الهام بهروزی

زنان یکی از قشرهای حساس و آسیب‌پذیر جامعه هستند که نقش بسیار مهم و حیاتی در سلامت روانی جامعه و خانواده دارند. با توجه به نقش حساس زن در سلامت، موفقیت و یا شکست خانواده و جامعه و توجه به نیازهای روانی، عاطفی، جسمانی و معنوی ضرورت دارد که این قشر و نیازهایشان در جامعه مهم شمرده شوند؛ چراکه بی‌توجهی به این قشر جامعه و خانواده به سمت عقب‌ماندگی سوق داده می‌شود.

طبق شاخص‌های آماری و توسعه انسانی، زنان در ایران وضعیت چندان مطلوبی ندارند. این در حالی است که نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، بیش از 60 درصد ورودی دانشگاه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، وظیفه تربیت یک چهارم جمعیت کشور را بر دوش می‌کشند؛ اما هنوز جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا نکرده‌اند. این موضوع نه سیاه‌نمایی است و نه بزرگنمایی. مشارکت 18 درصدی در بخش اجرائی، استفاده 27 درصدی از ظرفیت علمی و رتبه 92 نابرابری جنسیتی در بین 146 کشور اعداد و ارقامی است که پرده از یک واقعیت مهم اجتماعی برمی‌دارد اینکه زنان ایرانی با همه پتانسیل و توانایی که دارند جایگاه و نقش مهمی در جامعه ندارند.

به پیروی از وضعییت زنان در کشور، زنان بوشهری نیز وضعیت مطلوبی را در شاخص‌های آماری ندارند. بر اساس تحقیق «نگاهی به وضعیت زنان در استان بوشهر» که در سال 96 به همت معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری انجام شده است، خانوارهای زن سرپرست در سال 1365 برابر به 1/5 درصد بوده که در سال 95 به 3/12 درصد رسیده است.

ناظر طرح «خلاصه مدیریتی سند ارتقای وضعیت زنان و خانواده‎‌های استان بوشهر» در خصوص مشارکت اقتصادی زنان بوشهری به بامداد جنوب گفت: نرخ اقتصادی زنان استان بوشهر 6/14 درصد است که پایین‌تر از نرخ مشارکت اقتصادی زنان کشور است. همچنین نرخ اقتصادی زنان جوان استان بوشهر همواره از نرخ مشارکت اقتصادی مردان و زنان جوان کشور پایین‌تر است.

عیسی صفوی در ادامه با بیان اینکه 5/51 درصد از زنان تحصیل‌کرده استان بوشهر بیکار هستند، افزود: گروه شغلی قانونگذاران، مقامات عالی‌رتبه و مدیران پایین‌ترین سهم در اشتغال زنان استان را داشته‌اند.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه بر اساس این طرح مهم‌ترین آسیب‌ها و چالش‌های حوزه زنان در شهرستانی‌های استان شناسایی شد، تصریح کرد: در شهرستان‌های تنگستان، گناوه و کنگان مهم‌ترین دغدغه بیکاری زنان جوان تحصیل‌کرده است. در شهرهای دشتستان و عسلویه مهارت‌های زندگی زوجین بسیار پایین است و در شهرهای دشتی و جم هم آمار طلاق بالاست. در دیّر زنان از کمبود پزشک زنان و زایمان رنج می‌برند که یکی از دغدغه‌های اصلی حوزه سلامت زنان به شمار می‌رود. در بوشهر نیز آمار افسردگی زنان بالاست و در دیلم هم زنان سرپرست خانوار در وضعیت نامناسب اقتصادی قرار دارند.

صفوی با اشاره به اینکه برای از بین معضل بیکاری در شهرستان (تنگستان، گناوه و کنگان) راهکارهای بررسی شده که به این شرح است: 1) مداخله و همکاری وزارت علوم در زمینه تاسیس رشته‌های دانشگاهی متناسب با ظرفیت و پتانسیل‌های شهرستان. 2) تسهیل شرایط دریافت وام برای جوانان جویای کار. 3) تسهیل در بخش تجارت خارجی به‌ویژه ارتبازط با کشورهای حوزه خلیج فارس. 4) آموزش رایگان مهارت‌های شغلی به جوانان جویای کار، خانواده‌های آسیب‌دیده و در معرض خطر از سوی مراکز فنی و حرفه‌ای شهرستان. 5) راه‌اندازی سامانه آنلاین ثبت اطلاعات جوانان جویای کار شهرستان بر اساس جنسیت، رشته تحصیلی، مهارت‌ها، تجربه کاری و مشاغل مورد علاقه. 6) رایگان کردن امتیار آب و برق برای کارآفرینان خانگی. 7) معافیت کارآفرینان خانگی از پرداخت مالیات برای دوره زمانی پنج‌ساله. 8) شکل‌دهی کارگاه‌های کوچک و خانگی بر اساس نیازهای جامعه و 9) جذب نیروهای بومی شهرستان در صنایع نفت و گاز.

رئیس دبیرخانه نظام سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر با اشاره به اینکه در زمینه افزایش مهارت‌های زندگی زوجین نیز به راه‌حل‌های خوبی رسیده‌ایم که عبارتند از: 1) تهیه برنامه تلویزیونی در صدا و سیمای استان در مورد مهارت‌های زندگی با محوریت زوجین. 2) برگزاری جلسات هماهنگی بین کارگروه تخصصی امور اجتماعی و فرهنگی با مطبوعات محلیی برای اطلاع‌رسانی. 3) آموزش مهارت‌های ارتباطی و کنترل استرس و خشم برای دانش‌آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهرستان‌های مذکور. 4) گسترش دوره‌های آموزشی مدیریت کنترل خشم در مناطق مختلف شهرستان‌ها برای گروه‌ها و مشاغل خاص. 5) برگزاری جلسات آموزشی مهارت‌های زندگی در کانون فرهنگی مساجد. 6) برگزاری دوره‌های آموزشی فرزندپروری برای همسران در مراکز و مناطق مختلف شهری و روستایی. 7) آموزش دوره‌های مهارت‌های ارتباطی زوجین در قالب آموزش خانواده در آموزشگاه‌های دوره‌های مختلف تحصیلی شهرستان‌های عسلویه و دشتستان به‌عنوان یکی از محورهای فعالیت انجمن اولیا و مربیان در مدارس. 8) آموزش مهارت‌های زندگی به دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی مراکز آموزشی دولتی و غیردولتی در شهرستان‌های دشتستان و عسلویه. 9) آموزش مهارت‌های زندگی به مددجویان کمیته امداد و بهزیستی. 10) انجام پژوهش‌های کاربردی در خصوص وضعیت مهارت‌های زندگی زوجین در شهرستان‌های دشتستان و عسلویه. 11) تاسیس و گسترش مراکز مشاوره خانواده در شهرستان‌های دشتستان و عسلویه. 12) برگزاری دوره‌های آموزشی آیین همسرداری برای زوجین با تاکید بر نحوه برقراری گفت‌وگو و ارتباط مفید و سازنده بین زوجین. 13) اجرای تئاتر با محوریت مهارت‌های زندگی از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان‌های دشتستان و عسلویه. 14) تربیت مدرسان و مشاوران تخصصی و کارامد در زمینه مهارت‌های زندگی با رویکرد روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و مددکاری اجتماعی در زمینه ارائه آموزش‌های مهارت‌های زندگی به زوجین.

ناظر طرح «خلاصه مدیریتی سند ارتقای وضعیت زنان و خانواده‎‌های استان بوشهر» در ادامه در خصوص راه پیشگیری از طلاق در شهرستان‌های دشتی و جم نیز گفت: 1) برگزاری دوره‌های آموزش شیوه‌های مناسب همسرگزینی قبل از ازدواج در شهرستان دشتی و جم. 2) تهیه، تدوین و ارائه ماده درسی در دبیرستان با سرفصل‌هایی همچون آیین زندگی، سازگاری، اصول و معیارهای زندگی زناشویی موفق. 2) آموزش حقوق زوجین. 3) تدوین و ارائه آموزش‌های عمومی و رسمی حقوق زوجین به نسل جوان، برای آشنایی و آمادگی قبول مسوولیت وظایف خود در خانواده می‌تواند در استحکام و دوام آن موثر باشد. 4) مشاوره رایگان. 5) ایجاد و توسعه مراکز مشاوره و راهنمایی مخصوص خانواده، متشکل از کارشناسان علوم دینی، روان‌پزشکان و مددکاران اجتماعی. 6) آموزش شیوه‌های صحیح رفتاری از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی قبل از ازدواج تحت عناوین آموزش مهارت‌های زندگی، راهبردهای ارتقای کارکرد خانواده، حقوق و تکالیف زوجین، بهداشت باروری و... 7) ترویج فرهنگ مراجعه خانواده‌ها به مراکز مشاوره خانواده در هنگام بروز اختلافات از طریق صدا و سیما و رسانه‌های جمعی. 8) ترویج فرهنگ همسان‌گزینی و تاکید بر لزوم آشنایی و شناخت خصوصیات و ویژگی‎های اخلاقی- رفتاری زوجین قبل از ازدواج. 9) تامین اشتغال سرپرست خانواده و مبارزه جدی با بیکاری و 10) پیشگیری از اعتیاد از جمله راه‌های پیشنهادی برای پیشگری از طلاق است.

این استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر با اشاره به راهکارهای ارائه‌شده در زمینه ارتقای وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار دیلم نیز توضیح داد: 1) مشاوره گروهی و آگاه‎سازی زنان سرپرست خانوار شهرستان دیلم در زمینه اشتغال خانگی و کسب و کار تعاونی. 2) برگزاری دوره‌های آموزش‌های مهارت‌زا، کارآفرینی و تجارت خانگی برای زنان سرپرست خانوار شهرستان دیلم. 3) عطای تسهیلات دولتی ارزان‌قیمت و درازمدت به زنان سرپرست خانوار برای راه‌اندازی واحدهای تعاونی تولیدی و خانگی. 4) گسترش چتر حمایتی بیمه‌ای و تامین اجتماعی برای زنان سرپرست خانوار. 5) ایجاد و گسترش سازمان‌های مردم‌نهاد به‌منظور حمایت از زنان سرپرست خانوار و 6) فرهنگ‌سازی و تسهیل ازدواج مجدد برای زنان بی‌سرپرست از جمله راهکارهای پیشنهاد شده است.

صفوی در خصوص کاهش میزان افسردگی در میان زنان بوشهری افزود: برای کاهش افسردگی در میان زنان بوشهری توصیه می‎شود که این اقدامات انجام شود: 1) راه‌اندازی کانون‎‌هایی در سطح محلات و کارآفرینی برای زنان خانه‌دار. 2) افزایش آگاهی در خصوص راهکارهای کاهش افسردگی و اضطراب. 3) اعزام روانشناس به مراکز بهداشتی. 4) اختصاص پارک‌های مخصوص بانوان در نقاط مختلف شهر و مجهز کردن آنها به وسایل ورزشی. 5) آگاهی زنان نسبت به تاثیرات ورزش بر سلامتی و ضرورت انجام آن برای پیشگیری از افسردگی و درمان آن. 6) تامین اشتغال سرپرست خانواده و مبارزه جدی با بیکاری. 7) افزایش کمی و کیفی مراکز مشاوره حضوری و تلفنی ویژه زنان. 7) انجام پژوهش‎های علمی و دقیق در خصوص علل افسردگی در بین زنان و 8) ایجاد گسترش مراکز ورزشی مخصوص بانوان شهرستان بوشهر.

وی برای رفع کمبود پزشک زنان و زایمان در دیّر نیز یادآور شد که برای این منظور بایستی امکانات و تجهیزات پزشکی برای استقرار پزشک متخصص زنان و زایمان در شهرستان دیّر گسترش پیدا کند. سهمیه پزشکان زن شاغل در دیّر برای ورود به تخصص زنان و زایمان افزایش بیابد. توزیع پزشک زنان و زایمان در استان عادلانه باشد. امتیازات ویژه مالی برای ماندگاری بیشتر پزشکان زنان و زایمان در دیّر در نظر گرفته شود.

صفوی در پایان خاطرنشان کرد که خوشبختانه بر اساس پایشی که صورت گرفته با اجرائی شدن برخی از این راهکارها آمار افسردگی زنان بوشهری کاهش یافته است. مهارت‌های زندگی زوجین در دشتی و جم افزایش یافته است و در دیلم نیز نرخ اشتغال زنان سرپرست خانوار دیلم رو به فزونی است. فضای کسب و کار در شهرستان‎های گناوه، تنگستان و کنگان نیز توسعه یافته است. در شهرستان‌های عسلویه و دشتستان نیز رفتارهای حمایت‌کننده و پذیرنده زوجین نسبت به یکدیگر بیشتر شده است.

در پایان این گزارش یادآوری می‌شود که زنان در جامعه امروز نیاز به دیده شدن و وضع قوانین حمایت دارند؛ چراکه آنها هم لیاقت و هم دانش و توانمندی نقش‌آفرینی در سطح جامعه را دارند، بنابراین ضرورت دارد که جامعه نیز فضا و بستر مناسب را برای برخورداری این قشر از حقوق مساوی با مردان فراهم کند تا بتوان از این ظرفیت مستعد در توسعه جامعه بهره برد.