داود علیزاده:
بهتازگی از
سوی وزارت صمت مجوز تولید ۴۵ برند جدید دخانیات در کشور اعطا شده است. این مساله
باعث شد تا دوباره نظرها به سوژه تکراری معمای سیگار در ایران بر سر زبانها بیفتد
و بحث بر سر تولید سیگار در ایران بالا بگیرد. ایران از جمله کشورهایی است که
سالانه حدود 65 میلیارد نخ سیگار مصرف دارد و این رقم از سه بخش تولید داخل، تولید
داخلی برند خارجی، واردات و قاچاق تامین میشود.
از سال 2002
پای یک شرکت ژاپنی به نام جیتیآی به ایران باز شد. شرکتی که بخش بینالمللی آن
از سال 1999 راهاندازی شده بود و در حال حاضر در 40 كشور دنيا پایگاههای اين شركت
با بيش از 24 هزار كارمند بخشهای مختلف در حال فعاليت است. محصولات اين شركت (90 برند)
در حال حاضر در 120 كشور دنيا بازار دارد.
جيتيآي در حال
حاضر سومين گروه دخانيات جهان است. فروش 40 ميليارد دلاري و توليد 430 ميليارد نخي
بازار عملكرد سالانه اين شركت را تشكيل میدهد. 75 درصد مصرف ژاپن و 90 درصد برندهای
مصرفي اين كشور محصول جيتيآي است. شركت جي تي در سال 1949 با معرفي برند ميلد سون
به عرصه دخانيات پاي گذاشت و در سال 1999 با خريد بخش بين المللي شركت آر جي رينولدز
به يك شركت بینالمللی تبدیلشده است.
شرکت جيتيآي
در 40 كشور در 5 قاره جهان و به طرز بسيار حسابشده و زیرکانهای دفتر نمايندگي خود
را بهعنوان شرکتهای محلي در كشور موردنظر ثبت کرده است. در مشخصات این شرکت در
شعبه ایران چنین آمده است: اين شركت از سال 1381 در زمينه توليد كالاي دخاني فعاليت
دارد و ميتوان از برندهاي وينستون و مگنا بهعنوان محصولات اين شركت نام برد. اين
شركت در سال 1382 از آريا ميهن نوا به جيتيآي پارس تغيير نام داد.
این شرکت بزرگترین
مجتمع تولیدی کالای دخانی را در استان گیلان تاسیس کرد؛ بعد از آن نیز این واحد صنعتی
برای توسعه اقدامات تولیدی خود به سمت شمال غربی ایران و در استان زنجان کوچ کرد.
برندهای مختلف
سیگار از جمله وینستون، LD، سیلککات، مونت
کارلو و مگنا از طریق این کارخانه تولید و به سراسر ایران توزیع میشود. گزارشها هم
نشان میدهد، سهم شرکت جی تی آی از بازار دخانیات ایران کمی بیش از ۵۰ درصد است.
در همین حال رئیس
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن زنجان درباره وضعیت تولید سیگار و توتون در گفتوگو
با اقتصاد آنلاین گفته است: کارخانههای حوزه دخانیات در حال توسعه واحدهای صنعتی خود
هستند. با توجه به مصرف بالای سیگار و قلیان در کشور سرمایهگذاران خارجی همچون ژاپن
برای توسعه واحدهای صنعتی در استان زنجان ورود کردهاند.
همچنین حسین جمیلی
به واحدهای افتتاح نشده دخانی در استان زنجان نیز اشارهکرده است: در استان زنجان
دو یا سه طرح جدید صنعتی برای افتتاح واحد صنعتی دخانیات وجود دارد که هنوز افتتاح
نشده است.
به گفته رئیس سازمان
صنعت، معدن و تجارت زنجان در دنیای اقتصاد به تاریخ مردادماه سال جاری، طی چند سال
گذشته ژاپنیها برای تولید سیگار وارد استان زنجان شدند و در اردیبهشتماه امسال نیز
توانستند مجوز راهاندازی واحد فرآوری توتون را از دستگاههای مربوطه اخذ کنند که طی
پنج ماه آتی این واحد صنعتی نیز با سرمایه ریالی ۳۰۰ میلیارد تومان به بهرهبرداری
خواهد رسید.
وی با اشاره
به سرمایهگذاری 150 میلیون یورویی ژاپنیها در زنجان خاطرنشان کرد: در دو سال گذشته
ژاپنیها با سرمایه ۱۵۰ میلیون یورویی توانستند واحد تولید سیگار با برندهای کَمل،
وینستون و … را در داخل کشور تولید کنند. ژاپنیها
برای تولید سیگار نه قصد همکاری با بخشخصوصی ایران و نه دولتیها را دارند. بلکه خودشان
مستقل شروع به کار کردهاند. بهعبارتدیگر صفر تا ۱۰۰ امور تولیدی به عهده خودشان
است. البته برای تولید سیگار، ژاپنیها در یک مقطعی با شرکت دخانیات ایران شروع به
تولید مشترک کردند که در نهایت از ادامه کار با این شرکت دولتی منصرف شدند.
این نماینده دولتی
در استان زنجان به میزان تولید سیگار اشاره کرد و افزود: سالانه حدود ۶۵ میلیارد نخ
سیگار در کشور استفاده میشود که از این مقدار حدود ۴۰ میلیارد تولید و مابقی نیاز
توسط واردات برطرف میشود. حال در استان زنجان این واحد صنعتی تاسیس شده توان تولید
۳۰ میلیارد نخ را دارد. بهعبارتدیگر ژاپنیها میتوانند ۴۵ درصد از نیاز کشور را
برطرف کنند.
به نظر میرسد
بعد از سرمایهگذاران ژاپنی در گیلان آنها برای توسعه فعالیتهایشان در حوزه تولید
سیگار به سمت ابهر زنجان مهاجرت کردند. البته که ترکها نیز در سال ۹۴ به صنعت دخانیات
ایران و میزان درآمدزایی آن به بازارهای منطقه چشم دوختند و آنها نیز یک کارخانه با
عنوان «همالایت» و این بار با همکاری نمایندگان بخشخصوصی ایران راهاندازی کردند.
بعد از تُرکها نیز نوبت به انگلیسیها رسید.
دقیقا بعد از قرارداد
برجام و در فروردینماه سال ۹۵ سرمایهگذاران شرکت «بی ای تی» انگلیسی در اشتهارد کرج
شروع به فعالیت کرد. حال اینکه در این بازه زمانی آنها چقدر توانستهاند نیاز داخل
را برآورده و سیگارهای تولیدی را به کشورهای همجوار بفروشند، موضوعی بس مبهم است.
در همین زمینه
وزارت بهداشت، این اقدام مرکز برنامهریزی و نظارت بر دخانیات کشور را با مصوبه جلسه
نهم ستاد کشوری کنترل دخانیات که طبق آن کاربرد عطروطعم در محصولات دخانی و ثبت برند
جدید از مصادیق تبلیغ است، مغایر دانسته و ورود و رسیدگی نهادهای نظارتی به موضوع را
خواستار شد. البته پیش از اعطای مجوز به این ۴۵ برند جدید نیز، دکتر علیرضا رئیسی_
معاون بهداشت وزارت بهداشت، اذعان کرده بود که مافیای قدرتمندی در واردات توتون و کاغذ
سیگار دست دارند که حتی میتوانند مقابل وزارت بهداشت شعبه جدیدی برای ارائه محصولات
دخانی احداث کنند.
از سوی دیگر، وزارت
صمت نیز با ادعای افزایش مصرف و قاچاق محصولات دخانی، کماکان به صدور مجوزهای جدید
برای تولید این محصولات میپردازد؛ درحالیکه وزارت بهداشت معتقد است آمارها دلالت
بر ثابت بودن و تا حدودی روند کاهشی مصرف سیگار در کشور دارد و وزارت صمت با پیادهسازی
کد رهگیری و ردیابی محصولات دخانی همراه با ساماندهی عرضه این محصولات تا سطح خردهفروشی،
میتواند ضمن کنترل قاچاق، میزان دقیق مصرف را نیز مشخص کند.
آخرین آمار منتشرشده
از سوی وزارت صمت، حاکی از آن است که میزان صادرات تنباکوی سنتی در هفتماهه نخست
سال جاری 5/76 تن بوده که این مقدار در مدت مشابه سال گذشته 4/123 تن بوده است. در
این بین سهم صادرات تنباکوی معسل در هفتماهه ابتدایی سال جاری 2/54 تن بوده که این
مقدار در مدت مشابه سال گذشته 7/163 تن گزارششده بود که این آمار حکایت از منفی شدن
درصد تغییر صادرات تنباکوی سنتی و معسل در سال جاری نسبت به سال گذشته دارد و کاهش
میزان صادرات را نشان میدهد. از طرفی میزان واردات تنباکوی معسل نیز نسبت به سال گذشته
کاهشیافته است؛ به صورتی که از ابتدای سال جاری 5/579 تن تنباکوی معسل به کشور واردشده
است؛ درحالیکه این آمار در مدت مشابه سال گذشته 8/2262 تن اعلام شده بود.
البته آمار استخراجشده
در خصوص صادرات توتون در سال جاری حکایت از رشد 4/334 درصدی صادرات توتون دارد؛ به
صورتی که در هفت ماه نخست سال جاری 2/1342 تن توتون به خارج از کشور صادرشده است؛ درحالیکه
آمار هفتماهه نخست سال گذشته نشان میدهد میزان صادرات توتون در سال قبل، ۳۰۹ تن بوده
است. با تبدیل این درصد اعلامشده از سوی وزارت صمت نیز درمییابیم صادرات توتون در
هفتماهه نخست سال جاری با رشدی حدوداً 5/3 برابری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته
روبرو خواهد بود.
همچنین بنابر آمار
اعلامشده از سوی وزارت صمت، تعداد توزیعکنندگان کالاهای دخانی فعال تا پایان مهرماه
سال جاری ۳۰۱۹ واحد برآورد شده است. با مقایسه میزان تولید سیگار در هفتماهه نخست
امسال و سال گذشته درمییابیم که تولید سیگار، نسبت به سال گذشته با رشد 7/25 درصدی
روبرو بوده؛ به صورتی که میزان تولید سیگار از ابتدای سال تا پایان مهرماه، ۳۱ میلیارد
نخ بود درصورتیکه سال ۹۷ میزان تولید سیگار 7/24 میلیارد نخ برآورد شده بود.
در همین راستا
مهندس بهزاد ولیزاده_رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات کشور در گفتوگو با ایسنا،
با اشاره به مواردی از قانون برنامه پنجم توسعه، گفت: طبق بند ۱۰۲ این قانون، وزارت
صمت مکلف بود تا جایی ظرفیت تولید سیگار خارجی در کشور را فراهم کند که توازن میان
تولید و مصرف در داخل کشور برقرار شود. اما، در حال حاضر که در اواخر اجرای قانون برنامه
ششم توسعه هستیم شرکتهای تولیدی فراتر از نیاز داخل در حال فعالیت هستند؛ البته حتی
اگر در نظر بگیریم این شرکتها تولید خود را در میزان ظرفیت قرارداد شده با وزارت صمت
نگاه داشتهاند، میبینیم که بازهم درحال حاضر نیاز داخلی به محصولات دخانی تامین شده
است و نیازی به افزایش شرکتهای تولیدی نیست.