داود علیزاده:
در شرایط بحرانی
آدمها احساس تنهایی میکنند. حس میکنند فقط خودشان و عزیزانشان دارند تهدید میشوند
و درعینحال تصور چنین وضعیتی میتواند بهنوعی خودخواهی و تکگرایی برای فرد بینجامد.
چرا یکباره همه هجوم میبرند برای خرید ماسک و از آنطرف ماسک احتکار میشود؟ غیر
از این است که فرد فکر میکند فقط خودش را باید نجات دهد؛ ما همه در یک کشتی هستیم.
کرونا نه ملیت را سوال میکند نه فقر و غنا را؛ اما به یک مساله توجه دارد اینکه چقدر
به دیگران بیتوجهیم. چقدر به حریم و جان دیگران اهمیت نمیدهیم.
از دید
روانشناسان، مراقبتهای روحی و روانی در کنار توجه بهداشتی برای پیشگیری از شیوع ویروس
کرونا ضروری است؛ زیرا بیتوجهی به این مهم ناشی از رفتارهای غلط رسانهای و شایعه
پراکنیها و کنترل نکردن هیجانها موجب بروز مشکلات روانی در آینده خواهد شد.
بدیهی است التهاب روانی و گسترش اضطراب و استرس در بین افراد در پیشگیری از ابتلا
به بیماری کرونا و شیوع آن در جامعه کارآمد نیست و این موضوع عواقب بد روانی در آینده
برای افراد دارد. ترس و استرس و دوری از بیتفاوتی برای پیشگیری از بیماری و رعایت
اصول بهداشتی تاحدودی لازم است ولی نباید این هیجانهای منفی تبدیل به معضل و آسیب
به روح و روان بشود و زندگی افراد را مختل کند که چنین اتفاقی پس از بهبود وضعیت
ناشی از بیماری کرونا موجب بروز و نمایش اختلالهای روانی در جامعه خواهد شد.
بنابراین نقش
رسانهها در اطلاعرسانی پیرامون آگاهیسازی و ایجاد آرامش در بستر جامعه میتواند
بسیار مهم باشد. بامداد جنوب در همین زمینه به سراغ یک روانشناس رفته است تا پاسخی
برای برخی از سوالات همگانی درباره شرایط کنونی را جویا شود. شبنم میرزاییوند، نویسنده
و روانشناس دعوت بامداد جنوب را پذیرفته است.
خانم میرزاییوند
در ابتدا بفرمایید، شیوع بیماریهای مسری مثل کرونا چه تاثیر روانی بر جامعه میگذارد؟
شیوع بیماریهای
واگیردار و در کل هر آنچه امنیت جسمی و روانی افراد را مورد تهاجم و هدف قرار دهد میتواند
افراد را دچار تنش، اضطراب، وسواس، نشخوار فکری و نتایج مخربی (در بعضی افراد) مانند
تیک عصبی، دندان قروچه، ناخن جویدن، موکنی و... شود و حتی این امر در الگو گیری مردم
از هم القا ترس و وحشت افراطی به کودکان، پخش اخبار دروغ و شایعههای بیاساس نیز بر
این امر اثر مضاعف دارد.
توصیه شما به مردم
در چنین شرایط چیست و برای کاهش استرس در آنها انجام چهکارهایی را توصیه میکنید؟
اضطراب ناشی از
همهگیر شدن این بیماری تا حدی که افراد را از امنیت روانی مطلوب دور نسازد امری ضروری
و یا حتی لازم است چراکه درصد بهاندازه اضطراب موجب بکار انداختن سیستم سمپاتیک بدن
و درنتیجه عملکرد در برابر عامل خطر است و افراد راغب به عمل به دستورات بهداشتی گفتهشده
است؛ اما زمانی که درجه این مؤلفه از حد نرمال خارج شود مخرب است. برهمین اساس پیشنهادهایی
مانند اخذ اطلاعات صحیح، انجام تنفسهای عمیق و آرام، نوشیدن آب، انجام حرکات تن آرامی
و تا حد امکان دور شدن از فضای رعبآور رسانهای میتواند کمک کند.
استرس چقدر میتواند
سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار بدهد و فرد را ضعیف کند؟
اضطراب باعث ترشح هورمون آدرنالین، کورتیزول و نوررادرنالین
شده و این هورمونها هریک مسوول ایجاد عوامل برانگیختگی بدنی در انسان هستند زیاد
شدن و تجمع این هورمونها در خون میتواند به اختلالات کلیوی، اختلالات خواب، اختلالات
عصبی، اضطرابی، تنگی نفس و ضعف عضلانی منجر شود. برای همین مدام توصیه میشود
افراد از محیط استرسزا و عوامل ایجاد اضطراب پرهیز کنند.
در شهرهایی که
درگیر این ویروس شدهاند، بدون شک ازنظر روانی نیز افراد درگیر میشوند، برای رهایی
آنها از وسواس فکری چه چیزی را توصیه میکنید؟
وسواس شامل رفتارهای
افراطی و پاسخ افراطی به محرکی است که شاید در واقعیت به حد پاسخ ذهنی افراد نباشد
و تکرار این عمل موجب سردرگمی افراد، کاهش تابآوری، افزایش نشخوار فکری میشود،
بنابراین افراد میتوانند با مراجعه به پزشک از سلامت خود اطمینان پیدا کنند و همچنین
از ماندن در محیط پیک بیماری خودداری کنند.
متاسفانه در این
بحبوحه برخی اقدام به طرح جوکهای متعدد میکنند که این از عمق ماجرا میکاهد و گاه
باعث میشود افراد خطر آن را جدی نگیرند. نظرتان را در اینباره بفرمایید؟
افراد اینچنینی
ممکن است افرادی سهلگیر، اهمالکار و یا حتی با دانش کم باشند، اگر از نظر اختلال
مورد بررسی قرار بگیرند میتوان جز افراد نمایشی بهحساب آورده شوند، چراکه این افراد
میل به دیده شدن، تخلیه عقدههای روانی و نمایش افکار پوچ خود بهجای ارائه راهحل
مناسب است. اهمالکاران پاسخ بهموقع و بجا را نادیده میگیرند و از همه جوانب خطر
زا بهآسانی عبور کرده و عواقب آن را نمیپذیرند.
چرا جامعه ایرانی
در رویارویی با شرایط حاد اینچنینی خیلی احساسی روبهرو میشود؟
جامعه ما بهدلیل
روابط نزدیک قومیتی، نوع ارتباطات افراد و فرهنگ رایج در جامعه، نوع تربیت و حس دلسوزی
زیاد و همنوایی بسیاری که در افراد وجود دارد از لحاظ اجتماعی و فردی، جای منطق در عملکرد
آن کمرنگ بوده و افراد بااحساس و وابسته به عواطف تصمیمگیری میکنند، میتوان از راهبردهای
عملی نحوه صحیح تصمیمگیری، تقویت نیمکره چپ به این وضعیت بهبود داد.
توصیه شما به افراد
سالمند برای تقویت روحیهشان در این روزها چیست؟
افراد سالمند از
نظر تابآوری و راهبردهای مقابلهای همچنین کاهش توان جسمی به نسب سایر افراد جامعه
در معرض خطرات روانی بیشتری هستند؛ بنابراین از خانواده و افراد نزدیک این عزیزان تقاضا
دارم علاوه بر رعایت نکات بهداشتی ایجاد محیط امن روانی، صحبت نکردن درباره میزان شیوع
و تعداد مرگومیر و وارد نکردن استرس به افراد سالمند و اینکه آنها را به دلیل تفاوت
سنی مورد حمله روانی قرار ندهند.
چگونه میتوان
آرامش روانی را به جامعه بازگرداند؟
آرامش روانی جامعه
وابسته به آرامش روانی تکتک افراد است؛ چراکه وقتی افراد بهطور منطقی، واضح و بهدوراز
شایعات به این مساله نگاه کنند خواهند دید که اگر مسائل بهداشتی را رعایت کنند. از
جو تنشزا به دور باشند، همچنین بتوانند در مواقع تنش بهجای خودداری با صحبت کردن
و تخلیه آن از شدتش بکاهند کمکم از پیک اضطراب خارج خواهند شد.
سخن پایانی؟
سخن آخر اینکه
این بیماری خطرزاست و ایجاد اضطراب در افراد یک واکنش زیستی است؛ اما نباید با افراط
در آن باعث کاهش امنیت روانی شد. فرد سالم از نظر روانی فردی است که بیماری را بشناسد
درباره آن بداند، دستورات بهداشتی را رعایت کند و با ایجاد آرامش روانی متناسب محیط
را برای خود و اطرافیان پایدار نگه دارد گرچه کار زیادی از او برنیاید.