چگونگی
ایجاد منطقه امن در شمال سوریه
افشین
غلامی
معمولا
منطقه امن را ناحیه‌ای می‌دانند که با استقرار نیروهای بین‌المللی و یا حافظ صلح،
از درگیری دور بماند؛ به صورتی که هیچ هواپیما و یا هلی‌کوپتر جنگی نیز حق پرواز
بر آسمانش را نیابد. مدتی است موضوع ایجاد منطقه امن در شمال سوریه به میان آمده و
همچنین شیوه شکل‌گیری این منطقه به بحث و مناقشه میان طرف‌های درگیر تبدیل شده
است.
در
این میان دولت ترکیه به دنبال اجرایی کردن شروط مورد نظر همگام با منافع ملی خود
در این ناحیه است. تا به حال چندین نشست میان دو طرف آمریکایی و ترک برگزار شده،
اما هیچگاه شرایط مورد تایید دو طرف قرار نگرفته است و طرف سوم یعنی کردها، راضی
به انجام نتایج آن نبوده است. در واقع آمریکا به نیابت از کردها در این مذاکرات
حضور دارد و بدون برآورده ساختن مطالبات کردها، قادر به اجرایی کردن این نقشه راه
نیست، همانطور که در منبج هم این اتفاق صورت نگرفت.
باید
گفت ایجاد منطقه امن شمال سوریه یعنی از بین رفتن موجودیت کردها در شمال و سوریه
به هیچ وجه برای کردها قابل قبول نیست و اگر در این مذاکرات چیزی که رضایت کردها
در آن نباشد، تصویب شود، به قطع، شورای دموکراتیک آن را نخواهد پذیرفت. در حال
حاضر مرز ترکیه با منطقه کردنشین سوریه از غرب کوبانی شروع شده و تا شرق شهر مالکیه
ادامه پیدا می‌کند که نزدیک به ۴۶۰ کیلومتر است.
ترکیه
ابتدا می‌خواهد این منطقه امن همه مرز مناطق کردها در شمال سوریه با ترکیه را در
برگیرد و عمق آن ۳۲ کیلومتر باشد. دوم همه نیروهای کرد اعم از یگان‌های مدافع
خلق، سوریه دموکراتیک و نیروهای امنیتی از این منطقه خارج شوند. سوم آنکارا قصد
دارد ۳ میلیون پناهنده سوری را در این منطقه جای دهد که این منجر به تغییر بافت
جمعیتی به ضرر کردها می‌شود. چهارم ترکیه می‌خواهد این منطقه توسط ارتش ترکیه و
گروه‌های تحت حمایتش اداره شود. پنجم ترکیه قصد دارد نیرویی از قبایل شمال سوریه
را برای گشت‌زنی در این منطقه تشکیل دهد.
اما
در مقابل کردها برخلاف نظر ترکیه معتقدند، منطقه امن باید حد فاصل شهر کوبانی و
شهر تل ابیض و طول آن ۶۵ کیلومتر و عمق آن ۵ کیلومتر باشد. همچنین بخش دیگر آن از
شهر تل ابیض تا شهر رأس العین به طول ۱۰۰ کیلومتر و عمق ۵ کیلومتر این منطقه امن ایجاد
شود. با این وصف شهرهای درباسیه، عامودا، قامشلی، رمیلان و مالکیه را شامل نمی‌شود.
دوم سرپرستی این منطقه امن را نیروهای بین‌المللی برعهده بگیرند و مدیریت آن با
ترکیه نباشد و استثناءً اگر بخشی از نیروهای ترکیه در این ائتلاف حضور داشته
باشند، مشکلی ندارد. سوم نباید هیچ کدام از گروه‌های مسلح تحت فرمان ترکیه در
اطراف این منطقه حضور داشته باشند. چهارم، نیروهای سوریه دموکراتیک در درون شهرهای
منطقه امن حضور داشته باشند و نیروهای بین‌المللی در بیرون از شهرها به ماموریت
خود برسند. پنجم، ارتش ترکیه و گروه‌های تندرو از عفرین خارج شوند و مردم به خانه‌های
خود برگردند.
اما
آمریکا که دارای چندین پایگاه نظامی در سوریه است می‌خواهد منطقه امن بدین‌صورت
باشد که ابتدا مسافت این منطقه از شهر مالکیه تا شهر کوبانی و به عمق ۵ کیلومتر
باشد. دوم، کردها سلاح‌های سنگین را از این منطقه خارج کنند. سوم، نیرویی از مردم
منطقه تشکیل شود که سرپرستی آن بر عهده نیروهای بین‌المللی و ائتلاف عربی با حضور
کشورهایی مانند امارت و عربستان سعودی باشد.
اما
خطرات ایجاد منطقه امن برای کُردها چیست؟
با
ایجاد منطقه امن مورد نظر ترکیه، یکپارچگی مناطقی که تحت تصرف کردهای سوری است، به
خطر می‌افتد؛ همان اتفاقی که در جرابلس و عفرین افتاد. بازگشت سه میلیون پناهجوی
عرب از ترکیه به این منطقه امن منجر به تغییر شدید بافت جمعیتی کردی به عربی می‌شود.
از
سوی دیگر، کارشناسان معتقدند، اجرایی کردن عمق ۳۲ کیلومتری مورد نظر ترکیه، به
منزله خاتمه رویای کردها برای تصرف شمال و شرق سوریه است و ترکیه نیز چون می‌داند
کردها آن را نمی‌پذیرند، سعی در اصرار بر مواضع خود برای خسته کردن ایالات متحده
دارد تا در سوی دیگر میدان بتواند در قضیه ادلب نظر روسیه را جلب کند و راهی برای
ورود به این بخش از سوریه پیدا کند. هر چند ترامپ پیشتر بصورت شفاف اعلام کرده بود
که حمله به کردها منجر به ویران شدن اقتصاد ترکیه می‌گردد، اما تن ندادن ترکیه به
خواسته‌های واشنگتن که با خرید اس- ۴۰۰ از روسیه به اوج خود رسید، نشان‌دهنده عزم
ترک‌ها برای نهایی کردن نقشه حمله به شمال و شرق سوریه است. این کار هم موجب ایجاد
عمق استراتژیک برای ترکیه خواهد شد و هم پروژه بازگشت منشور ملی و تصرف مناطق شمالی
سوریه را عملیاتی خواهد نمود. در طرف دیگر، کردها می‌دانند در این بازی کار سختی پیش
روی دارند و تنها راه پیش روی آنها یا جنگ است و یا رجوع به دولت مرکزی سوریه.
ممکن است که در صورت حمله ترکیه تمام مرزهای سوریه به محل نبرد تبدیل شود و از سمت
دیگر پ.ک.ک نیز بعنوان شریک فکری نیروی مدافع خلق، جنگ را به داخل شهرهای ترکیه
بکشاند.
