الهام بهروزی:

روز گذشته فرصتی دست داد و به دهمین نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر رفتیم؛ نمایشگاهی که در دل خود دست‌ساخته‌ها و صنایع الوان و منحصربه‌فرد و پیشنه‌داری را جای داده که برگرفته از اندیشه و هنر والای ایرانی است اما متاسفانه کیمیای هنر صنعتگران ایرانی حاضر در این رویداد، آن‌گونه که باید در روزهای نخست از سوی بوشهری‌ها دیده نشده است و شاید در این میان کم‎‌کاری متولیان برگزاری نمایشگاه در بعد اطلاع‌رسانی و تبلیغات و کم‌مهری رسانه‌های استانی در انعکاس این رویداد بزرگ ملی بی‌تاثیر نبوده است.

این رویداد می‌تواند بسان ریسمانی محکم نسل امروز را با میراث کهن خود پیوند دهد اما شوربختانه در روزهای نخست این اتفاق نیفتاد و خلوت بودن نمایشگاه و نحوه اسکان‌دهی و پذیرایی ضعیف متولی برگزاری نمایشگاه موجی از نارضایتی را در میان صنعتگران ملی ایجاد کرده که به مسوولان میراث فرهنگی استان توصیه می‎‌شود که با دلجویی از آنها مهمان‌نوازی بوشهری‌ها را در خاطر این صنعتگران تداعی کنند.

این نمایشگاه یکی از اتفاقات خوبی است که در سال جاری به همت اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در حوزه صنایع دستی افتاده است اما ای‌کاش این اداره‌کل همان اهتمامی که در اجرای موسیقی زنده و ایجاد فضایی شاد و متنوع در نمایشگاه داشته، در زمینه تبلیغات و اطلاع‌رسانی این رویداد نیز از خود نشان می‌داد تا شاهد راهروهای خلوت و سرد نمایشگاه و گله و شکایت صنعتگران حاضر در آن نبودیم؛ هرچند کسادی بازار صنایع دستی تنها منحصر به استان بوشهر نمی‎شود و تمام کشور با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند اما انتظار می‌رود که رویدادهای بزرگ این‌چنینی در استان‌ها با تبلیغات و حمایت‌های همه‌جانبه‌تری برگزار شود و مسوولان میراث فرهنگی در طول برگزاری نمایشگا‌ه‌ها حضور پررنگ‌تری داشته باشند و درددل‌ها و راهکارهای صنعتگران کهنه‌کار و باتجربه را برای بهبود وضعیت میراث فرهنگی بشنود و دغدغه‌مند ظاهر شوند و به نمایشگاه‌ها صرفا به چشم شویی چند روزه ننگرند! این نمایشگاه‌ها می‌توانند به میزهای تجاری با حضور فعالان و تاجران صنایع دستی برای صادرات این محصولات به خارج از کشور بدل شوند که البته این مهم نیاز به تخصص و درایت دارد که متاسفانه این دو صفت به‌ندرت در مدیران میراثی دیده می‌شود.

با گشت و گذاری که در نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر انجام دادیم دردل‌هایی شنیدیم که غربت صنایع دستی ایرانی را عصر حاضر یادآوری می‌کند.

تبلیغات نمایشگاه صنایع دستی بوشهر بسیار ضعیف است

یکی از صنعتگران اصفهانی که با ظروف میناکاری در نمایشگاه صنایع دستی استان بوشهر حضور یافته بود، به بامداد جنوب در خصوص این ظروف کگفت: میناکاری روی ظروف مسی پس از لعاب‌کاری سفید انجام می‌شود. نقوش روی ظروف با رنگ‌های آلمانی صورت می‌گیرد. وقتی که نقاشی ظروف انجام شد، برای ثبات رنگ آنها در کوره 1200 حرارت می‌بینند. این ظروف نشکن، ضدخش و قابل شست‌وشو در ماشین ظرفشویی هستند.

وی در ادامه با اشاره به حضور در نمایشگاه‌های متعدد صنایع دستی در استان‌های مختلف افزود: متاسفانه بازار صنایع دستی در داخل با افت شدیدی روبه‌رو شده است و تنها واسطه‌هایی که این صنایع را به خارج از کشور صادر می‌کنند، سود زیادی نصیب‌شان می‌شود.

این هنرمند باتجربه که مدیریت یک کارگاه میناکاری را با فعالیت 30 بانوی میناکار در اصفهان برعهده دارد، با ابراز نارضایتی از نحوه برگزاری نمایشگاه صنایع دستی استان بوشهر گفت: متاسفانه تبلیغات صورت‌گرفته برای نمایشگاه بسیار ضعیف بوده است، زیرا پیش از این نمایشگاه، یک نمایشگاه صنایع دستی و گل و گیاه برگزار شده که برگزاری این دو نمایشگاه به صورت متوالی و پشت سر هم موجب بی‌اقبالی شهروندان بوشهری به این رویداد شده است. متولیان این امر حتی در اسکان و نحوه پذیرایی هم بسیار ضعیف ظاهر شده‌اند که امیدوارم این نارضایتی صنعتگران را برای دوره‌های بعدی جدی بگیرند.

صنعتگران گدا نیستند!

یک صنعتگر دیگر که صنایع دستی نفیسی شامل ظروف قلم‌زنی و جعبه‌ها و تابلوهای خاتم‌ را در نمایشگاه عرضه می‌کند، در خصوص فعالیتش در هنر قلم‌کاری به بامداد جنوب گفت: بیش از 17 سال است که به‌صورت حرفه‌ای به قلم‌کاری مشغول هستم.

این استاد قلم‌زنی در خصوص آثار آنتیک‌کاری که در این نمایشگاه عرضه کرده، توضیح داد: این ظروف به شیوه کهنه‌کاری تولید و روکشی که بر روی کار کشیده شده، باعث می‌شود که این ظروف در مقابل نور، رطوبت و... مقاوم شود.

وی در خصوص هنر خاتم هم بیان کرد: هنر خاتم بیش از دو هزار سال پیشینه دارد که اشکال هندسی متعددی با استفاده از برنج، استخوان و چوب کنار هم بافته می‌شود و لایه‌ای از آن را برش می‌زنند و بر روی چوب کار می‌کنند که به‌تازگی این هنر را روی سطح مسی کار می‌کنند و کار بسیار جدیدی است.

این صنعتگر با اشاره به اینکه برای نخستین‌بار است که در نمایشگاه صنایع دستی استان بوشهر شرکت می‎کند، افزود: تبلیغات این نمایشگاه در مقایسه با نمایشگاه‌های آزادی که شرکت کردم بسیار ضعیف بوده و ظاهرا تنها به آمدن صدا و سیما برای تبلیغات اکتفا کرده‌اند که این جای تاسف دارد! متاسفانه مسوولان فقط یک نمایشگاه برگزار می‌کنند و کار خاص دیگری در حوزه صنایع دستی انجام نمی‌دهند. واقعا برخورد خوبی ندارند، فکر می‌کنند که صنعتگری که به‌صورت رایگان در این نمایشگاه حاضر شده، گداست!!! از این‌رو، تصمیم گرفتم از این پس هزینه کنم و در نمایشگاه‌های آزاد شرکت کنم اما دیگر در نمایشگاه‌های این‌چنینی وقت و انرژی‌ام را هدر ندهم؛ برای مثال، در روز افتتاحیه آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در نمایشگاه حضور یافت اما یک کلمه با صنعتگران و هنرمندان حاضر در این نمایشگاه صحبتی نکرد و فقط به دور کوتاه در نمایشگاه اکتفا کرد و رفت! که معنی این کار وی برای ما مشخص نشد.

خلوتی نمایشگاه خوشایند نیست

صنعتگر دیگری هم که با محصولات حصیر به این نمایشگاه آمده و سابقه حضور در چندین نمایشگاه ملی و استانی صنایع دستی دارد و برای نخستین بار است که حضور در نمایشگاه صنایع دستی استان بوشهر را تجربه می‌کند به بامداد جنوب گفت: استقبال از این نمایشگاه تا این لحظه خوب نبوده البته انتظار می‌رود که در روزهای پایانی بازدید مردم از نمایشگاه افزایش پیدا کند ولی خب، برای ما که از راه دور آمده‌ایم خلوتی نمایشگاه خوشایند نیست.

این بانو که اهل خوزستان است، در ادامه با اشاره به اینکه محصولات حصیری که در نمایشگاه عرضه کرده‌ام همه با رنگ طبیعی است و در رنگ‌آمیزی آنها به‎ندرت از رنگ‌های پشم استفاده شده، افزود: بافتی که در این محصولات به کار گرفته شده، منحصربه‌فرد است و موجب تمایز محصولات حصیری خوزستان با دست‌بافته‌های حصیری بوشهر و سایر نقاط دیگر شده است.

وی در پایان از نحوه برگزاری نمایشگاه ابراز رضایت‌مندی کرد و گفت: تنها پیشنهادی که برای متولیان این نمایشگاه دارم، این است که سهمیه اسکان صنعتگران را افزایش دهند، چون یک زن به‌تنهایی نمی‌تواند این همه صنایع دستی را از مسافتی طولانی بیاورد و جابه‌جا کند.

مسوولان میراث فرهنگی به صنعتگران بی‌توجه هستند

صنعتگر دیگری که از دیار اصفهان است و ظروف سفالی لعابدار را در نمایشگاه عرضه کرده به بامداد جنوب گفت: متاسفانه این نمایشگاه از نظر کیفیت برگزاری، اطلاع‌رسانی و تبلیغات بسیار ضعیف عمل کرده است و در روزهای نخست بسیار خلوت بوده اما بر اساس تجربه‌ای که با حضور در نمایشگاه‌های مختلف کسب کرده‌ام، معمولا روزهای آخر هفته استقبال مردم از نمایشگاه بیشتر می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به اینکه نقاشی زیرلعابی از قدمت دیرینه‎ای برخوردار است، افزود: نقش و نگار روی سفالینه از دیرباز در ایران رواج داشته و پرمصرف بوده است. حال برای اینکه این محصولات همچنان در زندگی مردم که به سمت مدرنیته در حرکت است، کاربرد داشته باشد، ما آمده‌ایم متناسب با سلیقه مخاطب امروزی با استفاده از همان تکنیک‌ها و مواد اولیه قدیمی کارهایی با نقش و نگارها و طرح‎های امروزی تولید کرده‌ایم که بازخورد خوبی هم داشته‌اند.

این هنرمند با بیان اینکه در این نمایشگاه آثاری با نقش و نگارهای دوره قاجار (گل و مرغ) با سبک سفال‌های اصفهان عرضه شده است، تصریح کرد: همچنین کارهایی با طرح‌ها و نقش و نگار مدرن هم با قیمت‌های مناسب به نمایش گذاشته‌ایم که امیدواریم با استقبال شهروندان بوشهری روبه‌رو شود.

وی با در پایان با تاکید بر اینکه من یک نقد بزرگ به کل سیستم وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دارم و آن هم این است که توجهی به شرایط صنعتگران ندارند، یادآور شد: این بی‌توجهی موجب افت صنایع دستی شده و متاسفانه زمزمه‎هایی هم مبنی بر مالیات‌دهی صنعتگران شنیده می‌شود که اگر این مالیات‌ها اجرائی شود، باید مرگ صنایع دستی بومی و اصیل ایرانی را به نظاره نشست.

سوزن‌دوزی هنری گران اما پرطرفدار

همین که نام سوزن‌دوزی شنیده می‎شود ناخودآگاه نام سیستان و بلوچستان به ذهن خطور می‌کند و زنانی هنرمند که با نقاب‌های زردوزی‌شده در حال آفرینش شاهکارهایی با نقوش رنگارنگ بر سرزمین پارچه هستند. به غرفه سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان نزدیک می‌شویم و با بانویی که در غرفه نشسته است به گفت‌وگو می‌پردازیم. او در خصوص این هنر به بامداد جنوب گفت: سوزن‌دوزی هنری است که به‌صورت اجدادی از مادرم یاد گرفته‌ام و از قدمت دیرینه‎ای برخوردار است. این زینت‌بخش پوشش اشرافیان بوده است.

نازبانو کدکنی با بیان اینکه سوزن‌دوزی یک لباس بین یک یا دو ماه طول می‌کشد، توضیح داد: بهترین سوزن‌دوزی اشرافی‌دوز است که بسیار پرمخاطب است و سوزن‌دوزهایی هم که بدون طرح و نقش دوخته می‌شوند شامل مرواردک، پیج پلنگ، گادگامیش و... است.

وی با اشاره به اینکه نخ مورد استفاده در سوزن‌دوزی، نخ ابریشیمی است، تصریح کرد: قیمت لباس‌های سوزن‌دوزی شده از 500 هزار تومان شروع می‌شود تا می‌رسد به سه میلیون تومان. سوزن‌دوزی که امروز انجام می‌شود مدرن است و بسیاری از محصولات ما به خارج از کشور صادر می‎شود.

کدکنی که برای دومین بار است در نمایشگاه صنایع دستی استان بوشهر شرکت می‌کند، در پایان یادآور شد: از کیفیت برگزاری نمایشگاه رضایت دارم و استقبال از نمایشگاه در روزهای پایانی بهتر خواهد شد.

میراث فرهنگی ما در حال فراموشی است!

در بخش پایانی نمایشگاه به سمت غرفه بافته‌های داری استان کهگلویه و بویراحمد رفتیم و لحظاتی پای درددل‌های این صنعتگر باتجربه و دغدغه‌مند نشستیم. وی که اولین بار است در نمایشگاه بوشهر حضور دارد، به بامداد جنوب گفت: صنایع دستی میراث گذشتگان ماست و باید این فرهنگ را به نسل جوان و امروز نشان بدهیم تا به این میراث علاقه پیدا کنند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه نسل امروز به هنرها و صنایع دستی اصیل ایرانی توجهی ندارند، افزود، تمام این دست‌بافته‌هایی که در این غرفه مشاهده می‌کنید هنر دست بافنده‌های قدیمی است. هرچند میراث فرهنگی دارد تلاش می‌کند این صنایع دستی که میراث این سرزمین است، حفظ شوند اما متاسفانه جوان‌ترها چندان رغبتی به این حوزه ندارند!

این صنعتگر با بیان اینکه متاسفیم که وزارتخانه میراث فرهنگی خیلی دیر به فکر حفظ میراث فرهنگی افتاده است، تصریح کرد: متاسفانه بسیاری از صنایع دستی و ساختما‎ن‌های تاریخی ما دارند روبه نابودی پیش می‌روند و هیچ‌کس هم به فکر نجات آنها نیست. بنابراین «علاج واقعه را قبل از حادثه باید کرد نه بعد از آن!».

وی با تاکید بر اینکه به‌راستی میراث فرهنگی و صنایع دستی‌مان به دستی چه کسی سپرده شده است، گفت: در این یکی دو سالی که دولت آمده در حوزه میراث فرهنگی سرمایه‌گذاری کند، تنها درمان سطحی زخمی عمیق است که راه به جایی نمی‌برد. برای مثال تبلیغات همین نمایشگاه را ببینید؟! واقعا بسیار ضعیف بوده و بنرهای تبلیغاتی در جاهایی نصب شده که دیده نمی‌شود که این نشانه اهمیت ندادن به صنایع دستی است! در حالی که هنرمندان سراسر ایران با صنایع دستی منحصربه‌فرد خود به این نمایشگاه آمده‌اند و امید داشتند که استقبال بهتری از آنها شود!

این صنعتگر در پایان با اشاره به اینکه تنها زمانی که مسوولان عالی‌رتبه کشور به صنایع دستی اهمیت دهند و کاردان واقعی بر مسند بنشیند، می‌توان به حفظ صنایع دستی اصیل ایرانی و انتقال آن به نسل امروز امیدوار شد، تصریح کرد: چرا امروز صنایع دستی ما با آن پشتوانه فرهنگی و قومیتی نباید دغدغه مسوولان میراث فرهنگی باشد؟! وقتی مسوولان میراث فرهنگی کارشناس و متخصص نیستند و اصلا صنایع دستی را نمی‎شناسند، چه امیدی به رونق صنایع دستی ایرانی دارید؟! کو گوش شنوا که این دردها را بشنود و درمان کند.

یادآور می‌شود، دهمین نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی بوشهر از 2 تا 6 دی‌ماه از ساعت 16 تا 22 پذیرای بازدید هم‎استانی‌هاست.