الهام بهروزی:

«کرنش به حافظ» مجموعه‌ای از آثار «گونتر اوکر» هنرمند 93 ساله و مطرح آلمانی است که با الهام از اشعار حافظ هستی یافته‌اند. او بدون استفاده از قلم مو و در خلسه‌ای عرفانی این آثار را آفریده است. اوکر در مقدمه‌ای که بر این آثار نوشته، آورده است که «آکنده از طنین شعر، از حافظ، لمس ژرفای روح، به جنبش آمدن از نیروی کلماتِ سرشار زندگی، اندیشه‌ها در سرمستی می‌رقصند، در توصیفات، همراهی کردن شاعر در راه خویش، کلمات بدل به رنگ‌ها می‌شوند، تاج گلی بر سر شاعر و ابیات شگفت‌انگیزش می‌نشانند.»

حافظ یکی از شاعران تاثیرگذار و بزرگ ایرانی است که پیش از این در آلمان با تلاش گوته معرفی شده بود؛ اما گونتر اوکر هنرمند و نقاش آلمانی که از محبوبیت بسیار زیادی در میان مردم کشورش برخوردار است، با تاسی از اشعار این شاعر بزرگ بار دیگر موجب بر سر زبان افتادن حافظ در آلمان شد و این کار خارق‌العاده اوکر موجب فروش بی‌سابقه ترجمه آلمانی دیوان حافظ در این کشور شد.

گونتر اوکر یکی از سه هنرمند بنیانگذار جریان هنری موسوم به «صفر (زیرو)» است. جریان هنری «زیرو»، جریانی پیشرو پس از جنگ جهانی دوم در آلمان بود که هنر را به حیطه‌های جدیدی برد. نمایشگاهی در برلین این جریان آلمانی را گرامی داشت و منتخبی از آثار این جریان را در طول زمان نمایش داده است. در جریان صفر، هنرمند روی نور و تحرک تمرکز می‌کند و به‌دنبال دادن امیدی تازه به هنر بعد از سال‌های تیره پس از جنگ جهانی دوم است.

هنرمندان پایه‌گذار این جریان هاینز مک و اتوپینه بودند. گونتر اوکر دیر‌تر به این جریان پیوست. این جریان عموما واکنشی به اکسپرسیونیسم انتزاعی در نظر گرفته می‌شود با این استدلال که هنر باید از رنگ، احساس و بیان فردی خالی باشد. لغت صفر به گفته اتوپینه، بنیانگذار این جریان بیانی از «حوزه‌ای از امکاناتی ناب برای شروعی جدید است.»

گونتر اوکر در این جریان توانست خیلی خوب خود را مطرح کند. وی پس از آشنایی با اشعار حافظ شاهکارهایی را آفرید که خدمت فراوانی به فرهنگ و ادب ایران‌زمین در غرب کرده است. او در واقع با خلق آثار نمایشگاهی به نام «کرنش به حافظ» به عرفان نهفته در کلام رندانه حافظ تصویری زنده بخشیده است.

در واقع ذهن گونتر اوکر در برابر کلام حافظ این‌گونه است و آثار مجموعه کرنش به حافظ او نمایش پالایشی است از آنچه در کلام حافظ شنیده و در ذهنش مصور شده است. کلمه‌ها مبدل شده به رنگ و رنگ‌هایی که سماع‌کنان بر جان و جهان نقاش تاجی از شهود و هنر ناب برجا گذارده‌اند. سطوری ناخوانا که در ترکیب با چرخش و پیچش رنگ‌ها مرقعی دست‌نویس از شاعر را به ذهن می‌آورد.

نمایشگاه «کرنش به حافظ» که برای نخستین‌بار در شیراز در سال 94 رونمایی شد، تاکنون در شهرهای تهران، مشهد، اسفهان، کرمان و رشت برگزار شده که قرار است این نمایشگاه به مدت یک ماه از دهم دی‌ماه نیز در مدرسه تاریخی سعادت بوشهر برگزار شود.

رئیس موزه هنرهای معاصر ایران که برای ارزیابی مکان این نمایشگاه به استان بوشهر سفر کرده بود، در این خصوص گفت: در جریان یک پروژه فرهنگی مشترک با کشور آلمان در سال 2012 با گونتر اوکر یکی از هنرمندان بنام و بزرگ آلمان آشنا شدم که این آشنایی بعدها به دوستی میان من و او تبدیل شد. گونتر اوکر همان‌گونه که می‎‌دانید یکی از بنیانگذاران گروه هنری «زیرو (صفر)» است که بخش مهمی از تاریخ هنرهای تجسمی غرب را به تصویر کشیده است. این گروه که پس از جنگ جهانی دوم که آلمان نابود شده بود، شکل گرفت و با این باور که باید هنر هم مانند سایر بخش‌های دیگر کشور همه چیز را از صفر شروع کند، فعالیت خود را با خلق آثاری نفیس و گرانبها آغاز کرد.

احسان آقایی در ادامه با بیان اینکه گونتر اوکر روحیات خیلی عجیبی دارد و عارف‌مسلک است، افزود: در جریان برگزاری نمایشگاه «کرنش به حافظ» با او به شهرهای مختلف ایران سفر کردم تا اینکه در یکی از سفرها که به اصفهان رفته بودیم او در زیر گنبد مسجد امام دراز کشید و دست‌هایش را به شکل صلیب کرد و چهار یا پنج دقیقه به سقف خیره شد و بعد به من گفت که «اگر هنر جهان را به انگشتر توصیف کنیم، هنر ایران نگین آن انگشتر خواهد بود.» شنیدن این جمله از زبان هنرمند بزرگی مانند اوکر که بسیاری از آثار نفیس و گران جهان را آفریده، حس غرور در من ایجاد کرد.

وی در ادامه با اشاره به اینکه اوکر به هنر و ادبیات ایران علاقه دارد و از همین روی بود که تصمیم گرفت با آفرینش مجموعه زیبا و مفهومی «کرنش به حافظ» علاقه‌اش را به فرهنگ ایران نشان دهد، در خصوص چگونگی آفرینش این مجموعه تصریح کرد: در ابتدا قرار بود که 30 غزل حافظ را انتخاب کنیم و اوکر بر اساس آن یک اثر را به‌وجود بیاورد؛ اما این پروسه به‌دلیل ترجمه‌های ضعیف آلمانی دیوان حافظ دو سال طول کشید ولی در نهایت این هنرمند بزرگ با تاسی از حال و هوای عرفانی غزلیات حافظ چنان به وجد آمده بود که 42 اثر را آفرید که هر کدام در نوع خود قابل درنگ هستند. این آثار برای نخستین بار در سال 94 در حافظیه شیراز رونمایی شد و سپس در یکی از شهرهای آلمان که در آن یک ترجمه باکیفیت از دیوان حافظ به زبان آلمانی صورت گرفته بود، رونمایی شد. بعد از آن قرار شد که این مجموعه در چند شهر دیگر آلمان و سایر کشورهای اروپایی به نمایش گذاشته شود که پس از رایزنی‌هایی که با سفارت آلمان صورت گرفت، مقرر شد به‌منظور پاسداشت این تلاش فرهنگی اوکر که موجب استقبال شدید نوجوانان آلمانی به اشعار حافظ شده بود، این نمایشگاه نخست به‌صورت تور در ایران برگزار شود و سپس به اروپا برود.

آقایی با تاکید بر اینکه هدف ما این بود که این نمایشگاه در تمام مناطق ایران برگزار شود؛ بنابراین در هر منطقه یک شهر را انتخاب کردیم که نمایشگاه به مدت یک یا دو ماه در آن برگزار شد، گفت: از این‌رو در منطقه جنوب به پیشنهاد یکی از دوستان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مقرر شد که نمایشگاه در بوشهر برگزار شود؛ چراکه این شهر هم از پیشینه تاریخی و فرهنگی دیرینه‌ای برخوردار است و هم دوست داشتیم که اوکر از بندر کهن دیدن کند اما با توجه به کهولت سن و بیماری که دارد، پزشک اجازه سفر با هواپیما به او نداد، از این رو این نمایشگاه در بوشهر بدون حضور او برگزار خواهد شد.

رئیس موزه هنرهای معاصر ایران با اشاره به نام این نمایشگاه توضیح داد: اوکر به‌دلیل ارادتی که به حافظ داشت به زبان آلمانی نامی را برای این نمایشگاه انتخاب کرده بود که به معنای «سجده در مقابل حافظ» بود ولی ما با او گفتیم که ما فقط در مقابل خداوند سجده می‌کنیم؛ اما به‌خاطر اینکه احترام او در مقابل این شاعر نمود پیدا کند، واژه «کرنش» را به این هنرمند بزرگ پیشنهاد دادیم که مورد موافقت او واقع شد و در نهایت نام «کرنش به حافظ» برای این نمایشگاه انتخاب شد.

آقایی در خصوص تکنیک کاربردی آثار این نمایشگاه نیز گفت: تابلوهای نمایشگاه «کرنش به حافظ» با تکنیک چاپ دستی خلق شده است. این تکنیک که از قرن بیستم رواج یافت در دوره ما هم همچنان پرمخاطب است چون به کمک این تکنیک از یک اثر می‌توان 50 تا 100 اثر تولید کرد که همه اصل هستند و با امضای خالق آن. از این رو آثار این نمایشگاه که همه چاپ دستی هستند به سه شیوه چاپ سیلک، چاپ برجسته و چاپ لیتو تولید شده‌اند. در تولید این آثار هنرمند یک غزل حافظ را انتخاب کرده سپس با توجه به حال و هوای آن یک اثر را آفریده است که این آثار از نظر فرهنگی بسیار حائز اهمیت هستند؛ چون موجب مطرح شدن مجدد حافظ در آلمان در عصر حاضر شده است، از این‌رو از دید من ارزش فرهنگی آن بر ارزش هنری آن رجحان دارد.

وی در خصوص جانمایی این نمایشگاه در بوشهر تاکید کرد: با توجه به بازدیدهای میدانی که از عمارت‌ها و زیرساخت‌های فرهنگی بوشهر داشتیم، بسیار متاسف شدم که چرا شهری مانند بوشهر که از تمدن دیرنیه‌ای برخوردار است و هنرمندان بسیار قابلی را در خود جای داده، از وجود یک نگارخانه استاندارد بی‌بهره است! درنهایت فضای مدرسه تاریخی سعادت را در مقایسه با سایر مکان‌های دیگر مناسب‌تر دیدیم که البته این مدرسه امکانات نمایشگاهی را ندارد و استانداری قول داده این امکانات را فراهم کند که در صورت فراهم شدن فضای استاندارد این نمایشگاه از دهم دی‌ماه به مدت یک ماه در بوشهر برپا می‌شود.

به گفته آقایی، این نمایشگاه در هر شهر از ایران که برپا شده است، هنرمندان آن شهر با تاسی از آن، آثاری را در قالب آثار حجمی شامل تندیس و... آفریده‌اند که در بخشی از این نمایشگاه در بوشهر به نمایش گذاشته می‎شود. امیدوارم هنرمندان بوشهری نیز با تماشای آثار اوکر اثری خارق‌العاده خلق کنند.

رئیس موزه هنرهای معاصر ایران در پایان تاکید کرد که این نمایشگاه در ایران برخلاف اروپا در بعد درآمدزایی توجیهی ندارد و نیاز به حمایت مالی دارد که در استان بوشهر استانداری حمایت مالی از این نمایشگاه را تقبل کرده؛ اما برای استمرار آن نیاز به همکاری دستگاه‌های فرهنگی است.

در پایان یادآوری می‌شود، نمایشگاه «کرنش به حافظ» از 10 دی‌ماه تا 10 بهمن‌ماه در مدرسه تاریخی سعادت برگزار می‌شود، سپس در کیش برپا می‌شود و بعد از آن تور این نمایشگاه در اروپا آغاز خواهد شد.