ها را از دوش آنها بردارد. در ارتباط با تسهیلات هم باید بگویم بدون‌شک با توجه به اینکه خبرنگاران از حقوق پایینی برخوردار هستند کمک‌ زیادی به آنها می‎شود.

وی در خصوص جشن ویژه روز خبرنگار هم تاکید کرد: برگزاری جشن روز خبرنگار در بوشهر طی چند سال اخیر روند خوبی داشته و جای پیشرفت هم دارد که امیدواریم با تعامل دو سویه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و خانه مطبوعات زمینه هرچه باشکوه‌تر برگزار شدن آن در سال‌های بعدی فراهم شود. شهریاری در پایان یادآور شد: مهم‌ترین خواسته‌ام از مسوولان استان پاسخگو بودن و درک بیشتر کار رسانه‌ها در توسعه و پیشرفت استان است. خانه مطبوعات هم می‌تواند با جذب کمک‌های مالی از صنایع مستقر در استان در قالب مسوولیت‌های اجتماعی به وضعیت معیشتی و رفاه خبرنگاران استان کمک کند؛ چرا‌که در شرایط امروزی با حقوق و مزایای پایینی که دارند، نمی‎توانند با این شغل زندگی مطلوبی را اداره کنند.