جواد شکریان: 

قاچاق یکی از مخرب‌ترین پدیده‌هایی است که تولید و اقتصاد کشورها به‌خصوص کشورهای در حال توسعه را هدف قرار داده و مانع از پیشرفت این کشورها می‌شود. این پدیده با منحرف کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری و هدایت این سرمایه‌ها به سمت فعالیت‌های سوداگری، اشتغال، توسعه و رشد تولید ناخالص کشورها را از بین می‌برد. طی سال‌های اخیر پدیده قاچاق در کشور با توجه به بی‌ثباتی نرخ ارز، رشد شدید تورم و افزایش تصاعدی قیمت‌ها و همچنین سودآوری بالا، به‌صورت گسترده‌ای در کشور رواج یافته و اثرات منفی زیادی بر تولید و اقتصاد کشور گذاشته است تا جایی که در کنار شرایط بد اقتصادی و قوانین دست و پا گیر تولید، بسیاری از صنایع را به مرز نابودی کشانده است.

آمارهای غیررسمی حاکی از آن است که سالانه حدود 15 میلیارد دلار کالا به کشور قاچاق می‌شود که با احتساب دلار 13 هزار تومانی به رقمی در حدود 200 هزار میلیارد تومان می‌رسد؛ رقمی که نزدیک به 12 درصد کل بودجه مصوب سالانه کشور در سال 98 را شامل می‌شود. این در حالی است که گزارش رسمی کمیسیون صنایع مجلس در پایان پاییز سال گذشته (1397)، آمار سایت رسمی گمرکات جهانی مبنی بر قاچاق 22 میلیارد دلاری به ایران را تائید می‌کند که بر این اساس با احتساب دلار 13 هزار تومانی، رقم سالانه قاچاق کالا به ایران معادل 286 هزار میلیارد تومان است که حدود 17 درصد کل بودجه سالانه کشور مصوب سال 98 را دربر می‌گیرد.

در این رابطه، یکی از صنایعی که طی سال‌های اخیر به‌وسیله کالاهای قاچاق به انزوا رفته و شرایط دشواری را سپری می‌کند، صنایع لوازم خانگی است. بر اساس آمارهای رسمی در سال جاری، ۹۰ درصد بازار لوازم خانگی در استان‌های مرزی و استان‌های نزدیک به آن، در اختیار کالا‌های قاچاق است، تا جایی که این کالاها از سوی برخی از شرکت‌های بیمه هم می‌شوند. همین مساله سبب شده تا بازار لوازم خانگی جای خالی بازار 20 هزار میلیارد تومانی لوازم خانگی در کشور را پر کند. بر همین اساس طی سال‌های گذشته دولت تلاش کرده تا با وضع قوانین مختلف قاچاق کالا به کشور را کنترل کند با این حال، این قوانین هرگز نتوانسته‌اند جلوی رشد این پدیده را بگیرند.

حال بعد از سه سال انتظار بالاخره قرار است آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا موضوع ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در بخش لوازم خانگی اجرا شود، به‌طوری‌که طبق اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) «تمامی تولیدکنندگان و تشکل‌های صنعتی لوازم خانگی تولید داخلتا ۱۵ دی‌ماهفرصت دارند که برای هشت گروه کالایی خود فرایند ثبت و اخذ شناسه را انجام دهند و برای کالاهای خود شناسه دریافت کنند». بر این اساس، از ۱۵ دی‌ماه اگر گروه‌های کالایی تعیین شده در بخش لوازم خانگی در سطح بازار دارای شناسه کالا نباشند، قاچاق تلقی می‌شوند.

این هشت گروه کالایی شامل کولر، یخچال، فریزر، تلویزیون، ماشین لباسشویی، ماکروویو، جاروبرقی و پکیج است که البته طبق اعلام وزارت صمت در قدم‌های بعدی اجرای آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا تمامی اقلام لوازم خانگی را شامل می‌شود.

آیین‌نامه اجرائی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا موضوع ماده (۱۳) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اواخرشهریورماه ۱۳۹۵از سوی اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری، برای اجرا ابلاغ شد. ماده ۲۰ این آیین‌نامه مسوولیت اجرای آن‌را به وزارت صنعت، معدن و تجارت محول کرده و طبق ماده۱۲ آن وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) موظف است «امکان ثبت شناسه رهگیری و دریافت گواهی الکترونیکی را در سامانه جامع تجارت فراهم کند و یکتا بودن شناسه‌های رهگیری را در سطح تمامی کالاهای مشمول، تضمین کند».

با این وجود این طرح، حداقل در بخش لوازم خانگی، تاکنون به اجرا درنیامده بود اما به‌نظر می‌رسد افزایش قاچاق کالا در پی ممنوعیت واردات و افزایش چشم‌گیر قیمت‌ها در بازار لوازم خانگی باعث شد که بالاخره آیین‌نامه اجرائی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا در بخش لوازم خانگی اجرا شود. البته پیش از آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا، طرح شبنم و ایران کد در راستای تفکیک کالای قاچاق و غیرقاچاق مطرح شده بود که به‌دلیل گسترش کدهای جعلی در مرحله اجرا متوقف شد.

در این رابطه محمدرضا غزنوی، سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی، خاطرنشان کرد: به‌نظر می‌رسد این‌بار ایرادات طرح‌های قبلی مبارزه با قاچاق همچون ایران کد و شبنم بررسی و برطرف شده است.

وی همچنین با بیان اینکه قاچاق لوازم خانگی برای این صنعت بسیار مشکل‌ساز شده، گفت: امیدوارم با همکاری مردم، تولیدکنندگان و فروشندگان اجرای آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا به ثمر برسد. با اجرای این طرح مردم هنگام خرید می‌توانند شناسه را از محلی که مشخص می‌شود استعلام کنند و پاسخ را در همان زمان دریافت کنند. دستگاه‌های نظارتی هم در بازار نظارت می‌کنند و اگر کالایی شناسه نداشته باشد، مشخص می‌شود که این کالا قاچاق بوده است.