داود علیزاده:
به دلیل شیوع بالا و ماهیت جدی سکتههای مغزی، سازمان
بهداشت جهانی، بهمنظور افزایش آگاهی نسبت به پیشگیری از عوامل ایجادکننده و درمان
بهموقع و مراقبت بهتر و حمایت مناسبتر از نجاتیافتگان این عارضه روز ۲۹ اکتبر را
بهعنوان روز جهانی سکته مغزی انتخاب کرده است.
طبق آمار مدیر
آموزش سازمان نظام پزشکی کشور، روزانه ۴۰۰ نفر در ایران دچار سکته مغزی میشوند و بنابر
آخرین آمار سالانه ۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار نفر در ایران دچار این عارضه میشوند که ۱۵ درصد
آن منجر به مرگ میشود.
افرادی که
دچار سکته مغزی میشوند مسائل و مشکلات خاص خود را دارند. معمولا فلج شدن قسمتی از
بدن، اشکال در تکلم و ... عوارض مشابه این
اختلال است. نیاز به داروهای خاص، مراقبتهای ویژه طولانی مدت و استفاده از خدمات
فیزیوتراپی و نداشتن توانایی بازگشت به کار نیز پیامدهایی است که بار مالی متعددی
را برای فرد ایجاد میکند.
مدیر آموزش سازمان
نظام پزشکی در گفتوگو با ایرنا با اشاره به آمار سکتههای مغزی گفته است: حدود ۳۰
درصد از افرادی که در کشور دچار سکته مغزی میشوند زیر ۵۰ سال سن دارند. میانگین سن
ابتلا به سکته مغزی در ایران ۵۰ سال است و این رقم ۱۰ سال کمتر از میانگین جهانی است
و کاهش چشمگیر سن شروع سکته مغزی در کشور هشداردهنده است.
به گفته دکتر
محمدرضا عزیزی، اگر درمان سکته حاد مغزی در چهار ساعت اولیه صورت گیرد، ۳۰ درصد بیماران
بدون ایجاد عوارض و ناتوانی، بهبودی کامل خواهند یافت و ازاینرو راهاندازی مراکز
جامع ویژه درمان سکتههای مغزی، اهمیت زیادی دارد.
این متخصص بیماریهای
مغز و اعصاب در مورد سکته مغزی گذرا گفت: در سکته مغزی گذرا، توقف خونرسانی به مغز
بهصورت گذرا ایجاد میشود و فرد علائم سکته مغزی را در کمتر از ۲۴ ساعت تجربه میکند
و بهعنوانمثال علائمی مانند گزگز، مورمورشدن یا کرختی در صورت و دستوپا و حالت
ضعف و فلجی را در دستوپا احساس میکند. معمولاً بیمار دچار اختلالهای گفتاری و بینایی
مانند تاری دید میشود که این علائم معمولاً برای چند ساعت ادامه دارد و خودبهخود
هم خوب میشود.
به گفته وی، بسیاری
از افراد مسن احساس میکنند که دچار کاهش دید شدهاند و معمولاً آن را بهحساب ضعف
جسمی میگذارند، درحالیکه این علائم سکتههای مغزی گذرا است و افرادی که این علائم
را داشته باشند، بیشتر از دیگران در معرض سکته مغزی قرار دارند. ازاینرو افراد مسن
بهتر است با دیدن این علائم به پزشک مراجعه کنند که اگر مشخص شد شخص سکته مغزی گذرا
داشته است، بررسیهای لازم بر روی او انجام شود.
وی با بیان
اینکه در خیلی از موارد بیماریهای قلبی و عروقی هم عامل سکتههای مغزی است، افزود:
بیماران قلبی- عروقی باید تحت درمان قرار بگیرند و درصورتیکه مشکل لخته خون رادارند،
حتماً از داروهای تجویزشده استفاده کنند، زیرا احتمال سکته مغزی را کاهش میدهد.
مدیر آموزش سازمان
نظام پزشکی در پاسخ به این پرسش که آیا نوار مغزی نشان میدهد که فرد دچار سکته مغزی
گذرا شده است یا نه، خاطرنشان کرد: معمولا علائم نشاندهنده سکته مغزی در نوار مغزی
دیده نمیشود؛ اما در «امآرآی» قابلتشخیص است و اگر مشخص شود که بخشی از مغز دچار
آسیب شده است، دیگر به آن سکته مغزی گذرا نمیگویند، بلکه سکته کامل محسوب میشود.
وی با بیان این
مطلب که آزمایشها و اکوی قلب به تشخیص سکته مغزی کمک میکند، تصریح کرد: در ۸۰ درصد
موارد علت سکته مغزی نرسیدن خون به مغز است و یکی از دلایل شایع نرسیدن خون به مغز
نیز بیماریهای قلبی عروقی است. به همین دلیل بررسیهای قلبی و عروقی بر روی بیمارانی
که دچار سکته مغزی میشوند، انجام میشود. شایعترین نوع بیماریهای قلبی ـ عروقی ـ
آریتمیقلبی (نامنظم بودن ضربان قلب، است) که باعث ایجاد لخته خون در قلب میشود و
لخته هم ممکن است از طریق عروق گردن به مغز برسد و باعث آمبولی و درنهایت سکته مغزی
شود.
عزیزی در مورد
زمان طلایی رساندن بیمار به بیمارستان گفت: برای مداوای افرادی که دچار سکته مغزی میشوند،
زمان طلایی وجود دارد که متاسفانه در سیستم بهداشتی کشور ما عدم هماهنگی سیستم درمان
و اورژانس و ناآگاهی مردم باعث میشود که این بیماران دیرهنگام به بیمارستان برسند
و ازاینرو زمان طلایی را از دست میدهند.
به گفته او، معمولا
زمان طلایی رساندن بیماری که دچار سکته مغزی شده به بیمارستان، بین سه تا چهار ساعت
اولیه است که پزشک میتواند بیمارانی را که دچار سکته ایسکمیک هستند، با داروی TPA
درمان کند. این دارو میتواند لخته را از میان ببرد. امکان استفاده از این دارو فقط
در همان ساعتهای اولیه است، بنابراین خیلی مهم است که بیمار سکته مغزی بلافاصله به
مرکز درمانی انتقال یابد. با درمان سکته مغزی در زمان طلایی بسیاری از مشکلات جسمی،
حرکتی و ذهنی بیماران برطرف میشود و طول عمر بیماران سکتهای افزایش پیدا میکند.
عزیزی در پاسخ
به این پرسش که چگونه میتوان از بروز سکته مغزی پیشگیری کرد، یادآوری کرد: عوامل گوناگونی
احتمال سکته مغزی را افزایش میدهند که برخی از آنها قابلتغییر و برخی دیگر غیرقابل
تغییر است. عوامل غیرقابل تغییر که تحت کنترل ما نیست، عبارتاند از سن؛ معمولاً در
بالای ۵۵ سال سکتههای مغزی چند برابر میشود. جنسیت؛ بررسیها نشان داده است که این
عارضه در مردان بیشتر دیده میشود. نژاد؛ در بعضی از نژادها مانند آفریقاییهای آمریکاییتبار
عارضه سکته مغزی بیشتر دیده میشود.
این متخصص مغز
و اعصاب با اشاره به عوامل قابلتغییر، بیان کرد: یکسری از عوامل هم قابلتغییر است
و ما میتوانیم با کنترل آنها از سکتههای مغزی پیشگیری کنیم که یکی از مهمترین آنها
فشارخون بالا است. بیش از ۶۰ درصد از مردم ایران از بیماری خود بیاطلاع هستند و ممکن
است فرد بعد از سکته مغزی متوجه فشارخون شود، درصورتیکه اگر مردم بهطور سالانه وضعیت
سلامت خود را کنترل کنند، بهموقع متوجه این بیماری میشوند و تحت درمان قرار میگیرند
و جلوی عوارض آن نیز گرفته میشود.
این متخصص بیماریهای
مغز و اعصاب یکی از عواملی را که باعث افزایش فشارخون میشود، مصرف زیاد نمک دانست
و گفت: بررسیهای انجامشده نشان داده است مردم ایران سه برابر بیشتر از میزان استاندارد
جهانی نمک مصرف میکنند. نمک زیاد مساوی است با فشارخون بالا. بالا رفتن فشارخون در
ایجاد بیماریها بسیار مؤثر است و درنهایت با سکته مغزی ارتباط مستقیمی دارد.
عزیزی در مورد
راههای پیشگیری از سکــته مغزی گفت: پیشگیری از سکته مغزی به دو صورت انجام میشود.
پیشگیریهای اولیه و ثانویه. پیشگیریهای اولیه شامل عوامل خطر سازی است که باید سعی
کنیم آنها را کاهش دهیم. در کشورهای پیشرفته بخش مراقبتهای ویژه سکته مغزی «استروک
یونیت» وجود دارد که متاسفانه این مراکز هنوز در کشور ما خیلی جا نیفتاده است.
مدیر آموزش سازمان
نظام پزشکی افزود: بیماران سکته مغزی اگر در سه ساعت اول در مراکز (استروک یونیت) بستری
شوند، از بسیاری از عوارض سکتههای مغزی در امان میمانند. ۸۰ درصد سکتههای مغزی بر
اثر لخته خون و ۲۰ درصد بقیه بر اثر خونریزی به وجود میآیند که این مرکز میتواند
تا ۸۰ درصد بیماران را درمان کنند.
این متخصص مغز
و اعصاب با اشاره به اینکه رسیدگی به بیمارانی که دچار سکته مغزی شدهاند، نیازمند
کارهای گروهی و هماهنگ پزشکی است، گفت: باید همه امکانات برای تشخیص و مداوای بیماران
مانند رادیولوژی، امآرای و مراقبتهای ویژه سکته مغزی وجود داشته باشد، ضمن آنکه
دارو گران است و بیماران برای تهیه آن، با محدودیتهای زیادی روبهرو هستند. همانطور
که در حال حاضر برای بیماران قلبی بخشی به نام «سیسییو» وجود دارد، بیماران سکته
مغزی هم نیاز به یک مرکز مراقبتهای ویژه دارند. خوشبختانه در چند سال اخیر وزارت بهداشت
برای احداث این مراکز اقدامات خوبی انجام داده و در حال حاضر حدود ۷۵ بیمارستان در
سطح کشور در قالب کد ۷۲۴ و با استفاده از مدیریت درمان سکته مغزی در کشور مشغول خدمترسانی
هستند. هرچند آمار بالای سکتههای مغزی در کشور، احداث این مرکز باید باقدرت و شتاب
بیشتری انجام شود؛ زیرا هزینه کردن در بخش استروک یونیت یک نوع پیشگیری است و شاید
در سالهای اول دولت در این رابطه متحمل هزینههای زیادی شود، اما جلوی هزینههای زیاد
ناشی از عوارض سکتههای مغزی را میگیرد و بهطورکلی پیشگیری از سکتههای مغزی از نظر
اقتصادی هم باصرفهتر از درمان است.
این متخصص مغز
و اعصاب در مورد پیشگیری از تکرار سکتههای مغزی گفت: بیماران برای پیشگیری از بروز
دوباره سکته مغزی باید مواردی را رعایت کنند و از جمله توجه داشته باشند که استعمال
دخانیات به تشدید بیماریهای قلبی، عروق مغزی و فشارخون بالا کمک میکند.
به گفته وی، تحقیقات
نشان میدهد که بسیاری از اثرات مضر سیگار کشیدن پس از قطع آن در طول زمان میتواند
معکوس شود. عامل دیگر، استرس است که میتواند به عوامل خطر سکته مغزی (فشارخون بالا،
بیماریهای قلبی، دیابت و بیماری عروق مغزی) کمک کند. مدیریت استرس و اضطراب اغلب شامل
یک رویکرد جامع به رفتار و واکنشهای احساسی است، زیرا استرس قابلاندازهگیری نیست
و نیاز به رویکرد بلندمدت برای کنترل بهینه دارد. عامل بعدی پیشگیری از سکته مغزی،
ورزش و فعالیتهای بدنی است. این فعالیتها به کمک فرد میشتابد تا وزن متناسب خود
را حفظ کند و سطح کلسترول و فشارخون خود را پایین بیاورد. پرهیز کردن از مصرف الکل
و نمک و همچنین رویکرد به خوردن مواد غذایی سالم مانند ماهی، سبزیجات و غلات هم از
بروز سکتههای مغزی پیشگیری میکند.
کنترل دقیق بیماریهایی
نظیر فشارخون بالا یا دیابت، چربی خون بالا نیز از اهمیت بسزایی برخوردار و در پیشگیری
از سکتههای مغزی بسیار موثر است. کمآبی یکی از دلایل بروز سکته مغزی است و لازم است
افراد در طول روز شش تا هفت لیوان آب مصرف کنند.