سیامک کریمی:
سه دولت اروپایی عضو برجام اعلام کردند که قصد دارند
«مکانیسم ماشه» را به اجرا درآورند. این سه کشور مدتها است که در حال تهدید ایران
مبنی بر استفاده از این مکانیسم هستند. اینکه چرا آنکه در این شرایط دست به این
اقدام زده و میخواهند آن را عملیاتی کنند، سوالی است که به آن پاسخ خواهیم داد. منظور
از این مکانیسم، روندی است که نهایتا به احیای تحریمها علیه ایران منجر میشود. این
تحریمها از چه زمانی برقرار میشوند؟ احتمالا 35 روز دیگر. اروپاییها میگویند ایران
در هفتههای اخیر برجام را نقض کرده و میخواهند این موضوع را در «کمیسیون مشترک» مطرح
کنند. کمیسیون مشترک از زمان وصول موضوع 15 روز زمان دارد تا قضیه را فیصله دهد. این
زمان فقط با اجماع همه اعضای کمیسیون قابل تمدید است. اگر دولتهای اروپایی خواستار
نتیجهگیری سریع باشند، محال است این مدت تمدید شود. اگر قضیه در کمیسیون مشترک حل
نشود یا این که 30 روز از زمان طرح موضوع گذشته باشد و راه حلی به دست نیامده باشد،
کمیسیون مشترک باید از «هیات مشورتی» تقاضای رای کند. هیات مشورتی فقط 5 روز زمان در
اختیار دارد و آرای صادره آن نیز لازمالاجرا نیست. اگر رای هیات مشورتی مورد قبول
واقع نشود، دولت/ دولتهای شاکی دو راه حل دارند: نخست این که تعهداتشان طبق برجام
را خاتمه دهند. یعنی برای بازگشت تحریمهای اروپا نیاز به قطعنامه شورای امنیت نیست.
باید توجه داشت که طبق حقوق بینالملل همانطور که دولتها آزادند روابط سیاسی، فرهنگی
و نظامی با کشورهای دیگر داشته یا نداشته باشند در برقراری روابط اقتصادی نیز آزاد
هستند مگر آن که تعهدی خلاف آن را پذیرفته باشند. دولتهای اروپایی طی برجام متعهد
شده بودند که از وضع تحریم که مصداقی از نبود رابطه اقتصادی است، بپرهیزند. پس در نبود
برجام میتوانند بدون قطعنامه شورای امنیت، ما را تحریم کنند. راه دوم اروپاییها مراجعه به شورای امنیت است. در
این حالت، طبق برجام، شورای امنیت برای تمدید توقف تحریمها – نه وضع
تحریمها- علیه ایران تصمیم میگیرد. طبیعی است امریکا به عنوان عضو دائم شورای امنیت
چنین قطعنامهای را وتو خواهد کرد و تحریمهای جهانی علیه ایران برمیگردند.
تفاوت راهکار اول و دوم برای ما این است که اگر اروپا
به راهکار اول رضایت دهد ما با تحریمهای اروپا و امریکا مواجهیم. اما اگر به راهکار
دوم برسیم آن وقت همه جهان (از جمله چین، روسیه، کشورهای آفریقای و امریکای لاتین)
موظف به تحریم ما میشوند. بنابراین، مطابق معمول، برخلاف اظهارات سخنگوی وزارت خارجه
اقدام اخیر اروپاییها نه تنها اقدامی جدید است که میتواند تبعات قابل توجهی برای
ما داشته باشد.