علی پورتنگستانی: «محرومت خبرنگاران ورزشی به مدت چهار سال» سخنی عجیب و غریب
از رئیس فدراسیون فوتبال بود که روز گذشته سر و صدای زیادی به پا کرد. حالا این
سوال در ذهن ما ایجاد شده است که وقتی این قانون در قوانین کنفدراسیون فوتبال آسیا،
فیفا و هیچ کشور دیگر جهان وجود ندارد، آقای تاج دقیقا از چه چیزی حرف میزند.
گزارش امروز را با یک جمله تکراری شروع میکنم. فدراسیون
فوتبال ایران را میتوان به یکی از سیرکهای جهانی تشبیه کرد که در آن اتفاقهای
عجیب و غریب زیادی بیفتد و بیشتر مواقع ما را به خنده وا میدارد اما چرا وضعیت
فدراسیون فوتبال ما که روزی آدمهای سرشناسی آن را اداره میکردند به این روز
درآمده است. جوابش، حضور افراد نالایقی است که حتی به خود زحمت ندادهاند قوانین AFC و FIFA را مطالعه کنند
و با دانش بیشتری وارد این عرصه شوند. همین مساله باعث شده است که هر هفته شاهد
اتفاقهای جالب و اظهارنظرهای عجیبی از سوی مسوولان این فدراسیون باشیم. روز گذشته
باز هم این اتفاق رخ داد ولی اینبار از سوی رئیس فدراسیون فوتبال. انتشار
یک ویدئو از مهدی تاج کافی بود که اهالی رسانه مواضع تندی در برابر رئیس فدراسیون
فوتبال بگیرند. ویدئویی که در آن تاج از محرومیت چهار ساله برای خبرنگاران حرف میزند
و بهنظر میرسد قصد دارد با اعمال فشار در صدد همسوسازی آنها بربیاید! جملات مهدی
تاج در این ویدئوی کوتاه را این بود: کل خبرنگارهایی که به نشستهای خبری میروند،
باید فقط درباره آن مسابقه از سرمربی سوال بپرسند و نمیتوانند سوالات دیگری مطرح
کنند. اگر سوال بیربط پرسیده شود، مدیررسانهای تذکر میدهد و اگر این موضوع
ادامه پیدا کند، ما میتوانیم کارت آن خبرنگار را ضبط کنیم و حتی احتمال دارد طبق
قانون چهار سال او را محروم کنیم».
در نگاه اول عدهای فکر میکردند که حق با مهدی تاج است ولی
بررسیهای نهایی نشان داد نه تنها فدراسیون اجازه چنین کاری ندارد بلکه چنین
قانونی حتی در قوانین AFC و FIFA هم وجود ندارد. فدراسیون فوتبال در راستای مبارزه با
خشونت در فوتبال تصمیم گرفته نشستهای خبری مربیان را کنترل کند و از اینرو با
هماهنگی کمیته انضباطی مربیان و بازیکنانی که علیه داوران یا حواشی فوتبال حرف
بزنند، سریع احضار میشوند. در هفته اول لیگ برتر نیز چند مربی و بازیکن مطرح به
کمیته انضباطی احضار شدند و توضیحات خود را ارائه دادند. حالا فدراسیوننشینان بهنظر
میرسد قصد دارند فشار خود را بر خبرنگاران زیاد کنند تا بتوانند حواشی و انتقادهای
رسانهای را به حداقل برسانند. این در حالی است که خبرنگاران حق دارند درباره
موضوعاتی که در ذهنشان وجود دارد، سوال بپرسند و مربیان نیز حق دارند آزادانه حرف
بزنند.
از سوی دیگر مطرح کردن چنین تصمیمی بیشک کار رئیس فدراسیون فوتبال
نیست. بیتردید روابط عمومی فدراسیون که از قضا سخنگو نیز هست، بهترین فرد برای
بیان چنین مسائلی است. از آنجایی که مهدی تاج بهعنوان روابط عمومی فدراسیون
فوتبال از قوانین رسانهای مطلع نیست، اگر قرار به اعمال محرومیت برای خبرنگاران
باشد، او نباید در یک نشست چنین موضوعی را مطرح کند بهخصوص نشستی که رئیس انجمن
ورزشینویسان نیز در کنار او حضور دارد و البته که در ظاهر هیچ مخالفتی با رئیس
فدراسیون و اظهارنظرش علیه خبرنگاران ندارد!
حالا قانون چه میگوید؟
بر اساس مقررات سال ۲۰۱۹ AFC برای برگزاری
رقابتهای لیگ قهرمانان آسیا و در بخش رسانهای این مقررات، هیچ اشارهای به
محرومیت خبرنگاران درپی طرح پرسشهای بیربط از مربیان در نشستهای خبری دیده نمیشود. مقررات رسانهای AFC و فیفا البته
در مواردی برای محروم کردن خبرنگار از رویدادهای آینده چارچوبهایی دارد و آن هم
بهجایی برمیگردد که خبرنگاری تخلفات محرزی در جریان برگزاری رقابتهای فوتبالی
در موضوع ضبط ویدئویی یا پخش آنلاین رقابتها یا نشستهای خبری انجام دهد که این
مهم تخطی از مقررات حق پخش تلویزیونی فوتبال محسوب میشود و خبرنگار مربوطه پس از
تذکر، تکرار و گزارش نماینده رسمی رقابتها در «لیست سیاه» قرار میگیرد که این
موضوع میتواند تبعاتی برای خبرنگار و رسانه مربوطه داشته باشد.
این تبعات تنها در موضوع مذکور و بر اساس مقررات فیفا، محرومیت
حداکثر چهار ساله از حضور
در رویدادهای مهم فوتبالی برای رسانه و خبرنگار متخلف را به همراه خواهد داشت. طبق مقررات
کنفدراسیون فوتبال آسیا نیز این تنبیه حداکثر دو ساله خواهد بود. ولی نکته جالب این
تنبیه یا محرومیت هیچ ارتباطی با «طرح پرسشهای بیربط» در نشستهای خبری ندارد و
مقررات ایافسی و فیفا هیچجا به محرومیت خبرنگار بهواسطه طرح پرسشهای بیربط
در نشستهای خبری و بهدنبال آن محرومیت خبرنگاران اشاره نکردهاند. جالبتر
این است که طبق قوانین خبرنگاران میتوانند در نشستهای خبری حق دارند هر پرسشی را
مطرح کنند و تنها این وظیفه مدیر رسانهای تیمهاست که به سرمربی درباره پاسخ دادن
یا ندادن به این سوال مشورت دهد.
تصور کنید خبرنگاری - در بدترین حالت ممکن - مرتکب جرم کیفری شده
است، نه طرح پرسش بیربط. سوال این است که قوانین جزایی در چه صورتی میتوانند
خبرنگار متهم را به محرومیت از شغل خبرنگاری محکوم کنند.
آیا تهدید رئیس فدراسیون فوتبال به محرومیت چهار ساله خبرنگاران در مجازاتهای کیفری مصداق بیرونی در
قوانین جزائی کشور دارد؟
جواب این است: ماده ۲۳
تا ۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ در مواردی بهصورت محدود به دادگاه
اجازه داده که علاوه بر مجازات اصلی متهم در مجازات تکمیلی یا تبعی اقدام به صدور
حکم در محرومیت از مشاغل خاص برای متهم را انشاء کند.
خدا را شکر تاج فقط رئیس فدراسیون فوتبال است
غلامرضا رفیعی، وکیل بینالمللی فوتبال در این رابطه گفت: صحبتهای
رئیس فدراسیون فوتبال در خصوص خبرنگاران به هیچ عنوان در قوانین کنفدراسیون فوتبال
آسیا، فیفا و هیچ کشور دیگر جهان وجود ندارد. هیچگاه خبرنگاری بهخاطر سوالاتش در
عرصه فوتبال محروم نشده یا کارت خبرنگاری وی برای این رشته ورزشی به مدت چهار سال
باطل نشده است. بهنظر من
صحبتهای مهدی تاج نشان میدهد که دامنه صبر و شکیبایی وی به تعداد اندکی از جامعه
خبرنگاران کشور که هرازگاهی از او انتقاد میکنند به سر آمده است. معنای گفتوگوی
روز گذشته رئیس فدراسیون فوتبال در جهان بیسابقه است البته شیوه مدیریتی او نیز
در جهان فوتبال کمنظیر است.
با این حال امیرمهدی علوی، مدیر روابط عمومی فدراسیون فوتبال با
ارائه یک توضیح کوتاه سعی کرد جو به وجود آمده علیه مهدی تاج را تلطیف کند. او
گفته است: «در نخستین کارگاه قوانین و مسوولیتهاى رسانهاى که خوشبختانه با
استقبال گسترده اهالی زحمتکش رسانه همراه بود، مباحث علمی و تئوریک در حوزه قوانین
بینالمللی و الزامات رسانهای از سوی مدرس رسمی کنفدراسیون مطرح شد. یکی از مهمترین
این مباحث، تاکید و تصریح کنفدراسیون فوتبال آسیا درباره نشستهای خبری پیش و پس
از بازی بود و اینکه در این جلسات، مباحث مرتبط باید با رویداد (اینجا آن مسابقه)
طرح شود. در اینباره ساعات متعددی توضیحات زیادی گفته شد و همکاران ارجمند رسانهای
در اینباره پرسشهای خود را مطرح کردند تا موضوع بهطور کامل شفاف شود. آنجا بحث
مربوط به این مطرح شد که مثلا اگر بار اول تخلفی در پروتکلهای رسانهای صورت
پذیرد چه اتفاقی رخ میدهد، بار دوم چه اتفاقی و در نهایت برای بار سوم چه روندی
طی میشود.
با این شرایط به نظر میرسد
رئیس فدراسیون فوتبال هم از موضع خود درباره محرومیت چهار ساله خبرنگاران در بازیهای
داخلی کوتاه بیاید، چراکه اجرای این روند میتواند مشکلات اساسی برای اصحاب رسانه
در فضای فوتبال ایجاد کند.