داود علیزاده:
ارتقای سطح ایمنی
در شبکه معابر شهری نقش مهمی در افزایش اعتمادپذیری و کارایی شبکه حملونقل دارد و
یکی از مهمترین پارامترهای موثر در افزایش ایمنی در شبکه معابر کنترل سرعت وسایل نقلیه
در سطح معابر و تقاطع است بهطوریکه موجب افزایش ایمنی عبور عابر پیاده و کاهش تعداد
و شدت تصادفات بین وسایل نقلیه میگردد. در این راستا سرعتگیرها نقش مهمی در کاهش
سرعت وسایل نقلیه در طول معبر و محل تقاطع ایفا میکنند. در اکثر شهرهای دنیا سرعتگیرهای
مختلفی (سرعتگیر پلاستیکی، سرعتگیر آسفالتی و سرعتکاه آسفالتی ذوزنقهای) به
طور استاندارد طراحی و نصب میشوند.
شهرهای بندر
بوشهر نیز از این قاعده مستثنی نیست و از این وسیله برای کنترل ترافیک بهره گرفته
است؛ اما مساله از جایی آغاز میشود که این ابزار که معایب و مزایای متفاوتی دارد
به طرز سلیقهای و حتی به وسیله برخی شهروندان در معابر ایجاد میشود.
خیابانهای
ناهموار بوشهر، راننده راضی در شهر نگذاشته است. حال به این خیابانهایی که هر
هفته تنشان برای فاضلاب، برق، مخابرات و ....تکه تکه میشود، سرعتگیرهای مختلف
را اضافه کنید و در نهایت کوچههایی که به علت نداشتن زیرسازی مناسب گودیهای
بسیاری دارند. کار به جایی می رسد که خودرو سواری را شبیه به کالسکهسواری کرده
است و اگر شهروندی ماست بخرد آنقدر در پستی و بلندیهای بوشهر بالا و پایین میشود
که دوغ تحویل خانه میدهد.
در کشور ما نصب
سرعتگیرها و سرعتکاهها طبق استانداردهای جهانی صورت نمیگیرد. نصب این ابزار نهتنها
در بسیاری اماکن و معابر ضرورتی ندارد؛ بلکه گاه باعث ایجاد مشکل برای شهروندان، ساکنین،
شهرداری و همچنین سایر ارگانهای خدمترسان میگردد. این در حالی است که حتی در شهرهای
پیشرفته دنیا که این استانداردها رعایت میشوند، بازهم مخالفان زیادی در مقابل سرعتگیر
و سرعتکاه وجود دارند.
نتیجه دیگر اینکه
غیر از محل و شرایط نصب در کشور ما خود سرعتگیرها و سرعتکاهها هم از لحاظ مواد
تشکیلدهنده، ابعاد و… نیز بهصورت استاندارد
ساخته نمیشوند که این مساله در بسیاری موارد خود بهتنهایی این ابزار را به ابزاری
نامفید تبدیل میکند.
بهنظر میرسد
مطالعات و بررسیهای کارشناسی میتواند راه جدیدی را برای حل معضل سرعتگیر و سرعتکاه
در کشورمان باز کند.
تحقیقات نشان داده،
سرعتگیر یکی از آسانترین راهها برای کنترل سرعت وسایل نقلیه است و به طور مثال
نصب سرعتکاهدر مناطق مسکونی امنیتی نسبی برای ساکنین و بهخصوص کودکان فراهم میکند.
نسبت به فرهنگسازی و آموزش هم هزینهای به مراتب کمتری دارد.
طبق تحقیقات استفاده
از سرعتکاه حجم ترافیک را به میزان ۱۸درصد و حجم تصادفات را به میزان ۱۳درصد کاهش
میدهد. بنابراین این ابزار درصورتیکه طبق ضوابط ساخته شوند، باعث کاهش حجم ترافیک
در معابر محلی و انتقال بخشی از حجم آنها به معابر ردهبالاتر یعنی معابر جمع و پخشکننده
و شریانی میشوند.
اما از آن سوی
ماجرا، سرعتکاهها بهدلیل مجبور کردن رانندگان به ترمزهای ناگهانی و امکان برخورد
اتومبیل پشتی, در برخی مواقع معابر را برای خودروها بیشتر خطرناک میکند تا امن.
همچنین این ترمز ناگهانی، پستی و بلندی باعث ایجاد خسارت در وسایل نقلیه میشود.
یکی از عیوب سرعتگیرها
تاخیر در سرویسدهی وسایل نقلیه اورژانسی مثل آمبولانس، آتشنشانی یا پلیس میشود.
طبق تحقیقات این تاخیر سه تا پنج ثانیه برای آتشنشانی و حدود ۱۰ ثانیه برای آمبولانس
به ازای هر سرعتکاه است. این مورد مهمترین عیب این ابزار دانسته میشود. جالب
اینجاست که در بوشهر در کنار همین اماکن از سرعتگیر و سرعتکاه استفاد شده است.
به طور مثال در مسیر منتهی به بیمارستان خلیج فارس، سلمان فارسی، آتشنشانی باغ
زهرا و حتی در چند قدمی پاسگاه پلیس جلالی و باغ زهرا از سرعتگیرهای متعددی
استفاده شده است!
اگر سرعتکاه بهصورت
سری نصب نشود رانندگانی که تمایل به راندن با سرعتبالا دارند پس از عبور از آن دوباره
سرعت خود را افزایش میدهند و خطر جدی برای راکبان موتورسیکلت و دوچرخه بهحساب میآید.
از آنجایی که
رانندگان تمایلی به عبور از سرعتکاه ندارند، بنابراین ممکن است حجم ترافیک به خیابانهای
مسکونی مجاور شود. امری بدیهی در کوچههای بوشهر که در این مقابل شهروندان
خودسرانه اقدام به نصب سرعتگیرهای بلند و غیر استاندارد در همین کوچهها کردهاند.
این در حالی است که طبق استاندارد جهانی سرعتکاه نباید در خیابانهای بنبست با طول
کمتر از ۸۰۰ فوت (۲۵ متر) نصب شود و طول خیابان محل نصب باید حداقل ۱٫۴ مایل
(۲٫۲۵ کیلومتر) باشد.
کم کردن سرعت وسیله
نقلیه و شتابگری مجدد آن علاوه بر بالا بردن مصرف سوخت، آلودگی صوتی نیز ایجاد میکند.
از دیگر معایب
این ابزار افزایش میزان«ذرات آزبست» ناشی از ترمزهای وسایل نقلیه در محدوده پیرامون
محل نصب آنها است. البته ذکر این نکته ضروری است که اصولا نصب سرعتگیر و سرعتکاه
بهعنوان بخشی از طرحهای موسوم به«آرامسازی ترافیک» (Traffic
Calming) استفاده میشود که در کشورهای توسعهیافته از
این روش فقط در معابر محلی و یا در مقابل مدارس و مراکز آموزشی یا مراکز خاص مشابه
استفاده میشود.
بسیاری از این
موارد در شهرهای پیشرفته دنیا به شرایط قانونی تبدیلشده که نصب سرعتکاه مستلزم احراز
این شرایط است:
فقط خیابانها
و مناطق مسکونی محلی مناسب برای نصب این ابزار هستند نه اتوبان و خیابانها! سرعتکاه
تنها زمانی مورداستفاده قرار میگیرد که ناکارامدی و عملی نبودن ابزار دیگر کنترل سرعت
(مثل تابلوها و علائم) مسجل شده باشد. نصب این ابزار تنها در خیابانهای مسکونی که
روزانه کمتر از ۲۵۰۰ و بیشتر از ۱۰۰۰ وسیله نقلیه از آنها عبور میکنند، مجاز است.
نصب سرعتکاه در
خیابانهایی که دارای یک جهت حرکت هستند و تابلوی محدودیت سرعت ۲۵mph (40km) دارند ممکن
است. البته نوع تخت سرعتکاهکه دارای طول بیشتر است میتواند در خیابانهایی با حداکثر
سرعت مجاز ۳۲mph. (50km) نیز نصب شود.
سرعتگیر و سرعتکاه نباید در معابر دارای شیب بیش از در صد نصب شود.
سرعتکاه در خیابانی
که بهعنوان مسیر عبور کامیون- کامیونت یا مسیر حملونقل عمومی شناخته میشود، نصب
نمیگردد. نصب سرعتکاه در خیابانهایی که
مسیر اولیه واصلی رفتوآمد وسایل نقلیه اورژانسی هستند و بنابر تشخیص متخصصین باعث
تاخیر غیرقابلقبول در سرویسدهی این وسایل میشوند، ممنوع است.
نصب سرعتکاه در
خیابانهایی که محل استقرار نیروهای پلیس، امداد، آتشنشانی و موارد اورژانسی دیگر
هستند، ممنوع است. بهدلیل تامین امنیت، این ابزار در خیابانهایی که طبق تائید متخصصین
از طول و عرض مناسب و دید کافی از فاصله دور برخوردار نباشد و همچنین دارای پیچوخم
زیاد و شیب نامناسب باشند، نصب نمیشود.
سرعتکاهها برای
نصب نیاز به موافقت کتبی صد درصد صاحبان املاک (۱ رای به ازای هر مالک) و ۶۷ درصد ساکنین
(۱ رای به ازای هر واحد مسکونی) خیابان محل نصب دارند.
علائم هشداردهنده
که به راننده وجود سرعتکا هو همچنین سرعت عبور از آنها را اعلام کند باید در فاصله
مناسب قبل از شروع یکسری سرعتکاه نصب شوند. در مواقعی که استفاده از سرعتکاه لازم
است؛ اما مشکلاتی نظیر اصلی بودن خیابان یا عبور و مرور مرتب وسایل نقلیه اورژانسی
وجود داشته باشد، از ابزاری به نام Speed Cushion و در برخی مواقع از Speed Table استفاده میشود.
برای ساخت سرعتکاه
استانداردهایی تعیین و تدوین شده تا کارایی این ابزار را به حداکثر و مشکلات حاصل از
آن را به حداقل برساند. در ادامه به بخشی از این استانداردها اشاره میشود:
طبق استاندارد
حداکثر ارتفاع هر سرعتکاه ۳ تا ۴ اینج (۷ تا ۱۰ سانتیمتر) و حداکثر طول آن ۱۲ تا
۱۴ فوت (۳٫۵ تا ۴٫۲ متر)
است. این در حالی است که در بوشهر ارتفاع سرعتکاه در مسیر ساحلی بیش از 10 سانت
است.
سرعتکاه باید
بهصورت یک سری چندتایی بافاصله معین در طول یک مسیر نصب شود. فاصله بین هر سرعتکاه
بسته به طول خیابان محل نصب میتواند بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ فوت (۶ تا ۱۸ متر) باشد. در ساخت
آنها باید از آسفالت، سیمان یا مواد پلاستیکی استفاده شود. استفاده از پلاستیک به
دلایل زیر متداولتر است: قبل از نهایی شدن محل نصب، نوع پلاستیکی را میتوان بهراحتی
جابهجا کرد تا بهترین محل برای نصب پیدا شود. برخلاف آسفالت و سیمان کمتر به تعویض
و تعمیر نیاز پیدا میکند، در نتیجه کمهزینهتر است. در فصل بارش برف که سرعتکاهها
یکی از مشکلات برای عبور برفروب هستند، پروسه نصب آسان نوع پلاستیکی این امکان را فراهم
میآورد که برداشته شوند و بعداً دوباره سر جای خود قرار بگیرند.
بر روی هر سرعتکاهباید
خطوط مخروطی شکل و بارنگی مشخص کشیده شود تا رویت آنها را از فاصله دور و در شب تسهیل
بخشد. با مرور قوانین استاندارد جهانی سرعتگیر و سرعتکاه و گشتی در خیابان و
کوچههای بوشهر میتوان دریافت تا استانداردهای جهانی نه تنها فاصلهها وجود دارد؛
بلکه گاهی به صورت ضد ونقیض اعمال شده است.