داود علیزاده:
قریب به دودهه از نامگذاری سالروز درگذشت محمدحسین بهجت تبریزی (شهریار) در ۲۷ شهریورماه به‌عنوان روز بزرگداشت این شاعر و روز شعر و ادب فارسی در تقویم رسمی کشور می‌گذرد. از آن زمان تاکنون این خبر با واکنش و انتقاد بسیاری از اهل شعر و ادب همراه شده است. برخی منتقدان بر جایگاه ادبی شهریار در مقابل مشاهیری چون فردوسی، سعدی، خیام و ... تشکیک دارند و برخی دیگر بر تاثیر وی بر شعر معاصر... با این حال اصغر شعردوست از پیشنهاددهندگان این مناسبت بر نظر خود تاکید دارد و در روزهای اخیر نظر خود را بازتصریح کرده است از آن سو منتقدان هم دوباره انتقادهای خود را بیان کرده‌اند.
هرچند در انگیزه و علل نامگذاری روز شعر و ادب فارسی و مناسبت با سالروز درگذشت شهریار تردیدهایی وجود دارد؛ اما به واقع با توجه وضعیت نامطلوب شعر و ادبیات فارسی، بحران وضعیت مطالعه، نابسامانی موقعیت ادبی فارسی معاصر در بین زبان‌های دیگر، آشفتگی آکادمیک رشته زبان و ادبیات فارسی، چه اهمیتی دارد که روز شعر و ادب در تولد فردوسی باشد یا وفات سعدی؟ انتقاد و تاکید دوباره بر نامگذاری یک روز بیشتر به دعوایی بچگانه شباهت دارد که با مرور بر آن می‌توان دریافت که دعوا بر سر گوری است که مرده‌ای در آن نیست.
به طور مثال در آخرین واکنش نجم‌الدین جباری، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان در گفت‌وگو با ایسنا انتقاد دوباره خود را بر این موضوع را بیان کرده است. وی با تاکید بر اینکه انتخاب شاعرانی همچون رودکی یا فردوسی می‌توانست انتخاب مناسب‌تری باشد گفت: سالروز تولد و یا مرگ رودکی و یا فردوسی برای انتخاب این روز بسیار مناسب‌تر از سالروز مرگ شهریار است، زیرا که در سراسر جهان از رودکی به عنوان پدر شعر فارسی و از فردوسی به دلیل خلق شاهنامه که دارای ٥٤ هزار بیت بوده و در دل ملت ایران ریشه دوانیده است، به‌عنوان پدر معنوی ادب فارسی نام می‌برند.
از نظر جباری، اینکه در تقویم کشور و در بین این‌همه شاعر نام آوازه روزی به اسم شهریار ثبت‌شده است، دست‌کم سوال برانگیز است! چه اینکه به‌زعم او امکان دارد در انتخاب این روز یکی از مریدان شهریار دخیل بوده باشد و برای ارادت به شهریار و زبان ترکی این روز را به نام شهریار ثبت کرده باشد؛ زیرا ما از شاعران هم‌عصر شهریار می‌توانیم به فرخی یزدی، ایرج میرزا، ملک‌الشعرای بهار، نیما و پروین اعتصامی اشاره کنیم که ارزش ادبی اشعار این شاعران کمتر از شهریار نیست.
موسوی گرمارودی نیز پیش از این در دومین نشست از محفل و گردهمایی ماهانه شاعران کشور گفته بود: در کشوری هستیم که بزرگانی چون فردوسی و نظامی و سعدی و حافظ و ... دارد و من موافق اینکه روز شعر و ادب فارسی را به نام شهریار بگذاریم نیستم؛ هر چند که شهریار شاعر بزرگی است، اما در چنین کشوری با این سوابق از شاعران، موافق چنین نامگذاری نیستم و آن را نام گذاری سیاسی می دانم.
بهاءالدین خرمشاهی، شاعر، مترجم و حافظ پژوه پیشکسوت نیز در همان جلسه با بیان تردید در جایگاه شهریار در مقابل بزرگان ادب فارسی عنوان کرد: در آن زمان بحث فراوانی شد که آیا این روز باید به نام شاعری در قید حیات باشد یا درگذشته باشد. معاصر یا از شعرای کهن باشد. فردوسی باشد، یا حافظ یا سعدی یا نظامی و ... باشد و در مقابل این همه بزرگان ادب پارسی مقام هنری شهریار چه جایگاهی دارد.
در مقابل علی‌اصغر شعردوست که در زمان نمایندگی‌اش در مجلس شورای اسلامی بانی نامگذاری ۲۷ شهریورماه، روز درگذشت شهریار، به نام روز شعر و ادب فارسی بود در مراسم گرامی‌داشت این روز در مقبره‌الشعرای تبریز گفت: متاسفانه روز شعر و ادب فارسی هنوز ملی نشده و مقدمه تحقق آن ورود دستگاه‌های مرتبط و ذی‌ربط در سطح عالی است.
وی در پاسخ به برخی حواشی در خصوص نامگذاری روز ملی شعر و ادب فارسی به نام شهریار که از همان ابتدا مطرح بود بیان کرد: برخی ادعا می‌کنند که چون نماینده مجلس بودم و شهریار هم همشهری من بود و علاقه زیادی به او داشتم، این روز را به نام او نامگذاری کردم!
شعردوست در روزهای گذشته گفت‌وگوهای دیگری نیز داشته که در آن از موضع خود دفاع کرده است. ازجمله در گفت‌وگو با ایرنا با تاکید بر روند قانونی نامگذاری این مناسبت گفته بود: انتخاب این روز به شکل قانونی مثل دیگر روزهای ملی، انجام‌شده و تحت تاثیر فعالیت وی به‌عنوان نماینده در مجلس شورای اسلامی نبوده است.
در همان گفت‌وگوی مذکور در پاسخ به منشأ انگیزه اولیه نامگذاری روز درگذشت شهریار به‌عنوان روز شعر و ادب گفت: این سؤال دو بخش را شامل می‌شود؛ اول اینکه چه ضرورتی داشت روزی برای شعر و ادب فارسی و به‌ویژه شعر در تقویم رسمی سالانه کشور وجود داشته باشد؟ و چرا این روز با استاد شهریار پیوند داشته باشد؟ تا زمان طرح و تصویب این پیشنهاد ما هیچ روزی را به‌عنوان روز شعر و ادب در تقویم کشور نداشتیم؛ درحالی‌که نزد ما ایرانیان شعر همواره عالی‌ترین و ناب‌ترین صورتی بوده است که در هنر کمال مجال بروز می‌یابد. کمتر ملتی را می‌توان در جهان یافت که این‌همه به شعر پرداخته و گنجینه‌ای غنی و ارزشمند به این عظمت داشته باشد. منزلت شعر نزد ایرانیان به‌اندازه‌ای است که به‌رغم ساختار وهمی شعر، ارزشمندترین مفاهیم دینی و هنری و تاریخی ما به شعر گفته‌شده است. به عبارتی در همه ادوار تاریخ، با شعر نوشت و خواند داشته و زندگی کرده‌ایم. شعر همزاد تاریخی ماست. جالب اینکه، باوجوداین همه قرابت و مؤانست روحی و معنوی با شعر، کمتر به بحث و تفسیر و کشف ماهیت آن پرداخته‌ایم. گویی از فرط روشنی موضوع نیازی به تعریف آن نداشته‌ایم. هنر شعر در خون ما جاری و ساری بوده است. بااین‌حال به‌رغم وجود نامهای بزرگانی در تقویم بزرگداشت شاعران بزرگ متقدم همچون شاعرِ شاعرانِ ایران فردوسی، مایه سربلندی ایران و ایرانیان حافظ و سعدی و عطار در مناسبت‌های سال توجهی به بزرگداشت شعر معاصر ایران نشده بود. این نقص را با توجه به مسئولیت‌های مختلف فرهنگی‌ام در دو دهه پیش از طرح این موضوع احساس کردم و در این اندیشه بودم برای پرداخت به شعر معاصر و شاعران توانایی که در دوران ما زندگی می‌کنند باید مناسبتی وجود داشته باشد.
شعر دوست در پاسخ به اینکه شهریار چه ویژگی خاصی دارد که روز درگذشت ایشان را به‌عنوان روز شعر ادب و پارسی انتخاب و پیشنهاد کردید؟ این‌گونه توضیح داده است: در مورد اینکه چرا استاد شهریار و روز وفات آن شاعر حکیم را پیشنهاد کرده‌ام در تاریخ ادبیات هر سرزمین، شاعران و نویسندگان کم‌شماری هستند که چون ستون‌های استوار، آسمان آن سرزمین را بر سر انبوه شاعران و نویسندگان دیگر نگاه میدارند. چنین نوابغی هرچند سده یک‌بار ظهور می‌کنند. تاریخ ادبیات یک ملت برای ظهور چنین نوادری به ادوار مختلف تقسیم می‌شود. شاعرانی چون فردوسی، نظامی، خاقانی، مولوی، حافظ، سعدی و صائب از ارکان شعر ما به شمار میروند و در پیدایی ادوار مهم ادبی نقش اساسی دارند؛ اما در این انتخاب و پیشنهاد من به معاصرت توجه داشتم؛ به عبارتی برای توجه بایسته به شعر و شاعران امروز باید شاعر موردنظر مناسبتی با دوران ما می‌داشت، از سوی دیگر همگاهی این مناسبت با هرکدام از شعرای متقدم گذشته بحث‌برانگیز بود، همان پیش‌بینی که بعد از تصویب این موضوع در انتقادها مطرح بود. عده‌ای معتقد بودند مناسبت شعر و ادب فارسی باید پیوند با حکیم ابوالقاسم فردوسی داشته باشد و عده‌ای از منتقدان به‌تناسب آن به حافظ یا سعدی اعتقاد داشتند، به همین ترتیب برخی به همگاهی روز شعر و ادب با مولوی معتقد بودند و هرکدام استدلال‌هایی داشتند که به فرض پیشنهاد هرکدام باز هم جای مجادله و مباحثه باز بود؛ اما به دلایل گفته‌شده و بسیاری دلایل دیگر به شاعر بزرگی از شاعران هم‌روزگار نظر داشتم و در میان شاعران و بزرگان شعر معاصر کشور استاد سید محمدحسین شهریار، به گواهی بسیاری منتقدان و محققان برجسته و به‌تصریح همگنانش، همچنین تأیید ذوق عمومی، درخشان‌ترین چهره شعر معاصر ایران است! شهریار چون سیمرغ در جایگاهی چندان فراتر از دیگر شاعر هم روزگارش جای گرفته است که تفوقش را به معاصر خود حتی بی چشم‌وچراغ هم می‌توان دریافت. بیگمان توفیق شهریار و اقبال کم مانند وی به اعتبار کیفیت و کمیت آثارش از نوادر تاریخ شعر ماست؛ زیرا ما در طول عمر پربرکت استاد شهریار و در گستره خلاقیت عظیم او نه یک شاعر بزرگ، بلکه چند شاعرِ بزرگ را دوشادوش هم میبینیم: پی‌گیرنده و پاس دارنده سنت‌های ادبی است.
این نماینده سابق مجلس در درباره اینکه برخی معتقدند با توجه به نمایندگی مردم تبریز در مجلس ششم و مخبر کمیسیون فرهنگی و نفوذ سیاسی وی در تصویب این مناسبت تاثیر داشته است نیز گفت: هم‌زمانی پیشنهاد با دوران نمایندگی من درست است، این موضوع را در سال ١٣٧٩ پیشنهاد کردم؛ اما موضوع پیشنهاد نامگذاری روزها در تقویم رسمی کشور سازوکار مشخصی دارد که ارتباطی به مجلس شورای اسلامی ندارد. در حقیقت وضع قانون یا تقنین نیست که مربوط به مجلس باشد؛ اما چون طراحی موضوع هم‌زمان با دوران نمایندگی این‌جانب بوده و از سویی پس از تصویب و اعلام مناسبت برخی نمایندگان در نطق‌های پیش از دستور نسبت به این نامگذاری موضع‌گیری کردند، این شائبه به وجود آمده که موضوع ارتباط با مجلس داشته است. نامگذاری ایام باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود، من فرآیند کار را به شکل قانونی و در مدار معمول خود پیش بردم. ابتدا موضوع را طی نامهای به رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نوشتم.
به نظر می‌رسد در این دعوا آنچه فراموش شده است، اصل روز شعر و ادب فارسی و حال آن است.
پربازدید ها