داود علیزاده:
سل یکی از بیماری‌های عفونی است که معمولا روی ریه‌ها اثر می‌گذارد. این بیماری در مقایسه با سایر بیماری‌های عفونی، دومین بیماری مرگ‌بار در سراسر جهان است. طبق اعلام آمار سازمان بهداشت جهانی فقط در سال ۲۰۱۵، حدود ۱٫۸ میلیون نفر از مردم جهان به دلیل ابتلا به بیماری سل جان باختند و ۱۰٫۴ میلیون نفر نیز به آن مبتلا شدند. این بیماری که تا سال 2000 به‌صورت چشمگیری کاهش‌یافته بود در سال‌های اخیر دوباره شایع شده است. مساله قابل‌توجه درباره این بیماری، درمان به‌موقع و توجه به مراقبت‌های ویژه است؛ چراکه در صورت مبدل شدن بیمار به سل مقاوم، هزینه درمان تا مرز 250 میلیون تومان نیز خواهد رسید.
در این رابطه رئیس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در گفت‌وگویی با ایسنا به جوانب این بیماری پرداخته است. دکتر مهشید ناصحی با اشاره به تاریخچه بیماری سل در جهان، گفت: بیماری سل قدمتی به‌اندازه تاریخ بشریت دارد؛ در آثار و مومیایی‌های تاریخی مصر باستان نیز آثار ابتلای به سل را مشاهده کرده‌ایم؛ بنابراین بیماری سل موضوع تازه‌ای نیست.
وی با بیان اینکه تا سال ۲۰۰۰ میلادی شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رفت که بیماری سل در ادبیات پزشکی به یک قصه تبدیل شود، تصریح کرد: اما اتفاقاتی افتاد که شرایط برای بروز مجدد بیماری فراهم‌شده و مجدداً با افزایش تعداد مبتلایان به سل مواجه باشیم. یکی از آن اتفاقات شیوع HIV بود. ابتلای به HIV باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و همین امر منجر به بروز میزان سل شده بود. در این بین مقاومت دارویی هم در بیماران شکل گرفت و پاسخ به درمان تحت تأثیر این موضوع کاهش یافت.
رئیس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، به معرفی میکروب سل پرداخت و افزود: میکروب سل یک باکتری است که می‌تواند هریک از اندام‌ها و ارگان‌های بدن را درگیر کند، اما چون میکروبی اکسیژن دوست است بیش از تمام ارگان‌های بدن به سراغ ریه‌ها می‌رود؛ از این‌رو ۸۰ درصد موارد ابتلا به سل ریوی هستند و این امر باعث شده تا در ادبیات پزشکی عامیانه یا محاوره با عموم مردم، بلافاصله با آمدن نام سل افراد به یاد سل ریوی بیفتند.
وی در خصوص علائم شناخت بیماری سل، تصریح کرد: از آنجا که ۸۰ درصد موارد بروز سل ریوی است، شاه علامت شناخت بیماری یک دوره سرفه طولانی‌مدت حداقل دوهفته‌ای است؛ علاوه بر آن بیماری دارای علائم دیگری همچون تب، تعریق شبانه، کاهش وزن، بی‌اشتهایی، مشاهده خلط خونی، درد در قفسه سینه و... است. البته در حال حاضر دیگر زمان آن نیست که مریض مبتلا به سل تنها با خلط خونی شناخته شود، بلکه هنر ما این است که پیش از بروز این مرحله بیمار را شناسایی کنیم.
وی بیان اینکه در ۵۰ سال گذشته آمار بروز سل از ۱۴۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر در حال حاضر به ۱۱ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر رسیده است، گفت: نگرانی‌ها برای بروز بیماری سل کاهش‌یافته است؛ اما هیچ استانی نداریم که بیماری سل از آنجا گزارش نشده باشد. در حال حاضر استان سیستان و بلوچستان بالاترین رتبه و استان گیلان در رتبه دوم ابتلا، بروز و شیوع سل قرار دارند.
ناصحی با اشاره به اینکه سال ۱۳۹۷ در کشورمان میزان بروز گزارش‌شده سل ریوی با اسمیر خلط مثبت 6/5 مورد در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بوده است، گفت: از تعداد هشت هزار و ۷۱۳ مورد مبتلا به سل گزارش‌شده کشور در سال گذشته، ۴۶ درصد موارد را زنان، ۵۴ درصد را مردان و 16 درصد موارد را بیماران غیر ایرانی (اغلب مهاجران افغانستانی) تشکیل می‌دهند. بیشترین میزان بروز سل مربوط به گروه سنی ۶۵ سال به بالا بوده است که این نشان می‌دهد این افراد سالمندانی هستند که در گذشته دارای سل نهفته بودند و اکنون به بیماری سل مبتلا شده‌اند.
رئیس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت همچنین گفت: همسایگی ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان که در زمره ۲۲ کشور High Burden دنیا هستند، عراق با بحران‌های چندساله اخیر آن و جمهوری‌های واقع در شمال کشور با شیوع بالای سل مقاوم به چند دارو، ضرورت توجه بیش از پیش ما را به بیماری سل نشان می‌دهد. همچنین مطالعات نشان می‌دهد روند نسبت موارد مبتلا به سل غیر ایرانی از کل موارد جدید که در سال ۱۳۹۱، 2/12 بوده، در سال گذشته به 3/16 درصد رسیده است.
وی درباره بیماری سل نهفته هم گفت: حدود یک‌سوم تا یک‌چهارم مردم جهان در یک بازه زمانی از طول عمر خود عفونت سلی پیداکرده‌اند؛ یعنی میکروب سل به بدنشان وارد شده، اما چون سیستم ایمنی قوی داشته‌اند، میکروب از حصار سیستم ایمنی خارج نشده است. در ۹۰ تا ۹۵ درصد موارد هنگامی که میکروب سل به بدن منتقل می‌شود به شکل نهفته باقی می‌ماند و علاوه‌بر آنکه قابل‌انتقال به دیگران نیست، خود فرد را هم بیمار نمی‌کند.
ناصحی با بیان اینکه هر بیماری‌ای که بتواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن شود می‌تواند باعث تبدیل سل نهفته به بیماری سل شود. ابتلا به HIV، دیابت، کسانی که دوره‌ای داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مصرف کرده‌اند، افزود: مانند افرادی که تجربه درمان سرطان داشته‌اند، افراد سیگاری و معتادان، دریافت‌کنندگان پیوند، افراد دارای سوءتغذیه، تغییرات هورمونی بزرگ در بدن مانند بارداری یا بلوغ، استرس‌ها و... از جمله کسانی هستند که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده است و احتمال تبدیل سل نهفته به بیماری سل در این افراد افزایش‌یافته است.
وی در خصوص راه‌های انتقال بیماری سل به سایرین نیز توضیح داد: از آنجایی که ۸۰ درصد موارد گزارش‌شده به سل ریوی مبتلا هستند، یکی از راه‌های انتقال به سل از راه تنفس است و راه‌های دیگر بسیار محدودتر است.
ناصحی در ادامه با تاکید براینکه بیماری سل چندین دهه است که درمان مؤثر دارد، گفت: به همین دلیل دیدگاه مردم به این بیماری باید اصلاح شود و به دید بیماری نگران‌کننده به آن نگاه نکنند. در حال حاضر مراکز بهداشتی- درمانی وابسته به وزارت بهداشت اقدامات تشخیصی و درمانی برای بیماران مبتلا به سل را به‌صورت رایگان انجام می‌دهند؛ چراکه اصلی‌ترین سیاست ما شناسایی به‌موقع بیمار و درمان او تا پیش از انتقال به سایرین و متوقف کردن چرخه انتقال بیماری است.
وی با تاکید بر نقش مصرف دارو در درمان بیماری سل، خاطرنشان کرد: بیماری سل کاملاً درمان‌پذیر است؛ به‌شرط آنکه بیمار به‌موقع اقدام به مصرف دارو کند. ایرادی که به فرهنگ ما وارد است نوع مصرف دارو در افراد است. ازآنجایی‌که بیمار مبتلا به سل در مدت کوتاهی پس از مصرف دارو پیشرفت چشمگیری در بهبود خود مشاهده می‌کند، ممکن است عمداً یا سهواً مصرف دارو را جدی نگرفته یا متوقف کند؛ این درحالی است که درمان بیماری سل حداقل شش ماه زمان لازم دارد و در طول این مدت بیمار ملزم به مصرف دارو است. زمانی که بیماری نسبت به مصرف دارو نظم خاص آن را رعایت نکرده یا به‌طورکلی اقدام به قطع مصرف در میانه راه درمان می‌کند، بیماری سل مقاوم به درمان به وجود می‌آید که باعث افزایش طول دوره درمان شده و تنها در ۶۵ درصد موارد به درمان پاسخ می‌دهد که این مفهومی جز افزایش احتمال مرگ در این دسته از بیمار ندارد. نکته قابل‌توجه دیگر این است که اگر شخصی در تماس با بیمار سل مقاوم به درمان باشد، از ابتدا به نوع میکروب مقاوم به درمان مبتلا می‌شود.
رئیس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که آیا بیمار مقاوم به درمان سل باید در شرایط ایزوله زندگی کند، تصریح کرد: پس از شناسایی فرد دارای سل مقاوم به درمان، از او در بخش‌های خاص ایزوله تنفسی مراقبت می‌شود و تا زمانی که آزمایش خلط فرد منفی نباشد، در همان محل از او مراقبت می‌شود. این بازه زمانی تا منفی شدن آزمایش خلط بن یک تا چهار ماه طول می‌کشد و پس از منفی بودن نتیجه آزمایش هنگامی‌که مشخص شود شانس ابتلا به دیگران کاهش‌یافته، مریض از بیمارستان مرخص می‌شود. نگهداری طولانی‌مدت مریض در بیمارستان علاوه بر آنکه باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود می‌تواند احتمال بروز عفونت‌های بیمارستانی را افزایش دهد. به همین دلیل باید تصمیم‌گیری در مورد بیمار مبتلا به سل مقاوم به درمان به‌گونه‌ای باشد که شرایط نه به ضرر خودش باشد و نه به ضرر جامعه.
وی با بیان اینکه دوره درمانی سل مقاوم به درمان، بین ۱۸ تا ۲۴ ماه است، افزود: درمان عادی بیماری سل بابت هر فرد ۵۰۰ هزارتومان هزینه دارد؛ این درحالی است که درمان سل مقاوم به درمان طبق نرخ خرید دارو در سال گذشته برای هر فرد ۴۰ میلیون تومان و درصورت بستری شدن همراه با هزینه‌های اضافی برای اخذ آزمایشات لازم، حدود ۱۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان برای هر نفر هزینه به دولت تحمیل می‌کند.
ناصحی با اشاره به تاثیر تحریم‌ها در تامین داروی بیماران مبتلا به سل هم گفت: با وجود این تامین و تخصیص دارو به بیماران کاملا به عهده وزارت بهداشت و به‌صورت رایگان است. البته روند تامین تجهیزات تشخیصی سل و نیز دارو پس از شرایط تحریم‌ها ما را با مشکلاتی مواجه کرده است.
رئیس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، با اشاره به خدمات رایگان تشخیصی آزمایشگاهی سل در کشور، گفت: ۴۲۳ آزمایشگاه میکروسکوپی سل در سطح کشور وجود دارد که این به آن معناست که در هر شهرستان حداقل یک آزمایشگاه وجود دارد و در شهرستان‌های دارای جمعیت بیشتر این تعداد بیش از یک آزمایشگاه است. همچنین ۴۲ آزمایشگاه کشت، ۱۰ آزمایشگاه منطقه‌ای و یک آزمایشگاه مرجع کشوری برای ارائه خدمات پیرامون بیماری سل وجود دارد.
پربازدید ها