داود علیزاده:
کسی نیست که با این نیاز روبه‌رو نشود، حتی اگر از گفتن آن شرم داشته باشند و یا با انزجار و کراهت از آن نام ببرند. به‌هرحال هر حسی و هر نوع برخورد باعث نمی‌شود صورت مساله را پاک کرد و مساله این گزارش توالت است یا سرویس بهداشتی و یا هر نام دیگری که مردم برایش گذاشته باشند.
بر اساس مقررات بهداشتی محیط ساختمان‌ها و اماکن عمومی سرویس بهداشتی باید شرایط زیر را داشته باشد: تهویه باید به نحوی صورت گیرد که همیشه هوای داخل توالت و دستشویی سالم و عاری از بو باشد، دارای نور و روشنایی کافی و بدون نقص باشد، کف باید بدون فرورفتگی، شکاف و دارای شیب مناسب و همواره تمیز و پاکیزه باشد، سقف بدون شکاف و تمیز باشد، ساختمان دیوار از جنس مقاوم قابل شست‌وشو و تمیز باشد، در و پنجره‌ها سالم و مجهز به توری سیمی باشد، سیستم فاضلاب سالم و بهداشتی باشد (عدم گرفتگی لوله، عدم نشت فاضلاب از لوله‌ها و عدم پوسیدگی لوله‌های فاضلاب) شیرهای برداشت آب و شیلنگ مربوطه سالم و بدون نقص باشد، دستشویی می‌بایست مجهز به ظرف مخصوص محتوی صابون مایع باشد، استفاده از توالت و دستشویی‌های صاف و صیقلی از جنس مناسب که همواره تمیز باشد الزامی است، انجام منظم ضدعفونی سرویس‌ها ضروری است، پرده محافظ ورودی در دستشویی‌های خواهران بایستی مرغوب و تمیز باشد، توالت باید مجهز به سیفون و دارای شتر گلو باشد، توالت باید دارای سطح زباله درپوش دار، قابل شست‌وشو، تمیز و مجهز به کیسه‌زباله باشد.
می‌توان تصور کرد که سرویس‌های بهداشتی عمومی تا چه حد با موازین و مقررات منطبق هستند. ناگفته پیداست وضعیت بهداشت در توالت‌های عمومی و سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی در ایران عموما اسفناک است؛ اما وضعیت وقتی زننده‌تر می‌شود که وضعیت سرویس‌های بهداشتی در اماکن شهری نیز شرم‌آور دیده شود.
به سرویس‌های بهداشتی عمومی مدارس، دانشگاه‌ها، مساجد، بیمارستان‌ها، پارک‌ها، میدان‌ها و معابر عمومی سطح شهر، مراکز خرید قدیمی‌تر، سینماها، فرهنگسراها، پمپ‌بنزین‌ها، رستوران‌ها، توقفگاه‌های بین راهی، حتی فرودگاه‌های داخلی و خارجی کشورمان دقت کنید.
کدام از آن‌ها دسترسی راحت دارند؟ با چندین پله در اعماق زمین‌ساخته نشده‌اند یا برای سالمندان، کودکان و معلولان مناسب‌سازی شده‌اند یا به لحاظ امکانات بهداشتی، استاندارد هستند یا حداقل شیر آب و صابون مایع و سیفون و قفل در سالم دارند؟
وجه دیگر بررسی این نیاز ضروری جامعه شهری مربوط به شهروندان یک جامعه است و در بین شهروندان یک شهر زنان و کودکان و معلولان بیشتر از مردان نیازمند دسترسی سریع به سرویس بهداشتی مطلوب هستند که متاسفانه در کشور ما از این حیث به‌شدت دچار مشکل هستیم. اگرچه آمارها در این زمینه و از جنبه‌های گوناگونی نظیر سن، جنس و محیط متفاوت است؛ اما لزوم وجود یک چشمه توالت عمومی به‌ازای هر صد نفر جمعیت و یک مجموعه سرویس بهداشتی برای هر هزار نفر آماری است که بیشترین فراوانی را در جوامع دارد. اگر این آمار را به‌عنوان مرجع در نظر بگیریم، بسیاری از کلانشهرها همچون تهران، اصفهان و شیراز نیز از این حیث دچار کمبود و نقصان هستند.
بنابراین مشکل سرویس بهداشتی در ایران چند دسته کلی تقسیم می‌شود. اولین مورد طراحی آن است. مناسب‌سازی برای سالمندان، توانیاب‌ها و کودکان از موارد پایه‌ای است که نادیده گرفته شده است و همچنین آماری وجود تعداد سرویس‌های بهداشتی در ازای جمعیت ساکن و گردشگری. به‌خصوص وقتی برخی مسوولان شهری بوشهر طرح و داعیه توریستی شدن بوشهر در آستانه جام جهانی قطر را داشته‌اند، درحالی که این شهر از داشتن ابتدایی‌ترین اماکن خدماتی لنگ می‌زند.
مورد دوم سرویس و نگهداری این اماکن است. در سایت سازمان شهرداری بوشهر گزارش‌های متعددی از بازسازی و رسیدگی به وضعیت سرویس‌های بهداشتی موجود است. گزارش‌هایی که مستند نشان می‌دهد این ارگان هر از گاهی این اماکن را حتی صفر تا صد تعمیر و بازسازی می‌کند؛ اما مساله تنها تعمیر و یا بازسازی این اماکن نیست که نرسیده به عید نوروز با شتاب و عجله تعمیر شوند. این اماکن باید به‌صورت شبانه‌روزی خدمات بهداشتی و سرویس‌دهی داشته باشند. در نظر گرفته شود که این مکان‌ها از نظر آلودگی یکی از خطرناک‌ترین اماکن محسوب می‌شود که از لحاظ شیوع آلودگی و بیماری‌ها می‌تواند عامل مهمی محسوب شود. رسیدگی بهداشتی و سرویس این اماکن بیش از یک خدمت بلکه امری ضروری است.
درحالی‌که شش‌ماهه دوم سال در بوشهر فصل گردشگری محسوب می‌شود؛ اما برای مثال حتی یک مورد سرویس بهداشتی منطبق با مقررات در بافت قدیم و حاشیه ساحلی دریا وجود ندارد. پارک سیادت و فضای سبز پشت رستوران قوام (از اماکن پرتردد) به چهره شرم‌آور برای بوشهر مبدل شده است که در شأن نام و آوازه بندر بوشهر نیست.
موارد یادشده البته در پارک و مکان پرتردد بود که مناسب نبودن وضعیت آن قابل پیش‌بینی است؛ اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود و در بوشهر مکان‌های محدودتر هم این مشکل را دارند. به‌طور مثال فرهنگسرای شیخ حسن چاه‌کوتاهی، مکانی فرهنگی که مقبره مشاهیری مختلفی در آنجا وجود دارد. سرویس بهداشتی تازه احداث این مکان تنها پس از چندماه با مشکلات اساسی بهداشتی و تاسیساتی مواجه شده است! این نکته نشان می‌دهد بحث سرویس بهداشتی در بوشهر، مساله‌ای بیش از سرویس و نگهداری به‌وسیله مراجع متولی است.
اگر سرویس بهداشتی ترمینال بود که صدها نفر باید سریع بروند دستشویی و در نتیجه چنین افتضاحی به بار بیاید؛ اما وقتی سرویس بهداشتی یک مکان فرهنگی آلوده و کثیف است، آیا تعجب ندارد؟ پس در همه این سال‌ها چه مصادیق و مفاهیمی از تمدن، توسعه و آموزش عمومی بین مردم رواج داده شده است؟
هرچند متولیان امر با ایجاد، تعمیر و سرویس این اماکن به ظن، وظایف خود را ایفا نمایند؛ اما همچنان حفظ این اماکن در گرو استفاده صحیح شهروندان است. از سال ۱۳۴۳ خورشیدی و با ایجاد سپاه بهداشت و سپاه دانش، ایجاد چاه سرپوشیده برای دستشویی‌ها در روستاها نیز اجباری شد و کم‌کم نیاز به ساخت توالت همگانی در مکان‌های عمومی نیز فراگیر شد؛ ولی فرهنگ‌سازی برای استفاده از آن همچون تعداد آن، در کل کشور، کم و ناچیز صورت گرفته است.
با توجه به هزینه بالای ایجاد و تعمیرات تاسیساتی، مورد توجه قرار گرفتن صنعت گردشگری و از همه مهمتر سلامت و بهداشت عمومی، آموزش مسائل بهداشتی و فرهنگ استفاده از اماکن عمومی بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود.
پربازدید ها